روایت فریبا متخصص از نمایش‌های رادیویی/نمایشنامه‌ای از لوئیجی پیراندلو در راه بازار نشر
- تئاتر و عرصه هنرهای نمایشی از ابتدای تیر ماه سال جاری و بعد از نزدیک به پنج ماه تعطیلی بار دیگر آغاز به کار کرد، هر چند بسیاری در ابتدا مخالف بازگشایی زودهنگام سالن‌های نمایش بودند اما تماشاخانه‌های تئاتر مکلف شدند تا با رعایت پروتکل‌های بهداشتی میزبان مخاطبان باشند.
در این میان بسیاری از کارگردانان مطرح تئاتر از اجرا سر باز زدند، بسیاری از اجراهای مطرح و برخی دیگر از اجراهایی که از حضور بازیگران چهره و سلبریتی‌ها بهره می‌بردند ادامه کار خود را به بعد از پایان بیماری کرونا منتقل کردند اما در این میان برخی از کارگردانان جوان فرصت را غنیمت شمرده و آثار خود را روی صحنه بردند.
نمایشنامه‌ای از لوئیجی پیراندلو در راه بازار نشر
اشکان شش‌بلوکی مترجم، با این توضیح که کتاب لذت درستکاری را در انتشارات افراز در دست چاپ دارد گفت: این نمایشنامه نوشته لوئیجی پیراندلو نویسنده قرن ۱۹ و ۲۰ ایتالیاست که در یک مجموعه به چاپ رسیده و فقط متن لذت درستکاری به فارسی برگردانده نشده بود.
او پیراندلو را نویسنده‌ای واقع‌گرا دانست که تب‌وتاب سورئال در آثارش دیده می‌شود، افزود: در برخی متون نیز ذهنیت آبستره در نوشته‌هایش نمایان می‌شود و مفهوم گفته‌های او گنگ است. داستان نمایشنامه لذت درستکاری روایت دختری از سطح بالای اجتماعی است که با مرد متاهلی ازدواج می‌کند. این موضوع با توجه به شرایط حاکمیت قابل قبول نیست و مسیحیان نمی‌توانند دو همسر داشته باشند. مردی متشخص که روزگار عرصه را به او تنگ کرده به این بحران پیش آمده کمک می‌کند.
شش‌بلوکی که تحصیل کرده رشته طراحی صحنه در ایتالیاست، ادامه داد: کتابی با عنوان کار طراح صحنه با زیر عنوان (سینما، تئاتر، تلویزیون) نوشته رناتو لوری را در دست ترجمه دارم که در مراحل پایانی است و از سوی انتشارات افراز نشر می‌یابد. این اثر با زبانی شیوا و ساده با توضیحات گسترده به آموزش طراحی صحنه به هنرجویان و علاقه‌مندانی می‌پردازد که تجربه‌ای در این عرصه ندارند و می‌خواهند آن را شروع کنند.
او مباحث این کتاب را جامع با آموزش گام به گام طراحی صحنه دانست و تصریح کرد: کتاب با بحث آموزش در مورد تئاتر و وظایف در این حوزه آغاز شده و در ادامه به بخش سینما و تلویزیون پرداخته است. از ابزار و روابط گروه تولید و نمایش بهره برده و پله‌پله طبقه‌بندی طراحی صحنه را توضیح می‌دهد و به قسمت‌های تکنیکی می‌رسد. در مورد ابزاری که روی صحنه به کار رفته و چگونگی به کارگیری این ابزارها همراه با طراحی نور و چیدمان می‌گوید و طراحی صحنه را شرح می‌دهد. پرداختن به تاریخ مختصری از طراحی صحنه که از تئاتر یونان و روم شروع می‌شود و به قرون وسطی سپس تئاتر الیزابتین در انگلستان می‌رسد و عهد رنسانس و سده هشتم، نهم و هزاره اخیر میلادی را دربرمی‌گیرد. هم‌چنین توضیح در مورد چگونه طراح صحنه شدن و برای فرا گرفتن آن باید به چه جاهایی مراجعه کرد از فصل‌های دیگر این اثر است.
روایت فریبا متخصص از داوری نمایش‌های رادیویی حوزه دفاع مقدس
عضو هیات داوران جشنواره «راویان حماسه» معتقد است سطح نمایش‌های رادیویی با موضوع دفاع مقدس باید دربرگیرنده مولفه‌های کیفی بسیار زیادی باشد.
فریبا متخصص بازیگر شناخته شده کشورمان که طی روزهای اخیر به عنوان یکی از اعضای هیات داوران جشنواره «راویان حماسه» مشغول به فعالیت است درباره سطح کیفی نمایش‌های رادیویی با موضوع دفاع مقدس گفت: ایثاری که خانواده شهدا انجام داده‌اند وصف ناشدنی است، اینکه مادری چند فرزندش را در جنگ از دست بدهد هرگز آسان نیست و از طرفی دلاوری‌ها و رشادت‌های جوانان برومند ما در هشت سال جنگ تحمیلی، آنچنان باارزش و ستودنی است که می‌بایست آثاری که هنرمندان رادیویی در حوزه دفاع مقدس تولید می‌کنند در سطح ارزش شهدا باشد نه کمتر.
