نمایشگاه کتاب، بهترین تفریح‌گاه مردم ایران در دوران جنگ

خبرگزای میزان _ فارس نوشت: پیش از انقلاب اسلامی، ایران نمایشگاه کتاب نداشت. فقط گاهی در مناسبت‌های خاص یک نمایشگاه کوچک در گوشه‌ای راه می‌افتاد و چند روز میزبان اهل کتاب و خبرنگاران بود و گاهی هم ناشران بزرگ، نمایشگاهی از آثار خودشان برپا می‌کردند. پس از انقلاب هم جنگ تحمیلی مجال نداد. البته هرسال در ایام دهه فجر معمولا نمایشگاه‌های کتاب در تهران و شهر‌های بزرگ برپا می‌شد؛ خیلی کوچک و جمع و جور. در تهران معمولا هر سال نمایشگاهی در کتابخانه مرکزی پارک شهر بر پا می‌شد و تمام. تا اینکه در سال ۱۳۶۶ دولت وقت آستین بالا زد که یک نمایشگاه کتاب درست و حسابی در ایران برپا کند.

 

آن روز‌ها را با الان مقایسه نکنید! آن وقت‌ها برای برپایی یک نمایشگاه کتاب، مشکلات اساسی وجود داشت؛ یکی از یکی بزرگ‌تر و به نظر خیلی‌ها اصلا نشدنی!

 

اولین مشکل این بود که برپایی نمایشگاه کتاب بودجه زیادی می‌خواست؛ در حالی که کشور درگیر جنگ بود و ریال به ریال پول لازم بود. اما هیأت دولت مشکل را حل کرد و بودجه نمایشگاه از طریق کاستن از بودجه همه دستگاه‌های دولتی تامین شد. مشکل دیگر مکان برگزاری نمایشگاه بود که نهایتا محل دایمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزیده شد؛ مجموعه‌ای نمایشگاهی که از سال ۱۳۴۸ باقی مانده بود. البته مشکلش این بود که تجهیزاتش قدیمی شده بود و یک نوسازی و زیباسازی اساسی می‌خواست.

 

در این حد که اگرچه دوره اول نمایشگاه همان‌جا برگزار شد، ولی برای نوسازی تجهیزات و بناهایش دومین دوره نمایشگاه کتاب سال بعد برگزار نشد و به جایش سال ۱۳۶۸ برگزار شد. دیگر اینکه در دومین دوره، زمان برگزاری نمایشگاه کتاب را از آبان به اردیبهشت تغییر دادند تا وضعیت تهویه کمی بهتر باشد.

 

مشکل دیگر چه بود؟ وضعیت جنگی کشور. از دی ماه سال ۱۳۶۵ جنگ شهری شدت گرفته بود و تهران زیر بمباران بود. در چنین وضعیتی اجتماع هزاران نفری در یک مکان می‌توانست خطرناک باشد. ولی آن روز‌ها مردم از این تهدید‌ها و خطر‌ها نمی‌ترسیدند.  

 

مشکل دیگر؟ قرار بود نمایشگاه بین‌المللی باشد، ولی آیا ناشران خارجی می‌آمدند؟ از شرایط جنگی ایران نمی‌ترسیدند؟ خیلی زود پاسخ دعوت‌نامه‌ها آمد و معلوم شد نمی‌ترسند و خوشحال هم می‌شوند و می‌آیند. جالب اینکه دعوت‌نامه‌ها در روزنامه‌های اروپایی چاپ شد و خیلی‌ها حیرت کردند که چطور ایران در میانه جنگی به آن سنگینی و سهمگینی به کتاب و فرهنگ نیز اعتنا می‌کند و البته خیلی‌ها هم برایشان سوال شد که ایران با آن همه مشکلات ناشی از جنگ تحمیلی چگونه می‌خواهد یک نمایشگاه بین‌المللی برپا کند.

 

 

سرانجام همه سوال‌ها جواب داده شدند تا بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ایران تا آن زمان رخ دهد. همه مشکلات رفتند تا ۱۹۶ ناشر خارجی از ۳۲ کشور و ۲۰۰ ناشر داخلی در مجموع ۳۴ هزار عنوان کتاب بیاورند و جمعیت مشتاقان کتاب از راه برسند و جشن ملی ایرانی‌ها آغاز شود. با الان مقایسه نکنید! آن روز‌ها واقعا برپایی یک نمایشگاه بین‌المللی می‌توانست جشنی باشد که حتی از شهرستان‌های دور برای شرکت در آن به پایتخت بیایند؛ نمایشگاه کتاب و فرهنگ هم که باشد چه بهتر!

 

آیت‌الله «خامنه‌ای»، رئیس‌جمهور وقت، نمایشگاه را افتتاح کردند و خیلی از ایرانی‌ها از ۱۴ آبان خوش گذراندند تا ۲۲ آبان. تهرانی‌هایی بودند که در این روز‌ها چندبار به نمایشگاه رفتند و شاید حتی هر روز؛ یک‌بار خودشان می‌رفتند و روز‌های بعد اعضای خانواده و فامیل را می‌بردند و در روز‌های بعدتر بستگانی را که از شهرستان برای بازدید نمایشگاه کتاب می‌آمدند. بعضی تهرانی‌ها سرشان در ایام نمایشگاه شلوغ بود و فک و فامیل شهرستانی‌شان را برای بازدید از نمایشگاه کتاب میزبانی می‌کردند.

 

در نمایشگاه، فقط کتاب نبود؛ تفرجگاهی بود برای خودش و البته در حد تفریحات دهه شصت؛ با الان مقایسه نکنید! با استقبال مردم در همان اولین دوره معلوم شد کار فرهنگی در ایران جواب می‌دهد؛ حدود ۷۰۰ هزار نفر از این نمایشگاه بازدید کردند. نخستین نمایشگاه کتاب تهران و دوره‌های بعدی آن خاطره‌ای بود که در ذهن خیلی از دهه شصتی‌ها باقی مانده است.

 

امروز ۱۴ آبان مصادف با ۴ نوامبر میلادی و ۱۸ ربیع‌الاول هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.

 

ـ درگذشت «سید محمد طباطبایی عاملی» محدث و محقق شیعه در سال ۱۰۰۹ قمری

ـ قتل «امیرکبیر» به دستور ناصرالدین قاجار در سال ۱۲۶۸ قمری

- درگذشت «آرتور ادینگتون» منجم و فیزیکدان معروف انگلیسی در سال ۱۹۴۴ میلادی

ـ تاسیس سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد مشهور به «یونسکو» در سال ۱۹۴۶ میلادی

ـ درگذشت «ابوالقاسم غفاری» ریاضی‌دان و فیزیکدان ایرانی در سال ۱۳۹۲ شمسی

ـ روز فرهنگ عمومی در ایران