فناوری‌های جدید برای نابینایان

 

اما ماجرای قول وزیر ارتباطات به نابینایان چیست؟ چندی پیش محمدجواد آذری جهرمی با انتشار تصویری در صفحه اینستاگرام خود، از ملاقات خود با یک نخبه نابینا نوشت و در این پست از گلایه وی از کاربردی نبودن خدمات دولتی و نرم‌افزار‌های پرکاربرد برای نابینایان خبر داد، در حالی که نمونه‌های خارجی این اپ‌ها و نرم‌افزار‌ها کاملاً برای نابینایان قابل استفاده است. وزیر ارتباطات هم قول همکاری داد و یادآور شد: از سازمان فناوری خواستم موضوع پیگیری شود تا تمام برنامه‌های پرکاربرد ایرانی هم برای نابینایان عزیز قابل استفاده شوند.

 

وی همچنین از اکوسیستم استارتاپی خواست همت کنند تا زندگی برای نابینایان و کم‌بینایان راحت‌تر شده و تا روز جهانی نابینایان بخشی از کار‌ها انجام شود. مدت زیادی از این پست اینستاگرامی نگذشته بود که یکی از تاکسی‌های اینترنتی نرم‌افزار خود را برای نابینایان قابل استفاده کرد و وزیر ارتباطات این خبر را استوری و ابراز امیدواری کرد که شاهد فعالیت سایر شرکت‌های فناوری و نرم‌افزاری در این زمینه نیز باشیم. هرچند هنوز مشکلات نابینایان پابرجاست، اما می‌توان این اتفاق را یک گام مثبت دانست تا استاندارد‌های زندگی نابینایان در ایران تا حدی به جهان نزدیک شود.

 

 

اما در جهان نابینایان از چه نرم‌افزار‌ها یا تکنولوژی‌هایی بهره می‌گیرند تا زندگی راحت‌تری داشته باشند؟ یکی از کمپانی‌های فعال در این زمینه گوگل است. گوگل با ارایه اپلیکیشن Lookout، به نابینایان کمک می‌کند تا هم خرید جذاب‌تری داشته باشند و هم در آشپزخانه کمتر تحت تأثیر ضعف نابینایی خود قرار بگیرند. نابینایان با استفاده از هوش مصنوعی به کار رفته در این اپ می‌توانند در سوپرمارکت‌ها اجناس خوراکی را تشخیص داده و خریداری کنند. تنها کافی است این افراد دوربین گوشی هوشمند خود را به سمت محصول بگیرند تا اپلیکیشن Lookout گوگل با کمک تکنولوژی مشابه Google Lens، نام محصول و محتویات و حتی میزان کالری و... را با صدای بلند برای آن‌ها بخواند. در آپدیت جدید این اپ، توانمندی صدای کامپیوتری هم گنجانده شده است و به محض اینکه نابینا یک بسته غذایی را لمس کرد، نام خوراکی اعلام می‌شود. البته این اپ هنوز در ابتدای راه قرار دارد و ممکن است در شناسایی محصولات، اشتباهاتی هم داشته باشد، اما در آینده‌ای نزدیک می‌تواند تفاوت قوطی کنسرو ذرت یا لوبیا را کاملاً درک کند. نسخه اندرویدی این اپ در حال حاضر می‌تواند تا ۲ میلیون محصول پرطرفدار را شناسایی کند. همچنین با کمک این اپ، فرد نابینا می‌تواند در کابینت آشپزخانه، یخچال و... با کمک بارکد موجود روی ظرف، محصول را تشخیص دهد، ولی هنوز نمی‌تواند مواد غذایی را که در بسته‌بندی مشخصی نیستند مانند پیاز، گوجه فرنگی و... به راحتی تشخیص دهد. با وجود این Lookout از اپ‌های آیفون همچون NaviLens,عملکرد بهتری دارد و می‌تواند اعتماد به نفس این افراد را با تشخیص سریع بالا ببرد.

 

مایکروسافت هم در این زمینه فعالیتی مناسب دارد. عصای WeWALK که در ۳۷ بازار جهانی حضور دارد به تازگی در قالب برنامه AI for Accessibility با مایکروسافت همکاری خود را آغاز کرده تا از این پس با هوش مصنوعی مایکروسافت مجهز شود. در این برنامه ۵ ساله قرار است ۲۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری شود و به توسعه دهنده‌های اپ کمک کند تا اپلیکیشن‌های هوشمندی ارائه دهند که نیاز‌های نابینایان را بیشتر از گذشته رفع کند. عصای مجهز به هوش مصنوعی از سال ۲۰۲۱ راهی بازار خواهد شد که مجهز به سنسور، ژیروسکوپ، شتاب‌سنج و قطب نماست و دیتا هم توسط تلفن هوشمند جمع‌آوری و آنالیز می‌شود.

 

 

اپلیکیشن‌ها می‌توانند نقش مثبتی در زندگی فرد نابینا داشته باشند. به عنوان مثال Magnifying Glass with Light یک اپلیکیشن ویژه افراد کم‌بیناست و متن یا اشیا را تا ۱۰ برابر بزرگ‌تر می‌کند تا کسانی که مشکلات بینایی دارند، اما نابینای مطلق نیستند بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند و به عنوان مثال در رستوران منو را بخوانند و از گردش خود لذت ببرند.

