زخم سیل ۹۸ بر تن بنا‌های هزارساله لرستان
خبرگزاری میزان - روزنامه جهان صنعت نوشت: وقوع سیلاب فروردین‌ماه ۹۸ در استان لرستان شهر‌های مختلف این استان از خرم‌آباد مرکز لرستان گرفته تا پلدختر، دلفان، کوهدشت، دورود، چگنی و… را درگیر کرد.
مطابق آخرین آمار اعلام‌شده از سوی متولیان امر در جریان دو سیل رخ‌داده طی فروردین‌ماه سال گذشته، شش هزار واحد تجاری و ۳۵ هزار واحد مسکونی لرستان خسارت دیده است. در جریان سیل حدود هشت هزار میلیارد تومان خسارت در حوزه زیرساخت‌ها به استان لرستان وارد شد و همین میزان بالای خسارات، سیل لرستان را منحصربه‌فرد کرد به طوری که در شهرستان پلدختر در روز‌های ابتدایی سیل هیچ‌گونه زیرساختی در بخش‌های مختلف اعم از آب، برق، ارتباطات، راه دسترسی، گاز و… وجود نداشت.
در سیل لرستان ۱۸ شهر و هزار و ۲۰۰ روستا درگیر سیلاب و ۳۵ هزار خانوار دچار مشکل شدند، راه ۸۷۰ روستا، برق هزار و ۱۴۵ روستا، ارتباط تلفنی ۳۶۰ روستا و ۱۰ شهر، گاز ۱۸۲ روستا و آب ۸۰۰ روستا قطع شد.
میراثی که سیل با خود برد
آثار تاریخی و بنا‌های کهن لرستان نیز از گزند سیل مهیب ۹۸ در امان نماندند و خسارات متعددی به بنا‌های تاریخی از پل‌های هزار ساله گرفته تا خانه‌های تاریخی وارد شد.
بیشترین خسارت سیلاب متوجه بسترها، پایه‌ها و اتصال بستر و پایه‌ها در پل‌های تاریخی لرستان بود به طوری که یکی از پایه‌های پل تاریخی «کشکان» در آب غوطه‌ور شد و آب آن را با خود برد و به پل پایین‌دستی برخورد کرد و موجب خسارت به پل این هم شد و پایه اصلی آن ۱۳ درجه کج شد.
همچنین بخشی از تپه محل قرارگیری قلعه فلک‌الافلاک در سیلاب دچار رانش شد و در شهرستان بروجرد هم حدود ۱۵ خانه تاریخی بر اثر بارش‌های سیل‌آسای فروردین ۹۸ آسیب بسیار جدی دیدند.
در مجموع بیش از ۱۰۰ بنای تاریخی لرستان تحت‌تاثیر سیلاب قرار گرفتند و آسیب‌هایی به آن‌ها وارد شد که نیازمند مرمت و استحکام بخشی اساسی هستند.
لزوم اجرای مرمت‌های مستمر، مقطعی و اضطراری بنا‌های تاریخی
عطا حسن‌پور کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان در این رابطه با اشاره به اینکه مرمت و حفاظت دو موضوع جدا هستند گرچه به هم مرتبط هستند اظهار داشت: حفاظت قبل از مرمت است و راه آخر مرمت است. سعی می‌کنیم ابتدا بنا‌های آسیب‌دیده را به طرق مختلف حفاظت کنیم تا کمتر آسیب ببینند. در صورتی که بنایی آسیب دید وارد فاز مرمت می‌شویم.
حسن‌پور با اشاره به اینکه یکسری مرمت‌های مستمر، مقطعی و اضطراری را برای بنا‌های تاریخی داریم، گفت: مرمت‌های مستمر مربوط به بنا‌هایی مثل پل‌های تاریخی و قلعه فلک‌الافلاک می‌شود که هر سال پایش و مرمت می‌شوند تا آسیب‌ها برطرف شود.
پل تاریخی «کشکان» نیازمند مرمت اساسی است
وی با بیان اینکه مرمت‌های مقطعی مربوط به بنا‌هایی است که به طور مثال در اثر سیلاب دچار آسیب شده است، تصریح کرد: مرمت اضطراری نیز برای بنا‌هایی همچون پل تاریخی کشکان کاربرد دارد که دهانه آن در حال تخریب است و اگر قبل از بارندگی استحکام‌بخشی نشود ممکن است ریزش کند بنابراین وارد فاز مرمت اضطراری یا نجات‌بخشی می‌شویم.
در سیلاب ۹۸ بیشتر پل‌های تاریخی لرستان خسارت دیدند
حسن‌پور با بیان اینکه سیل سال ۹۸، سیل بزرگی بود که عده‌ای عنوان می‌کنند دبی بازگشت آن ۱۰۰ ساله یا ۲۰۰ ساله و حتی هزار ساله بوده است، تصریح کرد: آخرین باری که چنین سیلی در تاریخ ثبت شده به دوره قاجار برمی‌گردد که حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ سال پیش چنین سیلابی آمده و چنین آسیب‌هایی نیز در پی داشته است.
