کوسه‌ها قربانی واکسن کرونا
- روزنامه جام جم نوشت: «کارشناسان حفاظت از حیات‌وحش هشدار می‌دهند کوسه‌ها قربانی اصلی واکسن کرونا ویروس جدید خواهند بود. اسکوالن (Squalene) یک ترکیب ارگانیک طبیعی است که در روغن کبد کوسه یافت می‌شود و از خانواده استروئید‌ها است. این ترکیب شیمیایی، چگالی نسبی در حدود ۰.۸۵۵ دارد و از آب هم سبک‌تر است.
اسکوالن به صورت طبیعی در بدن بسیاری از حیوانات و البته گیاهان یافت می‌شود و برخی داروسازان از آن به عنوان قرص امگا-۲ یاد می‌کنند و می‌گویند مزایای بسیاری مشابه امگا-۳ دارد و همچون آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن، جذب ویتامین‌های مختلف، کاهش کلسترول، ضد لخته‌سازی خون، کاهش عوارض ناشی از آلرژی، کاهش التهاب، کاهش زیان‌های وارده ناشی از پرتودرمانی، سلامت پوست و سلامت سلول‌های مختلف بدن مؤثر باشد.
متأسفانه یکی از تهدید‌هایی که به‌تازگی بقای کوسه‌ها را به خطر انداخته، حاصل همین رویکرد اشتباه و سوء برداشت‌های متعاقب آن است. کوسه‌ها را شکار می‌کنند و کبدشان را در اختیار برخی شرکت‌های دارویی می‌گذارند تا طی فرآیندی خاص، کپسول‌هایی با عنوان اسکوالن طبیعی به بازار‌های جهانی ارائه کنند.
شواهد نشان می‌دهد شرکت‌های دارویی، کپسول‌های اسکوالن را به اقصی نقاط دنیا از استرالیا و آمریکا گرفته تا اروپا و آسیا صادر کرده‌اند و در آینده هم استحصال این ترکیب برای ساخت واکسن‌های کرونا قرار است بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کوسه را قربانی کند تا به میزان یک‌تن اسکوالن از کبد کوسه‌ها استحصال شود.
حفاظت‌گران حیات‌وحش می‌گویند آمار سلاخی کوسه‌ها می‌تواند از این هم فراتر برود، زیرا مشخص نیست چه میزان اسکوالن قرار است در این به اصطلاح واکسن‌ها مورد استفاده قرار گیرد. برآورد‌های کنونی مؤید این است که اگر هر انسان در دنیا بخواهد دو دوز از این واکسن را داشته باشد، به کبد دست کم نیم میلیون کوسه نیاز خواهد بود. این در حالی است که اکنون شرکت بریتانیایی
جی‌اس‌کی (GlaxoSmithKine) از اسکوالن کوسه‌ها برای ساخت واکسن‌های آنفلوآنزا استفاده می‌کند و اعلام کرده است به‌زودی یک میلیارد دوز از این ترکیب را در ساخت واکسن‌های کرونا ویروس جدید به کار خواهد برد.
روغن کوسه در صنعت داروسازی کاربرد گسترده‌ای دارد. برخی معتقدند روغن کوسه به‌نوعی نقش روان‌کننده دارد، یعنی ترکیبی است که باعث افزایش کارآیی یک واکسن و مهم‌تر از آن موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. اما دست‌اندرکاران حفاظت از حیات‌وحش به‌شدت نگرانند که سلاخی این تعداد کوسه، اثر جبران‌ناپذیر بسیار شدیدی بر اکوسیستم‌های دریایی و اقیانوسی بر جا بگذارد.
نباید فراموش کرد این ترکیب علاوه بر کوسه‌ها به‌صورت طبیعی در گیاهان هم وجود دارد و جدا از آن حتی جایگزین‌های سنتزی هم برایش موجود است. استفانی برندل (Stefanie Brendl) که سال‌هاست در زمینه حفاظت از کوسه‌ها فعالیت می‌کند، می‌گوید: «این که ما منبع یک ترکیب دارویی انسانی را یک حیوان وحشی قرار دهیم، قطعا راه حل بلندمدت خوبی نیست. همین الان باید به فاجعه‌ای بیندیشیم که قرار است به‌واسطه این رویکرد اشتباه در آب‌های اقیانوسی و دریایی رقم بخورد، زیرا ما انسان‌ها هم در آینده قطعا از این فاجعه بی‌نصیب نخواهیم بود.»
بر خلاف باور بسیاری از مردم، کوسه‌ها در حفظ سلامت و عملکرد اکوسیستم‌ها نقش به‌سزایی دارند. آن‌ها عنصری کلیدی در اکوسیستم‌های آبی محسوب می‌شوند و حذف کوسه‌ها به‌طور حتم سلامت اقیانوس‌ها، امنیت غذایی و رفاه نسل‌های آینده را با خطر جدی مواجه خواهد کرد. متأسفانه در شرایط کنونی جمعیت اغلب گونه‌های کوسه رو به کاهش است و مشخص نیست با این رویکرد اشتباه بناست چه فاجعه تازه‌ای برای محیط زیست و کره زمین رقم بخورد.»