 

تنها اپ‌های اندرویدی در خدمت نابینایان نیستند و اپل هم در این زمینه دست به کار شده است. آیفون یک ویژگی خاص با نام VoiceOver دارد که در واقع یک صفحه‌خوان یا screen reader به شمار می‌رود و نابینا فقط کافی است از طریق تنظیمات آیفون، آن را فعال سپس متن موجود روی صفحه آیفون را لمس کند تا برای وی، متن را با صدای بلند بخواند. Be My Eyes هم یکی دیگر از اپلیکیشن‌های آیفون است که به نابینایان کمک می‌کند در مواقع لزوم از افراد بینا که قبلاً به عنوان داوطلب در این طرح شرکت کرده‌اند کمک بگیرند. فرد نابینا به این داوطلب زنگ می‌کند تا به وی کمک کند که به عنوان مثال برچسب روی غذای کنسرو شده را برایش بخواند. تاکنون ۳.۵ میلیون داوطلب در این طرح ثبت‌نام کرده و به بیش از ۲۰۰ هزار نابینا کمک کرده‌اند. جالب است بدانید که این تماس‌ها طی ۴۵ ثانیه پاسخ داده می‌شوند.

 

 

استارتاپ‌ها نیز به دنیای نابینایان وارد شده‌اند تا فضای زندگی لذتبخش‌تری برای آن‌ها رقم بزنند. یک استارتاپ

وسیله‌ای با نام Hable One طراحی کرده که فرد نابینا می‌تواند از تلفن هوشمند خود با خط بریل استفاده کند. «استفان» سازنده این وسیله معتقد است تلفن هوشمند این روز‌ها به بخش مهمی از زندگی روزانه و کار مردم تبدیل شده، اما صفحه تخت تلفن‌های هوشمند کار را برای افراد نابینا سخت می‌کند. وی ابتدا این وسیله را برای پدربزرگ نابینای خود طراحی کرد و هرگز فکرش را نمی‌کرد با این ایده عملاً وارد اکوسیستم استارتاپ‌ها شود. این وسیله شش دکمه‌ای با تلفن هوشمند سازگار است و فرد نابینا می‌تواند با اتصال این وسیله به تلفن هوشمند روی آن با خط بریل متن بنویسد. در واقع فرد نابینا می‌تواند با کمک این وسیله و استفاده از اپ آن، با خط بریل بنویسد. این وسیله، فرمان صوتی را هم اجرا می‌کند درحالی که تلفن هوشمند درون کیف یا جیب نابینا قرار دارد. این وسیله اکنون در بازار موجود است، اما این استارتاپ به دنبال ارائه راهکار‌های بهتر نیز هست.

 

دوستداران فیلم هم در این موضوع نادیده گرفته نشده‌اند و ویژگی‌هایی وجود دارد تا فرد نابینا بتواند از فیلم لذت ببرد، از این ویژگی‌ها می‌توان به تکنولوژی‌های مناسب نابینایان یعنی ویژگی audio description enabling اشاره کرد که در نتفلیکس قابل استفاده است. این ویژگی به نابینا کمک می‌کند تا در بخش‌هایی از فیلم که بدون هیچ دیالوگی است صحنه برای فرد نابینا شرح داده شود و عملاً وی هیچ بخشی از فیلم را از دست ندهد. یک برنامه مفید دیگر Seeing AI نامیده می‌شود. این اپ رایگان توسط یکی از کارمندان مایکروسافت طراحی شد که خود نابیناست. در واقع این اپ می‌تواند همزمان به جای چند اپلیکیشن فعالیت کند. به عنوان مثال می‌تواند پول را بشمرد، با استفاده ازبارکد QR محصولات را شناسایی کند و اسناد را بخواند و همچنین با استفاده از هوش مصنوعی محیط، مردم و حالت چهره را برای فرد نابینا تشریح می‌کند و مانع برخورد وی با موانع می‌شود.

 

 

یکی دیگر از تکنولوژی‌هایی که می‌تواند به افراد نابینا کمک کند یک چمدان روباتیک است. این چمدان که می‌تواند همدم خوبی برای سفر نابینایان باشد یک گام با بازار فاصله دارد و می‌تواند نویدبخش روز‌های خوبی برای این افراد باشد. این چمدان که با همکاری چندین شرکت ژاپنی و IBM طراحی شده، با توجه به قابلیت‌هایش می‌تواند جایگزین عصای سفید، سگ‌های راهنما و... شود. این چمدان به تعدادی دوربین، سنسور و هوش مصنوعی مجهز است و می‌تواند محیط اطراف فرد نابینا را در محل‌های عمومی مانند فرودگاه، ایستگاه قطار و... نقشه‌برداری کند، فاصله بین فرد و موانع ثابت و متحرک را تخمین بزند و مسیر درست تا رسیدن به هواپیما را به وی نشان دهد. یک اپلیکیشن تلفن هوشمند با چمدان ارتباط دارد وهمچنین با استفاده از فناوری تشخیص چهره اگر فرد آشنایی را در فرودگاه ببیند به فرد نابینا اطلاع می‌دهد. اگر در فرودگاه، فروشگاه یا محل‌های مورد نیاز نابینا که از قبل آن را مشخص کرده وجود داشته باشد با ایجاد ویبره در دسته چمدان، به وی یادآوری می‌کند. همچنین مسیریابی و تغییر جهت هم با کمک همین ویبره‌ها انجام می‌گیرد.