- خانواده‌ها‌ با فرزندانشان در هر سنی که هست، درباره مواد صحبت کنند؛سال‌های میانی دبستان و پیش از شروع دوران نوجوانی، بهترین زمان برای صحبت کردن است.

معضل اعتیاد و پدیده مواد مخدر نیاز به شناخت درست از راه‌های پیشگیری و درمان و مبارزه‌ای فراگیر و پیوسته در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی درمانی، سیاسی، اقتصادی و نظامی و انتظامی دارد. اعتیاد یک بیماری، پیش رونده و کشنده است. این عارضه، نوعی ارتباط تسکین دهنده با یک مادۀ روان گردان یا تأثیر گزار بر ذهن و یا رفتاری که مارا در برابر میل بیش از حد، ناتوان می‌کند، می‌باشد. اعتیاد به عنوان حالتی که در آن بدن انسان برای انجام فعالیت‌های عادی خود به یک ماده یا یک رفتار خاص وابسته می‌شود تعریف شده است. زمانی که که ماده مورد نیاز در اختیار بدن قرار نمی‌گیرد یا انجام رفتاری که شخص معتاد بدان وابسته شده است امکان پذیر نمی‌باشد، نتیجه کار بروز علائم خماری یا محرومیت است.

اگر تا چندی پیش اعتیاد به مواد مخدر سنتی دامنگیر جوامع بود و خانواده‌ها و مسئولان نگران قاچاق و اعتیاد این نوع مواد بودند، اما اکنون موادمخدر صنعتی به عنوان بلایی خانمان سوز جوامع بشری را گرفتار و خانواده‌ها را بشدت نگران کرده است. این مواد افیونی قدرت اندیشه، نوآوری، پشتکار و سازندگی را در انسان از میان می‌برد و بنیان خانواده‌ها و اعتقادات دینی انسان‌ها را نابود می‌کند. اعتیاد و مواد مخدر یکی از مهمترین آسیب‌های اجتماعی در کشور بحساب می‌آید و هر ساله مبالغ هنگفتی برای مبارزه با آن هزینه می‌شود. اکنون اصلی‌ترین مواد مخدر مصرفی در کشور را تریاک و مشتقات آن، هروئین، کراک و شیره هستند و به تازگی نیز موادی با عنوان گل، حشیش و کراک هروئین نیز به مواد مصرفی معتادان افزوده شده است.

ماده مخدر گُل از مشتقات «ماری جوانا» یا همان گیاه شاهدانه به شمار می‌رود که سال‌ها برای استفاده‌های صنعتی و طبی کشت می‌شد. گل به سبب تشابه علائم و حالت‌های آن به عنوان یک ماده توهم زا نیز معرفی می‌شود و با کاهش عملکرد سیستم انتقال پیام‌های عصبی در مغز، حالتی آرامش بخش را در فرد به وجود می‌آورد و بویی شبیه به بوی گیاه می‌دهد و برخلاف مواد مخدر دیگر که وابستگی جسمی بالایی دارند و ترک کردن آن با درد جسمانی بالایی همراه است، این مخدر وابستگی جسمی ندارد، اما وابستگی ذهنی و روانی شدید در فرد به وجود می‌آورد.

با شیوع کرونا و تبع آن گران شدن موادمخدر و همچنین محدودیت تردد‌ها و برخورد‌های پلیس، سبب شده تا فروشندگان موادمخدر برای فروش مواد، ناخالصی‌هایی را به آن اضافه کرده که سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازد.

بهتر است با فرزندتان در هر سنی که هست، درباره مواد صحبت کنید. سال‌های میانی دبستان و پیش از شروع دوران نوجوانی، بهترین زمان برای صحبت کردن است. در این سن فرزند شما هنوز شروع به استقلال طلبی نکرده است و حرف شما به نوعی قانون نانوشته زندگی او خواهد شد. البته اگر فرزندتان به نوجوانی و جوانی رسیده باشد هم، هنوز برای صحبت کردن دیر نیست. مهم این است که از هر فرصتی برای صحبت در این باره استفاده کنید.

