مهمترین پیام هجرت «پیامبر اکرم (ص)» از مکه به مدینه چه بود؟

مجید نخعی در گفت‌وگو با پیرامون اهمیت شهر مکه برای توسعه و گسترش دین اسلام گفت: «رسول اکرم (ص)» برای تبلیغ و گسترش اسلام نیازمند زیر ساخت‌هایی بودند که این موارد تنها در شهر «ام القرا» مکه فراهم بود، خداوند نیز به «رسول اکرم (ص)» ابلاغ کرده بود که مرکز تبلیغ خود را در شهر مکه مستقر کند، مکه در آن زمان به عنوان مادر سرزمین‌ها بود، از آنجا که در مکه مراسم حج برگزار می‌شد و مردم از سراسر سرزمین حجاز به این شهر می‌آمدند لذا مکه مکان مناسبی برای تبلیغ محسوب می‌شد.

وی در همین رابطه ادامه داد: مکه محل رفت آمد کاروان‌های تجاری و همچنین مرکز تبادلات فرهنگی بود، از سوی دیگر نخبگان از سراسر دنیا به این شهر رفت و آمد داشتند، همه این عوامل زمینه را برای توسعه پرچم اسلام فراهم می‌کرد، تبلیغ دین اسلام در «ام القرا» که محلی برای تبادل اطلاعات و ارتباطات می‌توانست گسترش اسلام را با سرعت چشم گیری در سراسر دنیا در پی‌داشته باشد، به عبارت دیگر مکه مکانی بود که ظرفیت انتقال پیام «رسول اکرم (ص)» را داشت.

نخعی حضور اشراف مکه را سدی بزرگ پیش روی توسعه اسلام دانست و اظهارکرد: شهر مکه شهری استراتژیک برای تبلیغات محسوب می‌شد، اما اشراف قریش هم در مکه زندگی می‌کردند، این امر باعث می‌شد تا «رسول اکرم (ص)» نتواند پروژه عظیم خود را به اجرا بگذارد.

وی به همدستی جریان یهودیان با اشراف قریش در مکه اشاره و ابراز کرد: اشراف قریش با مشاوره فرهنگی یهودیان حجاز به این نتیجه رسیدند که حضور «رسول اکرم (ص)» در مکه سبب می‌شود تا دین اسلام به سرعت در سراسر جهان گسترش پیدا کند، به همین منظور تلاش کردند تا شرایطی فراهم کنند تا موفقیت «خاتم المرسلین (ص)» را تحت الشعاع قرار بدهد.

نخعی تلاش اشراف قریش برای مقابله با «رسول اکرم (ص)» را مورد بررسی قرار داد و تصریح کرد: اشراف قریش برای مقابله با «خاتم المرسلین (ص)» هرگونه تبلیغ در مکه را ممنوع کردند و شرایط را به نحوی فراهم کردند که حضرت به هیچ عنوان نمی‌توانستند به تبلیغ دین اسلام بپردازد.

وی در همین راستا اظهار کرد: مکه شهری کوچک بود که اداره‌اش نیز با اشراف مکه بود، لذا آنان می‌خواستند «پیامبراکرم (ص)» را کنترل کرده و ایشان را بایکوت کنند، با این همه «پیامبراکرم (ص)» تا جایی که توانست در مکه باقی ماند و به تبلیغ ادامه داد.

نخعی به مرگ ابوطالب و از دست رفتن یکی از بزرگترین پشتوانه‌های «پیامبراکرم (ص)» اشاره و ابراز کرد: پس از مرگ ابوطالب عموی «پیامبر اکرم(ص)»، ایشان یکی از بزرگترین پشتوانه‌های خود را از دست داد و حلقه فشار اشراف قریش بر «پیامبراکرم (ص)» افزایش بسیاری پیدا کرد، تا حدی که خطر جدی «پیامبراکرم (ص)» را تهدید می‌کرد، در این زمان قضیه «لیله المبیت» شکل گرفت. اشراف قریش قصد داشتند تا عملاً «خاتم النبییّن (ص)» را حذف کنند.

