اوضاع و احوال بازار کتاب‌فروشان خیابان انقلاب در روزهای ابتدایی سال/خبری از استقبال مخاطبان نیست
علاقه به کسب اطلاعات، دانستن و حرکت به سوی اندیشه از مهمترین موضوعاتی است که می‌تواند حوزه نشر را با تحول روبرو کند، اما متاسفانه زیرساخت‌های این مهم فراهم نشده بستری که باید از مدرسه و آموزش و پرورش برای آن برنامه ریزی و هنجارسازی شود.
- افزایش قیمت مواد اولیه در کنار گسترش رکود حاصل از بیماری کرونا بازار نشر را با چالش فراواندر سالی که گذشت روبرو کرد و از همه مهمتر تعداد مخاطبان کتاب را کاهش داد، بررسی حلقه مفقوده نشر و سیاست‌های فعالان عرصه فرهنگ از زبان دست‌اندرکاران، تولید کنندگان و حتی خریداران کتاب نکاتی خواندنی است، گفت‌وگو با نویسندگان و ناشران و حتی متولیان و مسئولان حوزه نشر اشاره مستقیمی به عوامل و دلایل متعدد چالش‌های پیش روی حوزه نشر دارد که خبرنگار در روزهای ابتدایی سال ۱۴۰۰ و همزمان با ایام سیزده روزه نوروز با حضور در خیابان انقلاب مشکلات عرصه ادبیات، چاپ و نشر را از زبان کتاب‌فروشان، انتشاراتی‌ها و مردم جویا شده است که در ادامه خواهید خواند:
همین طور که در پیاده‌رو خیابان انقلاب از میان مردم حرکت می‌کنم به پیشنهاد بازار‌یابان کنار خیابان وارد پاساژی می‌شوم که متعلق به کتاب فروشان و ناشران است، با گذر از چند مغازه وارد کتاب فروشی می شوم که مسئول و متصدی پشت پیشخوانش در حال خواندن کتاب است او که خود نویسنده و ناشر بود پیرامون چالش‌های موجود در حوزه نشر ابراز کرد: چند برابر شدن قیمت کاغذ کمر صنعت نشر کشور را در هم شکسته از سوی دیگر نوسانات قیمت مواد اولیه بر مشکلات حوزه نشر بیش از پیش افزوده است از رانت در کالا‌هایی مانند کاغذ تا چاپ، صحافی، زینک و حتی سلفون هرکدام به نوعی حوزه نشر را به چالش کشیده‌اند.
***مولفه‌های رونق بخشیدن به حوزه نشر
وی یکی از مولفه‌های رونق بخشیدن به حوزه نشر را مطالعه در جامعه دانست و تاکید کرد: علاقه به کسب اطلاعات، دانستن و حرکت به سوی اندیشه از مهمترین موضوعاتی است که می‌تواند حوزه نشر را با تحول روبرو کند، اما متاسفانه زیرساخت‌های این مهم فراهم نشده، بستری که باید از مدرسه و آموزش و پرورش برای آن برنامه ریزی و هنجارسازی شود.
این فرد که درحوزه نشر نیز فعالیت دارد افزایش قیمت کتاب را یکی دیگر از عوامل بی میلی مردم به کتاب خواند و تاکید کرد: افزایش قیمت کتاب سبد خانواده را از کالای فرهنگی و مهمتر از همه کتاب خالی کرده، این مهم تبعات بسیاری را برای جامعه آینده و حتی امروز در بر دارد، طبقه متوسط جامعه کتاب را به عنوان کالای درجه ۲ کنار گذاشته اند و در پی تامین کالا‌های ضرورتی و اولیه هستند.افزایش قیمت کتاب سبد خانواده را از کالای فرهنگی و مهمتر از همه کتاب خالی کرده
***بی رونقی بازار کتاب
آفتاب ظهر بهاری پرتو‌های خود را از لابه‌لای درختان بر روی کتاب‌هایی که در کنار خیابان انقلاب با نظمی خاص چیده شده گسترده کرده، نام کتاب‌ها بیش از همیشه خود نمایی می‌کنند، چشم‌های عابران گذری هم از پشت ماسک‌ها دو دو زنان کتاب‌ها را چک می‌کند. کتاب‌های زیر پله‌ای که بدون مجوز و در نظر گرفتن حقوق مولف و ناشران به صورت قاچاقی منتشر می‌شود، از سوی دیگر قیمت‌های پایین‌تر که بر پشت جلد آنها نقش بسته مخاطب را به خود جلب می‌کند.
با این حال و به اعتراف خود دستفروشان حتی نگاه‌هایی که بر روی کتاب‌های کنار خیابان بوده نیز کاهش پیدا کرده فروشنده کتاب‌های قاجاق همسو با سایر کتابفروشی‌ها و حتی ناشران از کاهش سرانه مطالعه و کاهش بیش از پیش مخاطبان گله دارد او معتقد است دیگر ارزش بساط کردن کتاب‌ها در کنار خیابان وجود ندارد.