یکی از مهمترین خطا‌هایی که والدین مرتکب می‌شوند این است که زمان صحبت درباره مواد می‌ترسند و این ترس را به فرزندشان منتقل می‌کنند. یکی از ویژگی‌های نوجوانی این است که آن‌ها خود را مصون از هرگونه مشکل، بیماری و دردسر احساس می‌کنند؛ به همین خاطر نگرانی شما را واکنشی شدید و غیرمنطقی می‌دانند و آن را جدی نمی‌گیرند. باید با اعتماد به خودتان و فرزندتان، محکم و قاطع صحبت کنید.

مهم‌ترین نهاد اجتماعی که در پیشگیری از اعتیاد می‌تواند بسیار مؤثر باشد، خانواده است. پیشگیری از اعتیاد در مراکز مختلفی از جمله مدرسه، محل کار، منطقه و محل سکونت انجام می‌شود، اما خانواده در بالاترین درجه اهمیت و حساسیت قرار دارد.

والدین نخستین کسانی هستند که شخصیت فرزندان را شکل می‌دهند. محیط خانوادگی مناسب، باعث شکل‌گیری و رشد سلامت فرزندان می‌شود و محیط خانوادگی نامناسب، می‌تواند آسیب‌های روانی و شخصیتی جبران ناپذیری را به فرزندان وارد کند.

کودکان بیش از همه از والدین خود تاثیر می‌پذیرند. آگاه سازی والدین یکی از مهم‌ترین بخش‌های موثر در هر برنامة پیشگیری از اعتیاد می‌باشد. برخلاف نوجوانان که معمولاً شیوع مصرف را بیش از حد واقعی آن فرض می‌کنند، مطالعات مختلف نشان داده‌اند که همواره والدین میزان شیوع سوء مصرف مواد را کمتر از میزان و اقعی آن تخمین می‌زنند و درنتیجه خطر آن را نیز احساس نمی‌کنند و اغلب باور ندارند که این مشکل برای فرزندان آن‌ها نیز ممکن است پیش بیاید. درابتدا والدین باید از خطر اعتیاد آگاه شده و در مورد پیشگیری از آن احساس مسئولیت نمایند.

فضای مجازی در زمینه خرید و فروش و همچنین ترویج مصرف مواد مخدر نقش مهمی دارد امروزه در فضای مجازی اتفاقاتی رخ می‌دهد که واقعا ناگوار است و باید خانواده‌ها در این زمینه نظارت بیشتری داشته باشند.

 

مبارزه ریشه دار با محوریت جوانان و همکاری نزدیک خانواده‌ها با دستگاه‌های دست اندرکار می‌تواند تضمین کننده بهره دهی فعالیت‌های دیگر بخش‌ها باشد. خانواده نقش مهمی در پیشگیری دارد و ارتقا شناخت خانواده‌هاست که موجب کاهش گرایش فرزندان به مواد مخدر و آسیب‌های ناشی از آن می‌شود و اشتغال می‌تواند این معضل خانمان سوز را کاهش دهد.

محیط خانوادگی سالم و بدون تنش، عامل مهمی در پیشگیری از ابتلای فرزندان به اعتیاد است.

 

 

 برقراری ارتباط صمیمانه با کودکان: طی این برنامه روش‌های صحیح گوش دادن و نحوه ایجاد ارتباط صحیح و رفتار‌هایی که مانع برقراری ارتباط خوب فرزندان با والدینشان می‌گردد، آموزش داده می‌شود.

 

بالا بردن عزت و اعتماد به نفس: افرادی که مبتلا به سوء مصرف مواد می‌شوند، اغلب از عزت و اعتماد به نفس پایینی برخوردار می‌باشند. تشویق به عنوان بهترین روش تربیتی، اجتناب از تحقیر و دادن مسئولیّت‌های مناسب بر اساس سن و توانایی، باعث بالا بردن مهارت‌ها و توانایی‌های کودک و نوجوان می‌شود و والدین می‌توانند از این راه به اهداف خود برسند.