وی درباره کیفیت آثار ارسالی به جشنواره «راویان حماسه» گفت: از نظر کیفیت، اختلاف بین آثار زیاد بود، برخی از کارها متن قوی و تأثیرگذاری داشت به خصوص آثاری که حالت مستند-نمایشی و حتی راوی – نمایشی داشتند و به عبارتی خوانش صرف نبودند، به همین دلیل در ذهن شنونده تصویر سازی قوی ایجاد می‌کردند اما در عین حال برخی از آثار نیز ضعیف بودند و هیچ حال و هوای نمایشی و اتفاق تازه ای در آنها رخ نمی‌داد تا بر شنونده تاثیر بگذارد.
متخصص ادامه داد: به نظرم بهتر است وقتی که چیزی تعریف می‌شود، صرفاً حالت روخوانی نداشته باشد بلکه بیشتر به سمت نمایش نزدیک شود تا برای شنونده باورپذیرو جذاب باشد.
این هنرمند با سابقه در پایان گفت: اگر قرار باشد تأثیرگذاری نمایش‌های رادیویی دفاع مقدس بیشتر شود بهتر است به طور مستقیم به سراغ سوژه که همان جنگ است نرویم بلکه با ظرافت ابعاد متفاوت جنگ را در بستر خانواده در نظر بگیریم تا قصه خطی و یکنواخت نشود و تاثیر گذاری آن دوچندان شود.
اجرای تئاتر علیرضا کوشک جلالی همزمان با یکه‌تازی کرونا در آلمان
این جملات را علیرضا کوشک جلالی می‌گوید؛ هنرمند ایرانی مقیم آلمان که از زمان شروع کرونا حدود دوازده سیزده کلاس آنلاین در زمینه نمایشنامهنویسی، کارگردانی و بازیگری در سراسر دنیا برگزار کرده است. او در پاییز کرونایی امسال نمایش «پابرهنه، لخت، قلبی در مشت» را روی صحنه می‌برد.
کوشک جلالی می‌گوید: برای نخستین بار به صورت آنلاین در ۴ شهر ایران و آلمان مشغول تمرین نمایش هستیم که اولین اجرای نمایش با تمرینات آنلاینی، روز چهارم نوامبر (۱۴ آبان ماه) در شهر کلن به زبان آلمانی به صحنه می‌رود.
مترجم و کارگردان نمایش «بانوی آوازخوان» درباره فعالیت هنرمندان تئاتر آلمان در دوران کرونایی توضیح می‌دهد: کرونا بی‌رحمانه می‌تازد، اما هنرمندان آلمان با تمام وجود مقاومت می‌کنند تا صحنه تئاتر و زندگی خالی نماند. البته باید یادآور شوم که بدون کمک مالی و معنوی ارگان‌های دولتی به سالن‌های نمایش، گروه‌های تئاتری و... هیچ نمایشی نمی‌توانست به صحنه برود. با تمام این کمک‌ها، باز هم شاهد فشار شدیدی هستیم که بر دوش هنرمندان سنگینی می‌کند.
به گفته او، قرار است نمایش «پابرهنه، لخت، قلبی در مشت» چند اجرا در ماه نوامبر و یک اجرا در ماه دسامبر داشته باشد.
او درباره اجرای این نمایش با حضور تماشاگران می‌گوید: طی آخرین خبر ستاد مبارزه با کرونای شهر کلن، هر شب پذیرای تنها ۲۰ تماشاگر هستیم، که این ضرر اقتصادی بزرگی برای گروه اجرایی است.
بازیگر این نمایش میشاییل مورگن اشترن است وطراحی صحنه آن را سینا فیض و یاسمن علمیان انجام می‌دهند.
مریم مظهری به عنوان دستیار کارگردان، رایکا جلالی در بخش عکس و گرافیک و آسترید فرویدن برگر به عنوان مشاورهنری در اجرای این نمایش همکاری دارند.
اولین اجرای این نمایش روز چهارم نوامبر ۲۰۲۰ (۱۴ آبان ماه) ساعت ۲۰ در تئاتر هوریسونت کلن و به زبان آلمانی است و اجراهای دیگر آن روزهای ۱۳، ۱۸، ۱۹ نوامبر (۲۳، ۲۸ و ۲۹ آبان ماه) و ۸ دسامبر (۱۸ آذر ماه) ساعت ۲۰ در همین مکان خواهد بود.
نمایشنامه «پابرهنه، لخت، قلبی در مشت» بر اساس جنایت هولناکی نوشته شده که چند جوان نئوفاشیست آلمانی در سال ۱۹۹۳ در شهر زولینگن آلمان مرتکب شدند. آنها ساختمانی را که یک خانواده ترک در آن زندگی می‌کرد به آتش کشیدند و چند تن از اعضای خانواده خاکستر شدند.
اما کوشک جلالی، به جای استفاده از کلیشه‌های مترادف، برای بازسازی این جنایت، طنز گزنده‌ای انتخاب کرد که نه تنها جایگاهی ویژه در تئاتر معاصر آلمان یافت، بلکه بر افکار عمومی تاثیری پایدار داشت.