وی پیرامون جستجوی مکانی مناسب جهت ادامه تبلیغ دین اسلام را مطرح و بیان کرد: هنگامی که فرمان هجرت از سوی پروردگار به «پیامبراکرم (ص)» رسید، ایشان گزینه‌های مختلفی را پیش روی خود دیدند، لذا فضای شهر حبشه و طائف را مورد بررسی قرار دادند، ایشان برای جستجوی و بررسی بیشتر حدود ۱۲ نفر از نمایندگان مدنی را به حبشه فرستادند تا شرایط این شهر را مورد بررسی قرار دهند، در عین حال ایشان نیز به شهر طائف رفتند و شرایط این شهر را از نزدیک مورد تفحص قرار دادند، اما سرانجام بهترین گزینه شهر یثرب یا همان مدینه بود.

این کارشناس علوم قرآنی علت انتخاب شهر مدینه به عنوان کانون تبلیغ دین مبین اسلام را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: یثرب یا همان مدینه شهری بود که محل زندگی دو قوم اوس و خزرج بود که سال‌های سال با یکدیگر در اختلاف به سر می‌بردند، هنگامی که بزرگان این دو قوم برای عمل حج به مکه آمده بودند متوجه حضور «پیامبراکرم (ص)» شدند لذا از ایشان درخواست کردند تا به شهر یثرب بیایند.

نخعی علل درخواست قوم اوس و خزرج از «پیامبراکرم (ص)» برای حضور در مدینه را اینگونه شرح داد: بزرگان قوم اوس و خزرج از یهودیان ساکن یثرب شنیده بودند که پیامبری می‌آید و مدینه را پایتخت خود قرار می‌دهد، همه به او ایمان می‌آورند، همین امر زمینه را فراهم کرد که هنگامی که بزرگان اوس و خزرج به مکه رفته بودند با دیدن «پیامبراکرم (ص)» ایشان را همان «خاتم النبییّن (ص)» دانستند.

وی درباره هجرت «پیامبر اکرم (ص)» به یثرب تاکید کرد: یثرب سرزمینی خوش آب و هوا و در عین حال نزدیک به مکه بود در عین حال بزرگان قوم اوس و خزرج نیز از «پیامبر اکرم (ص)» درخواست کرده بودند تا به شهر آنان بیاید، «پیامبراکرم (ص)» این وعده را داده بودند که به مورد درخواست آنان بیندیشد، از سویی دیگر فشار اشراف قریش نیز بر «پیامبراکرم (ص)» بسیار زیاد شده بود لذا هجرت به مدینه انجام شد. بزرگان قوم اوس و خزرج در پیمان عقبه اول با «پیامبراکرم (ص)» عهد بستند که چنانچه «پیامبراکرم (ص)» به مدینه بیاید به دین اسلام می‌گرایند و از وی در برابر تمام حملات دشمنان حمایت می‌کنند؛ در عین حال ایشان می‌تواند پایگاه دین اسلام را در این شهر قرار دهد.

نخعی اهمیت هجرت «پیامبراکرم (ص)» از مکه به مدینه را مورد بررسی قرار داد و افزود: هجرت «پیامبراکرم (ص)» از مکه به مدینه امری بسیار ضروری بود، زیرا ترکیب اشراف قریش و همفکری یهودیان ترکیبی خطرناک بود و هر روز حلقه محاصره اقتصادی و سیاسی را تنگ‌تر می‌کرد.

وی در همین رابطه خاطر نشان کرد: دو قوم اوس و خزرج با پیمان خود باعث استحکام دین اسلام شدند و زمینه هجرت را فراهم کردند لذا آنان را انصار نامیدند، زیرا دین اسلام را همراهی کردند، هر چند که در روز‌های آخر زندگی «پیامبراکرم (ص)» دیگر از همراهی آنان با دین اسلام خبری نبود و همین امر سبب شده بود تا وصیت «پیامبراکرم (ص)» و تاکید ایشان در غدیر خم نادیده گرفته شود.