• تغییر ساعت خواب و بیداری، دیرتر می‌خوابد، دیرتر بیدار می‌شود، در وسط روز خمیازه می‌کشد و چرت می‌زند.
 گوشه‌گیری، فراموشی، کم توجهی، حواس پرتی و پنهان کاری و گاهی فکر می‌کنند چیز‌هایی می‌بینند و می‌شنوند که بقیه نمی‌بینند و نمی‌شنوند.
• ترک دوستان قدیم و معاشرت با دوستان جدید و مشکوک و صحبت نکردن در مورد دوستان جدید.
• تغییرات ناگهانی در خلق و خو، از افسردگی و عصبانیت و ناراحتی به سرخوشی و خوشحالی.
• لاغر شدن و تیره شدن رنگ لب و کدر شدن پوست صورت.
• بی اعتنایی به سر و وضع و نظافت شخصی.
• پر حرفی، گفتن مطالب بی ربط و زشت واینکه زودرنج می‌شود.
• بی حوصلگی و فرار از کار و ورزش و بی علاقگی به شرکت در تفریحات جمعی.
• خارش بدن و صورت مخصوصاً بینی و گاهی آبریزش بینی.
• قرمزی چشم و استفاده از قطره چشمی، از تماس مستقیم چشمی پرهیز می‌کند.
• کم شدن ناگهانی نمرات کلاسی، انجام ندادن تکالیف، افزایش غیبت و تأخیر در کلاس.
• کم شدن امید و علاقه به همه چیز و احساس ناتوانی و کم شدن اعتماد به نفس.
• رفتار‌های نادرست مثل دروغگویی، تقلب و فروش بی اجازه وسایل منزل.
• به علت یبوست ناشی از مصرف مواد یا به خاطر مصرف کردن مدت زیادی در توالت یا حمام می‌مانند.
• پول توجیبی شان کم می‌آید یا از دوستان خود قرض می‌گیرند.
• در صورت توصیه پزشک برای آزمایش اعتیاد به طور کلی از آزمایش طفره می‌روند و می‌ترسند.
• گاهی در وسایلشان قرص‌هایی مثل دیفنوکسیلات، قرص‌های کدئین دار و دیازپام و ... دیده می‌شود.
• ممکن است در لباس‌هایشان نشانه سوختگی دیده شود.
• در وسایل شخصی‌شان زرورق سیگار، لوله خودکار تیره، سنجاق سیاه، شیشه مربا با در سوراخ شده دیده می‌شود.
• بیشتر از گذشته از عطر و ادوکلن استفاده می‌کنند؛ و برگ‌های سبز، دانه‌های گیاه و توتون خارج شده از سیگار درجا سیگاری یا در جیب لباس‌ها دیده می‌شود.

والدین بدانند:

مراقبت از فرزندان و کنجکاوی و هشیاری درباره نشانه‌های مصرف به معنی گشتن و جستجوی مداوم لوازم شخصی فرزندان نیست. توجه از سر محبت و به قصد کمک کردن خوب است، اما شک بیش از اندازه بجای دور کردن نوجوان از مواد مخدر. بیشتر او را به این کار می‌کشاند. همراه شدن چند علامت که تکرار می‌شود زنگ خطر است. با دیدن این نشانه‌ها ترسیدن، نگرانی و خشونت و تهدید به تنبیه اوضاع را بدتر می‌کند در این مورد بهتر است والدین با کارشناسان و مشاوران پیشگیری و درمان اعتیاد مشورت نمایند.

به خاطر داشته باشید که وقتی بهترین نتیجه را خواهید گرفت که مسئولیت تصمیم گیری درباره رفتار را به عهده فرزندتان بگذارید. وقتی که شما این انتخاب را برای فرزندتان در نظر می‌گیرید که خودش گزینه درست را برگزیند، به نوعی از بروز هرگونه لجبازی جلوگیری می‌کنید.

توان "نه گفتن" و داشتن رفتاری مستقل و صحیح را باید در نوجوانان و جوانان تقویت کرد و والدین می‌توانند از فرزندان خود بخواهند که به هنگام خطر، قدرت ترک محل را داشته باشند. جوانان و نوجوانان نیز با استفاده از یادگیری مهارت‌های زندگی شیوه‌های حل مشکلات، راه‌های مقاومت و استقامت در برابر مصرف مواد مخدر را می‌آموزند.

بسیاری از نوجوانان و جوانان شاید شناخت درستی از خطرات ناشی از مصرف مواد مخدر نداشته باشند، اما به‌راحتی می‌توانند درس‌های ساده‌ای درباره نحوه تصمیم‌گیری صحیح، اطلاع از قوانین و مقررات خانه و مدرسه (اجتماع)، نحوه حل مسائل و مشکلات روزانه، مسئولیت‌پذیری و تقویت خودپنداری‌شان یاد بگیرند.

 

کیفیت آموزش، خط قرمز آموزش و پرورش