این کارشناس میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه در سیلاب ۹۸ بیشتر پل‌ها از جمله پل بزرگ کشکان خسارت دیدند که در اثر این سیل پایه بزرگ پل کشکان اندکی به سمت شرق کج شد و طاق آن از بین رفت، افزود: امروز دیگر مساله استحکام‌بخشی این بنای تاریخی مطرح است و مجبوریم بنا را به همان مدل خود استحکام‌بخشی کنیم.
حسن‌پور با اشاره به اینکه پایه پل کشکان که کج و واژگون شده اگر استحکام‌بخشی نشود ممکن است در سیل بعدی آن را از دست بدهیم و تا ابد حسرت آن را بخوریم، گفت: باید با تمام امکانات و با کمک مهندسان این بنا‌ها را حفظ و استحکام‌بخشی کنیم.
این کارشناس میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه اگر بستر‌سازی و دیواره‌سازی رودخانه‌ها قبل از سیل انجام می‌شد هیچ‌گاه شاهد چنین فاجعه‌ای در سیل ۹۸ نبودیم که در نهایت منجر به آسیب وارد آمدن به آثار تاریخی هم شود، افزود: دستگاه‌های مختلف مثل آب‌منطقه‌ای، راه‌وشهرسازی و شهرداری دست به دست هم بدهند مسیر آب را باز کنند و سپس سراغ پل‌ها بیاییم.
حسن‌پور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه مرمت‌های قلعه فلک‌الافلاک نیز به صورت مستمر انجام می‌شود، گفت: برای مرمت مستمر این اثر تاریخی شاخص‌گذاری می‌کنیم، اگر روی دیواره‌های بنا ترکی ببینیم با بست‌هایی که از جنس گچ است روی ترک را می‌پوشانیم و تاریخ می‌زنیم، اگر ببینیم در طول روز‌ها این گچ ترک انداخته بود و پیشروی کرده سریعا باید پر و استحکام‌بخشی شود.
برگشت حجم بالای سیلاب پایه پل تاریخی کشکان را از جا کند
حسن‌پور با تاکید بر اینکه تمام پل‌های تاریخی لرستان به این دلیل سالم مانده‌اند که در بستر محکمی احداث شده‌اند، به طور مثال در خصوص پل کشکان، پایه پل در بستر صخره‌ای احداث شده و به همین دلیل است که بعد از هزاران سال پایه‌های این پل‌ها نیاز به مرمت ندارند، خاطرنشان کرد: اگر پایه‌های پل کشکان ریزش کردند به این دلیل بود که برگشت آب سیلاب ۹۸ باعث شد چرخاب ایجاد شود و پایه از جای خود کنده شود.
وی با بیان اینکه زیرسازی و بستر‌سازی مناسبی در دوره‌های ساسانی، قرن چهارم و حتی دوره پهلوی برای پل‌ها انجام شده، تصریح کرد: قبلا شن و ماسه جلوی پایه‌های پل‌ها جمع شده بود و بعدا که با وقوع سیلاب آب برگشت خورد دور پایه پل کشکان را خالی کرد و پایه واژگون شد.
آسیب دیدن بنا‌های هزارساله در عصر امروز بی‌انصافی است
حسن‌پور با اشاره به اینکه بنا‌های تاریخی لرستان همه بالای هزار سال قدمت دارند، به ویژه پل‌های لرستان که قدمت هزارساله دارند، اظهار داشت: بنایی که هزار سال است سرپاست حداقل ۱۰ دبی برگشت صدساله سیلاب را تحمل کرده تا به دوره ما رسیده است.بی‌انصافی است در دوره ما با این همه پیشرفت و اطلاعات و دانش اجازه دهیم با بی‌خردی خراب شوند.
اهمال‌کاری در مرمت آثار تاریخی خیانت به فرهنگ و تاریخ ایران است
حسن‌پور با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم اهمال‌کاری و کوتاهی در مرمت آثار تاریخی لرستان کنیم، واقعا به فرهنگ و تاریخ ایران خیانت کرده‌ایم، افزود: مرمت بنا‌های تاریخی اصولا باید مستمر انجام شود که نهاد میراث فرهنگی نیز ماهانه بر اساس وظیفه ذاتی خود مرمت‌ها را پایش و چک می‌کند؛ دیگر دستگاه‌ها نیز باید مسیر جریان آب در وقوع سیلاب را پاکسازی کنند تا حجم سیلاب رودخانه‌ها به پل‌های تاریخی لرستان آسیب نزند.