کتابفروشی‌ها هم سوت و کورند از پشت ویترین و در پس گذر از کوهی از کتاب‌های رنگارنگ و نام‌های جذاب می‌توان سکون کتابفروشی‌ها را به وضوح دید البته شاید بخشی از این خلوتی برای ایام نوروز باشد، وارد کتابفروشی می‌شوم، مسئول فروش کتاب از لابه‌لای کتاب‌های روی میز سرش را بالا می‌آورد کتابی که تا نیمه مطالعه شده را می‌بندد گویی او تنها مخاطب این همه کتاب است.
وضعیت تولید محتوا و نشر به خطر افتاده استاز او پیرامون حال و روز کتاب فروشی‌ها و حضور مردم در این مکان‌های فرهنگی پرسیدم، او به نشانه تاسف سرش را به زیر انداخت و ابراز کرد: اکنون میزان سرانه مطالعه بسیار کاهش یافته این مهم وضعیت تولید محتوا و نشر را به خطر می‌اندازد تعداد کتاب‌های ترجمه شده در بازار نسبت به سایر کتاب‌های افزایش یافته است، کتاب‌های رمان خارجی که عموما برخی از نوجوانان مخاطب آن هستند به نسبت فروش بهتری دارد، اما سایر کتاب‌ها نه منتشر و نه خریداری می‌شود، چون اقبال عمومی از کتاب‌های ترجمه بیشتر است لذا ناشران علاقمند هستند تا رمان‌های خارجی را منتشر کنند.
***کتاب‌های شعر و کمترین میزان فروش
وی در همین راستا ادامه داد: کتاب‌های شعر کمترین میزان فروش را به خود اختصاص می‌دهد در حدی که می‌توان گفت در ماه شاید یک کتاب از این حوزه به فروش برسد البته کتب شاعرانی همچون حافظ، شاملو و سهراب سپهری هنوز از رونق برخودارند و کتاب کودک هم هنوز در رد‌ه‌های بالای فروش قرار دارد، عمده خریداران ما بانوان هستند و البته کتاب‌های روانشناسی و رمان‌های خارجی که از جمله کار‌های نه چندان جذاب و ارزشمند ادبی هستند نیز خریدار دارد و استقبال از بقیه کتاب‌ها که جزو رده عمومی دسته بندی می‌شوند در حد صفر است، این مهم نشان می‌دهد که مرز‌های حوزه نشر و تولید کتاب و فرهنگ به صورت جدی جابجا شده و چنانچه مورد توجه مسئولان فرهنگی قرار نگرفته است در آینده‌ای نهچندان دور با مشکلات فرهنگی عمده‌ای روبرو خواهیم بود.
وی تاکید کرد: من معتقدم کسانی که کتابخوان هستند بدون شک بخشی از درآمد خود حتی اگر اندک را به کتاب اختصاص می‌دهند، اما با تمام این تفاسیر اکنون رکود سنگینی بر جامعه نشر سایه افکنده که نه تنها کتاب از کتابفروشی‌ها خریداری نمی‌شود بلکه کتاب از دستفروشان کنار خیابان نیز کمتر خریداری می‌شود، بدین ترتیب حتی تعداد فروشندگان کتاب در کنار خیابان نیز کاهش یافته است و این مهم نشان می‌دهد نه تنها شرایط اقتصادی بد برای تولید کتاب و نشر است بلکه فرهنگ کتاب و کتاب خوانی نیز با مشکلات عمده و جدی مواجه شده است.
*** فضای مجازی به کمک بازار نشر می آید
یک شهروند که پشت ویترین کتاب فروشی ایستاده و کتاب ها را دانه به دانه چک می کند پیرامون وضعیت مطالعه و خرید کتاب گفت: قیمت های کتاب ها افزایش بسیاری داشته و این امر کار انتخاب کتاب را برای من مخاطب سخت می‌کند اگرچه فضای مجازی شرایط را برای خرید کتاب مجازی و یا صوتی مناسب کرده اما همه کتاب ها به صورت مجازی منتشر نمی شود البته اطلاعات من بر اساس گفت و گو با دوستانم نشان می دهد کتاب ها عموما به صورت مجازی آن هم از خود ناشران خریداری می شود زیرا سهولت بیشتری دارد و زمان تحویل کاهش می یابد کتاب چند ساعت و حداکثر تا یک روز بعد از سفارش در خانه تحویل داده می شود با این حال معقتدم اگر بیماری کرونا صدمات فراوانی را به جامعه زده ولی فوایدی را هم داشته است.