علیرضا کوشک جلالی
کوشک‌جلالی در سال ۲۰۱۶ به دلیل مجموعه فعالیت‌های تئاتری‌اش جایزه افتخاری تئاتر شهر کلن را دریافت کرد. علاوه بر آن، این نمایشنامه در سال ۱۹۹۹ برنده جایزه نمایشنامهنویسی مردمی آلمان شد.
این نمایشنامه تاکنون بیش از هزار اجرا توسط گروه‌های مختلف در کشور‌های آلمان، سوئیس، اتریش، اکراین، روسیه، ترکیه، آمریکا، ایران، بورکینا فاسو و ... داشته و در فستیوال‌های بین‌المللی گوناگونی روی صحنه رفته است. با این همه بسیاری از تماشاگران اجرایی را که پیش از این با کارگردانی کوشک جلالی روی صحنه رفته است، بهترین اجرای این اثر می‌دانند.
در آستانه اجرای این نمایش در آلمان، متن آن در ایران از سوی نشر «مهر نوروز» روانه بازار نشر شده است.
نمایشنامه «پابرهنه، لخت، قلبی در مشت» پانزدهمین کتاب از مجموعه نمایشنامه‌ها، آثار ادبی و ترجمه علیرضا کوشک جلالی است که از سوی این نشر منتشر می‌شود.
این کتاب با قطع رقعی با ۱۳۸ صفحه و با قیمت ۲۸ هزار تومان از طریق کتابفروشی‌های معتبر سراسر کشور عرضه می‌شود.
کارگاه نمایشنامهنویسی هاله مشتاقی‌نیا برپا می‌شود
هاله مشتاقی‌نیا درباره تازه‌ترین فعالیت‌هایش می‌گوید: دو متن نمایشی به منظور اجرا نوشته‌ام که بعدا جزییات بیشتری درباره آنها اعلام می‌شود و در این زمانِ کرونا هم داستانِ کوتاهی نوشته‌ام به نام «عشق در زمان کرونا» که در مجموعه‌ای که متشکل از داستان‌هایی از نویسندگان زن است، منتشر خواهد شد.
این نمایشنامه‌نویس، هم وقتی مانند دیگر همکارانش دریافت که در دوران کرونایی امکان اجرای تئاتر بسیار ضعیف است، ایده‌ای را که از مدت‌ها پیش درباره برگزاری کلاس‌های مجازی نمایشنامهنویسی داشت، عملی کرد و کارگاهی مجازی را با نام «از داستان تا نمایش نامه» بر مبنای اقتباس و شناخت عناصر دراماتیک با تاکید بر داستان‌های کوتاهی از جی.دی.سلینجر برگزار کرد و حالا هم قصد دارد دوره جدید کارگاهِ مجازیِ نمایشنامهنویسی خود را با عنوان «نوشتن برای صحنه» برگزار کند.
مشتاقی‌نیا در ارزیابی تجربه اولین کارگاه مجازی خود می‌گوید: تجربه‌ی کارگاه نخست موفقیت‌آمیز بود و فارغ از مقطعی که به دلیل شیوع ویروس کووید۱۹ در آن به سر می‌بُردیم و هم چنان هم ادامه دارد، شکل مجازی آموزشی مورد استقبال قرار گرفت، اما برای هنرجویان مستعد در شهرستان‌ها یا خارج از ایران و هم‌چنین علاقه‌مندانی که به دلیل مشاغل مختلف، امکان حضور در ساعت‌های مشخص در کلاس‌های پایتخت را ندارند، بسیار مورد توجه قرار گرفت.
او تاکید دارد که هدفش از برگزاری کارگاه مجازی نمایشنامهنویسی، کوتاه مدت نبوده و به همین دلیل دوره‌ی جدید آموزش مجازی را با سرفصل‌های دیگری آغاز کرده است.
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که آیا دوران کرونا و با توجه به برخی از تجربیات در حوزه اجراهای آنلاین، این احتمال وجود دارد که نمایشنامه‌نویسان به سمت اشکال دیگری از نوشتن سوق پیدا کنند؟ توضیح می‌دهد: ممکن است بر حسب اجراهای متنوع و یا اشکال اجرایی به شیوه‌ی آنلاین، نگارش متون تازه‌ای هم برای برآورده شدن نیاز، نوشته شود اما روندِ نمایش نامه‌نویسی برای صحنه و با حضور تماشاگر هم ادامه خواهد داشت.
مشتاقی‌نیا تصمیم دارد در کارگاه تازه خود مباحثی همچون «پروازِ ذهن بر سوژه‌های پیرامون: از ایده تا ابزارِ تحقیق برای رسیدن به طرح»، «تنیدن تاروپودِ ایده در قواعد درام: از ساختار تا شناخت عناصر دراماتیک،«ملاقات با شخصیت‌ها: از شناختِ شخصیت تا پردازش و نگارشِ دیالوگ» و «رنگ آمیزیِ متن: از پرداختِ جزئیات تا ترسیمِ نهایی نمایش نامه» را آموزش بدهد.