سینما تنهاتر از همیشه/روزنه‌های امیدی که توسط مسئولین سینمایی رها شدند
- سینمای کشور از اسفند ماه سال گذشته و با شیوع موج اول بیماری کرونا با مشکلات اساسی روبرو شد، تعطیلی سالن‌های سینما در زمانی که آثار سینمایی خودشان را برای اکران نوروزی سال ۹۹ آماده می‌کردند اولین شوک بزرگ بر بدنه سینما بود.
هرچند در ابتدا اکثریت اهالی سینما از تعطیلی موقت سینما خبر می‌دادند، اما وضعیت به نوعی پیش رفت که سینما نه تنها اکران نوروز بلکه تمامی اکران بهار سال ۹۹ را از دست داد.
در عرصه تولید هم وضعیت خوب نبود، اکثریت آثار سینمایی پروژه تولید خود را متوقف کردند، بسیاری از عوامل پشت صحنه سینما بیکار و کم کار شدند و مشکلات معیشتی همه روزه اتفاقی بود که اهالی سینما با آن روبرو بودند، این مشکلات تنها به سینماگران ختم نمی‌شد و بسیاری از سالن‌های سینما هم به تعطیلی، ورشکستگی و تعدیل نیرو روبرو شدند.
مسئولین سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ابتدای این تعطیلات از یکباره بودن این بحران خبر دادند، آن‌ها اعلام کردند که آمادگی کافی برای رویایی با این مشکل را نداشتند.
تعطیلی سینماها در فصل بهار به صورت همزمان، لغو شدن سی و هشتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر را هم به همراه داشت، جشنواره‌ای که همواره اردیبهشت ماه برگزار می‌شد و میزبان سینماگرانی از سراسر جهان بود. سه ماهه بهار برای سینما سیاه و تلخ گذشت.
در همان ماه‌های اول سال ۹۹ دو پدیده نوظهور اکران آنلاین و سینماماشین وارد عمل شدند، اکران آنلاین که با ریسک بزرگ ابراهیم حاتمی کیا آغاز شد اما در همان روزهای ابتدایی با مشکل عدم وجود قانون کپی‌رایت مواجه شده و فیلم‌های اکران آنلاین که پس از حاتمی کیا وارد چرخه شدند با کپی و پخش آثار خود توسط شبکه‌های ماهواره‌ای مواجه شدند که این موضوع خود به تنهایی تهیه کنندگان و کارگردانان آثار را با شکست روحی و مادی شدیدی مواجه کرد و موجب شد تا دیگر کارگردانان از اکران آثار خود در چرخه اکران آنلاین انصراف دهند.
اکران آنلاین با توجه به نبود قوانین سفت و سخت کپی رایت و قاچاق سریع آثار در شبکه‌های ماهواره‌ای با شکستی سنگین روبرو شد، آثار سینمایی در کمتر از دو ساعت پخش خود در چرخه آنلاین به شبکه‌های ماهواره‌ای راه پیدا می‌کردند. اتفاقی که باعث شد این چرخه از همان ابتدا شکست خورده و بسیاری از کارگردانان که امیدوار به اکران فیلمشان در این مدیوم بودند را منصرف کند.
از سویی پدیده «سینما ماشین» هم نتوانست برای تماشاگران جذاب باشد، امکانات پایین، نبود سیستم صوتی و تصویری خوب و همچنین نبود امکانات رفاهی مناسب برای مخاطبان باعث شد تا تنها دو یا سه فیلم‌ها بتوانند چنین مدیومی را تجربه کنند.
بعد از چهار ماه تعطیلی سینماها بالاخره در تاریخ اول تیر ماه بازگشایی شدند، اکران دو فیلم اکران نوروزی «خوب بد جلف: ارتش سری» و «شنای پروانه» به عنوان دو فیلم موفق جشنواره فیلم فجر در دوره سی و هشتم این امید را می‌داد که شاید سینما جان تازه‌ای بگیرد، اما این دو فیلم هر کدام با درآمدی بسیار پایین و عدم حضور مخاطبان در سالن‌های سینما سریعا به اکران خود پایان دادند.
«شنای پروانه» اکران خود را به نوروز ۱۴۰۰ موکول کرد و «ارتش سری» هم روانه شبکه نمایش خانگی شد، اما هر دو فیلم طعم شکست سنگینی را تجربه کردند، سایر فیلم‌های چرخه اکران هم از دسته آثاری انتخاب شدند که در شرایط عادی شانسی برای حضور در چرخه اکران نداشتند، این آثار که به طور معمول آثاری متوسط بودند در همان روزهای اول ورشکست شدند تا بازگشایی سینماها خیلی سریع شکست را تجربه کند.
نکته قابل تامل در این میان و در اکران تابستانه سینما آن بود که با وجود گذشت بیش از چهار ماه از بحران کرونا در سینما، سازمان سینمایی، خانه سینما و نهادهای مرتبط هیچگونه راهکار درستی برای مقابله با بحران ارائه ندادند، هر چه بود تنها به آزمون خطا از سوی این نهاد‌ها ختم می‌شد، اتفاقی که تنها یک بازنده داشت و آن هم کسی نبود جز فیلمساز و تهیه کننده آثار.
با پایان اکران تابستانی سینماها، برآورد فروش تمامی آثار اکران شده به اندازه یک فیلم در سال گذشته نبود، فیلم‌های مطرح جشنواره فیلم فجر علنا خودشان را از صف اکران کنار کشیدند و تنها آثاری کم رمق راهی سینما شدند، شورای صنفی نمایش هم به جای چاره اندیشی تنها با ثبت قرارداد اکران، به روند فیلمسوزی دامن زد.
سینمای کشور بعد از اکران ناموفق تابستانی به پیشواز اکران پاییزه رفت، باز هم آثاری برای اکران معرفی شدند و همچنان هیچ راهکاری از سوی سازمان سینمایی برای مقابله با بحران موجود ارائه نشد. آثار ساخته می‌شدند و تعداد فیلم‌های پشت صف اکران چندین برابر می‌شد.
این بار و با ورود به فصل پاییز و انتظاری که برای شروع موجی جدید از کرونا میرفت، این ویروس بار دیگر قدرتنمایی کرده و سینماها بار دیگر به مدتی طولانی تعطیل شدند، سینمایی که با شکست همچنان اصرار بر بقا داشت دوباره درگیر تعطیلاتی طولانی شد، در این میان بار دیگر نهادهای منفعل سینمایی به هیچ وجه پاسخگوی شرایط موجود نیستند و تنها خودشان را تابع ستاد ملی مبارزه با کرونا می‌دانند.
سینمای ایران امروز در حالی با چنین شرایطی مواجه شده است که پس از گذشت نه ماه از شیوع بیماری کرونا توقع میرفت مسئولین سینمایی و حتی سینماگرانی که همیشه مشغول گلایه کردن از وضعیت سینما هستند به فکر چاره و یا طرحی خاص که بتواند رابطه بین مخاطب و سینما را حفظ کند نبوده‌اند.
سینما ماشین امروز می‌توانست مهمترین و شاید تنها راه نجات امروز سینمای ایران باشد اما در همان هفته‌های اول و به محض بازگشایی سینماها به طور کلی رها شد، سینما ماشین طرحی بود که شاید طی چند ماه گذشته با بررسی کارشناسان فنی و خرج کمی هزینه برای تقویت کیفیت تصویری پرده و وسعت صدا در محیط باز می‌توانست امروز که بار دیگر با موج سوم کرونا مواجه شدیم و سینماها به کلی تعطیل شدند نجات دهنده چرخه اکران و عدم توقف سینما باشد، آنچه که مسلم است مخاطب سینمایی که علاقمند تماشای فیلم در هر شرایطی است حال که با ویروسی همچون کرونا مواجه شده می‌توانست در ماشین شخصی خود به تماشای آثار سینمایی بنشیند تا از این طریق با توقف رابطه سینما و مخاطب مواجه نشویم.
سینما ماشین اگر به طور جدی از سوی مسئولین سینما و سینماگران پیگیری و با پیشرفت کیفیتی در اجرا مواجه می‌شد امروز و پس از گذشت چندین ماه از شروع شکل‌گیری آن با شرایط مطلوب تری با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کرد و در وضعیت امروز که چرخه سینما به طور کل متوقف شده می‌توانست نور امیدی برای ادامه فروش حداقلی آثار متقاضی در این چرخه باشد.
امروز و پس گذشت نزدیک به نه ماه از شیوع بیماری کرونا در جهان شاهد آن هستیم که بیشتر کشورها به جای اینکه به بازگشایی های مقطعی سینماها فکر کنند و منتظر نظر نهادهای بهداشتی باشند سعی کردند با چاره اندیشی و روش‌های مستحکم آنلاین رابطه بین سینما و مخاطب را حفظ و مانع توقف این چرخه مهم هنری شوند.
حال سینما تنهاتر از همیشه است، سینمایی که انتظار دارد که مسئولینش در چنین شرایطی کنارش باشند، شاهد افول دائمی خود است، سالن‌ها تعطیل شده اند، تولیدات با وجود ابتلای بازیگران به کرونا همچنان ادامه دارند، تعداد آثار در صف اکران چندین برابر شده، جشنواره‌هایی که سال‌های پیش هم هیچ خروجی خاصی نداشتند با اصرار مدیران سینمایی برگزار می‌شوند، اما آنچه در میان این همه هیاهو دیده نمی‌شود خود سینماست، سینمایی که بعید است با عدم هدایت وضعیت امروز خود از سوی مسئولین سینمایی بتواند در روزهای پساکرونا بار دیگر روی پاهای خود بایستد.