*** رونق بازار ناشران آموزشی
به سراغ کتابفروشی دیگر رفتم این فروشنده رونق کتاب های آموزشی را در صدر سایر کتاب ها می داند او که معتقد است عمده کتاب‌های فروخته شده کتاب‌های درسی هستند ابراز کرد: بی شک بیشترین سود بازار نشر متعلق به کتاب‌های کمک درسی است این ناشران کتاب‌های خود را با قیمت‌های گزافی به مخاطبان عرضه می‌کنند و مردم نیز از آنان استقبال کرده و خرید خوبی انجام می‌دهند، اما این مهم در مورد کتاب‌های سایر حوزه‌ها با بی مهری فراوانی روبرو شده است.
وی آشفتگی در حوزه نشر را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: آشفتگی‌های موجود در بازار کتاب و قیمت‌های پر نوسان مواد اولیه ناشران بسیاری را با مشکل مواجه کرده به حدی که بسیاری از این فعالان عرصه تولید فرهنگ علاوه بر تعدیل نیرو به حیاط خود در عرصه چاپ و نشر خاتمه داده‌اند، در این بین کتاب فروشی‌های بسیار و پر سابقه نیز علام ورشکستگی کرده و از چرخه فعالیت خارج شده اند.بی شک بیشترین سود بازار نشر متعلق به کتاب‌های کمک درسی است
وی تیراژ برخی از کتاب‌ها را در حدود ۵۰ تا ۱۰۰ عدد دانست و افزود: تیراژ کتاب‌ها کاهش فراوانی داشته است تا حدی که برخی از کتاب‌ها تنها ۵۰ تا ۱۰۰ عدد منتشر و وارد بازار می‌شوند در صورتی که روی شناسنامه کتاب به تیراژ‌های ۲۵۰۰ تایی اشاره شده است البته نمی‌توان به ناشران خورده گرفت هر چند برخلاف قانون است، زیرا هزینه‌های چاپ بسیار بالا است نمی‌توان این هزینه‌ها را تامین کنند در عین حال سرمایه‌های آنان در گرو فروش کتاب و تولید آن قرار دارد.
این کتابفروش تاکید کرد: معرفی و توزیع کتاب در بازار حداقل در تهران مشکلی ندارد، اما حضور برخی از شهرستانی‌ها نشان می‌دهد کتاب‌ها آنگونه که باید در چرخه فعالیت و توزیع قرار نمی‌گیرد و این یکی از نقاط ضعف برای ناشران است، اما معرفی کتاب‌ها در دیده شدن کتاب‌ها و پی گیری مخاطبان تاثیر داشته و من بار‌ها دیده ام که کتاب‌هایی که معرفی شده پیشتاز بقیه کتاب‌ها فروش داشته است.
وی تاثیر شرایط اقتصادی بر رویکرد ناشران را مورد بررسی قرار داد و ابراز کرد: به تازگی معضلی جدید وارد بازار نشر شده ناشران با گرفتن چک‌های کوتاه مدت خواهان بازگشت زودتر سرمایه‌های خود هستند این مهم فروشنده کتاب را در فشار و منگنه قرار می‌دهد.
*** قیمت کتاب بار سنگین بر دوش خریداران
در میان افرادی که در خیابان انقلاب برای خرید کتاب آمده بودند متوجه شدم بیشتر آنها دانشجویان هستند از یک دانشجو که ظاهرا مدتی طولانی لیست به دست در کتاب فروشی‌های متعدد به دنبال کتاب بود و هنوز به هدف خود نرسیده بود به گفتگو پرداختم، او تاکید کرد: یک هفته است که به دنبال کتاب‌هایی که استادم معرفی کرده می‌گردم، اما هنوز نتوانسته ام این کتاب‌ها را پیدا کنم در عین حال برخی از کتاب فروشی‌ها به من گفته اند این کتاب‌ها را تنها به صورت دسته دوم باید جستجو کنم، زیرا دو سالی است که منتشر نشده و قیمت بالای کاغذ باعث عدم انتشار آنها شده اس، مطمئن شده ام باید کتاب‌ها را از دستفروشان تهیه کنم، زیرا آنان انواع کتاب‌ها را دارند از دسته دوم تا نو، خلاصه اینکه راه حل گره من به دست همین دستفروشان باز می‌شود.
این دانشجو پیرامون خرید کتاب ابراز کرد: دانشجویان عموما به کتاب‌های دسته دوم علاقمند هستند، زیرا تنها برای مدتی کوتاه به مطالعه کتاب درسی می‌پردازند و برای اینکه صرفه‌جویی در هزینه‌ها کرده باشند اقدام به خرید کتاب‌های دسته دوم می‌کنند لذا بازار خرید کتاب‌های دسته دوم از کتاب‌های تازه منتشر شده بسیار گرمتر است این امر را در بازاریابانی که کنار خیابان انقلاب ایستاده اند و با دیدن جوانان فریاد‌های تبلیغاتی برای خرید کتاب‌های دسته دوم را از زیر زمین‌ها و یا کتاب فروش‌هایی که در طبقات بالا ساختمان‌های کنار خیابان انقلاب سر می‌دهند باید دید.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *