رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام: امروز کار دانشگاه یک کار جهادی است

- بنا بر اعلام اداره کل روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت الله صادق آملی لاریجانی در آیین افتتاحیه سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ دانشگاه امام صادق علیه السلام خطاب به حضار جلسه به عرض تحیت پرداخت و گفت: «قبل از هر چیز از همه حضار محترم متشکرم. سلام و ادب عرض می‌کنم به محضر اعضای محترم هیئت علمی، دانشجویان گرامی، ریاست محترم دانشگاه جناب حجت الاسلام والمسلمین دکتر سعدی، اعضای محترم هیئت امنا که در جلسه تشریف دارند -به ویژه جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای واعظی که زحمت سخنرانی امروز را پذیرفتند- و همین طور هیئت مدیره اقتصادی دانشگاه و جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای میرلوحی.

وی افزود: خداوند را شاکریم بر این توفیق که امروز سال تحصیلی را در دانشگاه امام صادق علیه السلام شروع می‌کنیم با وجود همۀ محدودیت‌ها و مضیقه‌هایی که بر اثر این بلیۀ همه‌گیر در دنیا و کشور ما پدید آمده است. در این فضای بسیار محدودکننده باید تشکر کنیم از اعضای محترم هیئت علمی دانشگاه و دانشجویان گرامی، ریاست دانشگاه و همۀ کسانی که به نحوی در استمرار تلاش‌های دانشگاه نقشی داشته اند.

آیت الله لاریجانی گفت: من مطلع بودم از تلاش‌هایی که می‌خواستند درس و بحث دانشگاه منقطع نشود و برنامه‌ها استمرار یابد. اعضای محترم هیئت امنا جلساتی به صورت حضوری داشتند که در خدمتشان بودیم. هیئت مدیره اقتصادی دانشگاه تلاش می‌کردند برای اینکه در این فضای دشوار بتوانند مقدمات را تمهید کنند و تمشیت امور اقتصادی را برای حل مشکلات مادی دانشگاه داشته باشند.»

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان دشواری‌های برگزاری سال تحصیلی در شرایط همه گیری سراسری گفت: «واقع این است که کار دانشگاه، امروز یک کار جهادی است و باید ببینیم که این سال تحصیلی را مانند شروع‌های دیگر با چه هدف و انگیزه‌ای شروع می‌کنیم».

آملی لاریجانی سپس با بهره گیری از آیات و روایات به این پرسش پاسخ گفت: «اگر ما یک پاسخ قرآنی برای این مسأله بخواهیم، جواب یک جمله است؛ آنچه که حق تعالی در آیه ۵۶ سوره ذاریات می‌فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون» ‏. اگر می‌خواهیم انگیزه و اهداف ما در تمام امور، حرکات و سکناتمان در مسیر درست واقع شود، باید تجلی همین فرمایش حق تعالی باشد که «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون».

وی افزود: اگر ما کارمان، تلاشمان، اهدافمان و اغراضمان در مسیر عبودیت بود، معلوم می‌شود که این میزان را رعایت کرده ایم و اگر در این مسیر نبود باید کارمان را اصلاح کنیم. البته عبودیت، امر بسیار عامی است و این طور نیست که فقط به آنچه که عرفاً عبادت نامیده می‌شود، مقصور باشد. در برخی از روایات اهل سنت، این «لِیَعْبُدُون» را تفسیر کرده اند به «لیعرفون». احتمالاً این تفسیر از باب جری و تطبیق است؛ چون معرفت حق تعالی و تلاش برای شناخت حق تعالی و وصول به مقام معرفت حقیقی حق تعالی نیز از مصادیق اتمّ عبودیت حق تعالی است.

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: روایت زیبایی در اصول کافی در کتاب الروضه هست که مرحوم میرزا جواد آقا ملکی اعلی الله مقامه الشریف در کتاب‌های متعددش نقل می‌فرماید. روایت زیبایی است که تیمناً و تبرکاً آن را به محضر همۀ عزیزان تقدیم می‌دارم. روایت بسیار نورانی است، گرچه بر حسب ملاکاتی که اعلام می‌فرمایند، شاید در سند روایت خدشه وارد باشد، اما بر مبنای ما در روایات کافی، مشکلی نیست.

امام صادق علیه السلام فرمودند:لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی فَضْلِ مَعْرِفَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا مَدُّوا أَعْیُنَهُمْ إِلَى مَا مَتَّعَ اللَّهُ بِهِ الْأَعْدَاءَ مِنْ زَهْرَةِ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ نَعِیمِهَا وَ کَانَتْ دُنْیَاهُمْ أَقَلَّ عِنْدَهُمْ مِمَّا یَطَئُونَهُ بِأَرْجُلِهِمْ وَ لَنُعِّمُوا بِمَعْرِفَةِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ تَلَذَّذُوا بِهَا تَلَذُّذَ مَنْ لَمْ یَزَلْ فِی رَوْضَاتِ الْجِنَانِ مَعَ أَوْلِیَاءِ اللَّه‏ الحدیث. (الکافی، ج‏۸، ص ۲۴۷.) این روایت معرفت خداوند و فضل معرفت خداوند را روشن می‌کند که از هر نعمتی در دنیا بهتر است و از هر آنچه در دنیا می‌گذرد اعظم است و اگر کسی به حق متعال انس گرفت و معرفت حق تعالی برایش حاصل شد، نگاهی به زرق و برق‌های دنیا نخواهد کرد.»

وی گفت: «عبودیت حق تعالی وجهه‌ها و تجلی‌هایی دارد که یکی از آن‌ها معرفت الله است. آنچه که ما در آیۀ شریفه داریم این است که انسان باید مسیر بندگی حق تعالی را طی کند و این مسیر بندگی، با اطاعت حق و تشخیص تکلیف و وظیفه حاصل می‌شود؛ انسان کاری را انجام دهد که مولای او می‌خواهد و عملی را انجام دهد که فرمان داده است و ما در حرکات و سکناتمان این را رعایت کنیم.»

آملی لاریجانی با استفاده از پیام آیه و روایت مذکور، یکی از وظایف مهم کنونی را در طلیعه سال تحصیلی به دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه السلام یادآور شد: «یکی از مهم‌ترین وظایف همه ما در نظام دینی در اجتماعی که مؤمنین در آن هستند، برآورده کردن نیاز‌های جامعه است و البته این تلاش برای رفع نیاز‌های جامعه اگر توأم با اخلاص و قصد قربت باشد، طبیعتاً مصداق حقیقی عبادت است و اصلاً عبودیت حق تعالی ظهورش در زندگی انسان، به همین هاست. امروز نیاز‌های جامعۀ ما متنوع است و جامعۀ علمی و دانشگاهی و حوزوی ما می‌توانند نقش بسیار پر رنگی در رفع این نیاز‌ها ایفا کنند، بلکه امروز اقتدار در دنیا به علم است و دانشگاه‌ها در خط مقدم جهاد علمی و رفع نیاز‌های جامعۀ دینی ما هستند و از این جهت باید نقش تاریخی و دینی خود را ایفا کنند.

وی تاکید کرد: دانشگاه امام صادق علیه السلام نیز مانند دانشگاه‌های دیگر در برآورده ساختن این نیاز‌ها به سهم خود می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد. البته نکته‌ای که غالباً در این جلسات در محضر عزیزان عرض کرده ام این است که این دانشگاه به سبب ظرفیت‌های ویژه‌ای که دارد می‌تواند در رفع برخی از نیاز‌ها و حصول نتایج که شاید دانشگاه‌های دیگر نتوانند به این حد برآورده کنند، نقش مؤثرتری داشته باشد.»

رییس هیئت امنای جامعة الإمام الصادق علیه السلام همچنین با تجلیل از شخصیت و تلاش‌های مرحوم آیت الله مهدوی کنی افزود: «از زمانی که این دانشگاه بنیان گذاشته شد و تلاش‌های مستمر در سالیان متمادی از ناحیۀ مرحوم آیت الله مهدوی کنی که رضوان خدا بر او باد و خداوند در ازای همۀ این تلاش ها، مراتب عالی از کمالات و مراتب عالی از درجات را نصیب ایشان بگرداند، بنای این دانشگاه و تلاش‌های مرحوم آیت الله مهدوی کنی در این مسیر بود که کسانی که در این دانشگاه تحصیل می‌کنند و فارغ التحصیل می‌شوند چیزی فراتر از دانش‌های معمول داشته باشند و بحمدالله تا حد زیادی هم این هدف برآورده شده و بسیاری از اعضای محترم هیئت علمی و دانشجویان سطوح بالای دانشگاه، علاوه بر تخصصی که در زمینۀ کاری خود دارند، اطلاعات بسیار خوبی در زمینه‌های دینی و مرتبط با آن دارند؛ چه آن‌هایی که در گروه اقتصاد کار می‌کنند یا در گروه حقوق و یا در گروه‌های دیگر. بالاخره به سبب ظرفیت‌های خاص این دانشگاه ویژگی‌هایی دارند که باید حتماً بدان‌ها عنایت شود و در سال‌های گذشته هم من توصیۀ اکیدم این بود که این ظرفیت مغفول نیفتد.»

آیت الله آملی لاریجانی با اشاره به این نکات مثبت، بیان داشت: «البته در کنار تلاش‌هایی که در این زمینه می‌شود -که در دوره‌های قبل اشاره کرده ام و امروز هم ان شاء الله برخی از نکات را عرض می‌کنم- طبیعتاً نیاز‌های عاجلی هم در کشور و جامعه وجود دارد که عزیزان ما، اهل تحقیق و پژوهش، اعضای محترم هیئت علمی در دانشگاه می‌توانند در رفع این نیاز‌ها کمک کنند و ان شاء الله تلاش بیشتری شود تا تأثیر بیشتری در کشور دیده شود. اما توصیۀ اکید و همیشگی بنده درباره بنیان‌های علوم انسانی سر جای خود باقی است. من توقعم این است که دانشگاه امام صادق علیه السلام با وجود زمینه‌های بسیار مستعدی که برای تحقق این هدف است -و آن ایجاد تحول در بنیان‌های علوم انسانی و نگاه‌های جدید است- طبیعتاً به کار و تحقیق فراوان نیاز دارد. ما باید هم در علوم انسانی در حد عالی تحقیق و تحصیل داشته باشیم و هم در علوم اسلامی و چنین نباشد که چهار تا ترجمه را در کنار هم بگذاریم و خیال کنیم که با این کار‌ها مشکلات حل می‌شود.

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: ما باید هدف را در مسأله تحول در علوم انسانی تشخیص بدهیم و مسیر را هم بیابیم. حالا هر مقدار که طول کشید مهم نیست و ما وظیفه مان را انجام داده ایم. من فکر می‌کنم که ما نباید از این هدف در این دانشگاه غافل شویم. البته دوستانی مشغول هستند و مراکزی بیرون از دانشگاه هم تلاش می‌کنند، بلکه برخی مراکز مُعِدّ برای همین کار هستند، اما این منافات ندارد که ظرفیت‌های فوق العاده خاص در این دانشگاه بالفعل شود و گروه‌هایی برای پیشبرد این هدف تشکیل شود و من مطمئنم که ثمرات بسیار خوبی خواهد داشت».

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به  همکاری و تعامل با حوزه‌های علمیه گفت: «باید در جهت اکتشاف یک منطق جدید برای کار در علوم انسانی، با حوزه‌های علمیه تعامل داشت که این کار ساده‌ای نیست. ما در علوم حوزوی در فقه از یک ابزار و منطقی مثل علم اصول استفاده می‌کنیم که منطقی قوی است و طبیعتاً در طول تاریخ توسعه پیدا کرده است و پالایش شده است و توسعه‌های قوی عقلی و ... یافته است، اما معلوم نیست که ما بتوانیم با این ابزار سراغ علوم انسانی برویم و چه بسا در آنجا پیش فرض‌های دیگری لازم داشته باشیم و از روش‌های دیگر باید استفاده کنیم. این‌ها همه نیازمند کار و تحقیق جدید است و اینکه ما فقط چند کار از غربی‌ها ببینیم و سر هم جمع کنیم و چیزی ذیل آن بنویسیم، بس نیست. در همان علوم غربی باید در حد اعلی تلاش کنیم تا در مرز‌های آن علم، کاری انجام دهیم و حرکتی پیش ببریم، نه در حد سال‌ها و قرن‌های گذشته، بلکه باید مرز‌های کنونی این علم را ببینیم و از طرف دیگر در علوم حوزوی هم در حد وسع تلاش کنیم و ابزار لازم را تحصیل کنیم تا بتوانیم مطالب دینی را با علوم روز پیوند دهیم. ما که مؤمن هستیم تلقی مان از علوم نمی‌تواند یک تلقی سکولار باشد. بی طرفی محضِ علوم را هم قبول نداریم که این قبول نداشتن تعبدی نیست، بلکه با بحث علمی و دقّی است. همان طور که حتی خود محققان غربی اذعان می‌کنند، بحث ارزش‌ها و معیار‌ها و به تعبیر خودشان نُرم‌ها (norm)، در جای جای علوم حتی علوم تجربی هم ورود و نفوذ دارد. علوم انسانی که خیلی روشن است».

وی با تاکید بر داشتن سیر اجتهادی، نگاه دقیق به علوم و پرهیز از دید سطحی در نگاه به علوم روز، گفت: «تا ما از منظر دینی و غایتی که این عالم به سوی او در حرکت است، تلقی روشنی از انسان و عالَم نداشته باشیم، مسلّماً علمی که تولید می‌کنیم و ترویج می‌دهیم، چیز دیگری می‌شود. کجا می‌توان علمی را که در بستر یک روح نورانی که برخواسته از «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون» است، با علمی که در فضای کلاً الحادی پدید می‌آید، یکسان دانست؟ البته من فضای غربی را الحادی مطلق نمی‌دانم و این گونه نیست. در آنجا هم چه در میان عالمان تجربی، چه فیلسوفان و چه متکلمان، بسیار آدم‌های معتقدی هستند. عرض بنده این است که ما در فضای ایمانی خاص کار می‌کنیم و طبیعتاً باید آنچه را که فرا می‌گیریم و تولید می‌کنیم تلائمی با وجهه‌های دیگر وجودی ما داشته باشد و نمی‌شود حقیقت آدمی چند پاره باشد؛ صبح که برای نماز بلند می‌شود یک وجهه داشته باشد و وقتی که سراغ علم می‌رود کلاً از آن وجهه غایب شود. این شدنی نیست؛ یعنی بنیان‌های علمی نمی‌گذارد چنین تلقی‌ای از انسان داشته باشیم؛ بنابراین تلاش در این مسیر جهاد می‌خواهد و به صرف کار‌های روزمره نمی‌توان اکتفا کرد. این یک مسأله است که در برخی از جلسات دیگر هم عرض کرده بودم و ان شاء الله در زمان‌های مناسب در خدمت دوستان هستیم تا بتوانیم این بحث‌ها را بیشتر پیش ببریم».

وی با یادآوری قصد قربت، این مطلب را شرط عبودیت دانسته و تاکید کرد: «اما نکتۀ دیگر در این آیه شریفه این است که باید همه حرکات و سکنات ما عبودی باشد. این تلاش و تلاش‌های دیگر در دانشگاه امام صادق علیه السلام و همه جامعة الإمام الصادق علیه السلام تلاش است، اما اگر این تلاش‌ها قربی بود و اخلاص داشت، مصداق عبودیت می‌شود. آن چیزی که آیه شریفه به آن اشاره می‌کند و غرض و هدف خلقت می‌داند، جز با یک جهاد خاص در زمینۀ رجوع به حق تعالی امکان ندارد و این مسألۀ مهمی است. همۀ ما در معرض امتحان‌های عظیم قرار داریم و مهم‌تر از همه آن مسیر بی نهایتی است که در پیش روی ماست و اگر از آن غفلت کنیم، امور روزمره ما را غرق خواهد کرد. همه ما از دانشگاهی و غیر دانشگاهی، مسئول و غیر مسئول، دائماً در معرض این ابتلا هستیم که غرق در کارهایمان بشویم و آنچه که می‌تواند ما را بیدار کند و موجب شود که هدف اصلی را فراموش نکنیم و آنچه را که حق متعال فرمود «لیعبدون» فراموش نکنیم همین است که به مسیر بی نهایت آینده توجه داشته باشیم و بدانیم که این لحظه می‌آید: «لَقَدْ کُنْتَ فی‏ غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدید». به زودی فرا می‌رسد روزی که انسان یکباره این بدن را رها می‌کند و در موقعیت عجیبی قرار می‌گیرد و خودش بر خودش آشکار می‌شود. خود حقیقی ما این بدن نیست و چه زلزله‌ای در وجود انسان می‌افتد وقتی که انسان این بدن را رها می‌کند و یکباره با چیزی برخورد می‌کند که تا به حال ندیده بود، ولی تمام عمر با او بود و آن، خود انسانی اوست. ما دائماً با این خود هستیم و حقیقت ما اوست و هر چه می‌گوییم و می‌نویسیم و حالی که پیدا می‌کنیم همه به او قائم است و او محور تمام امور است، ولی او را نمی‌بینیم و با موت و رهایی آن و به یک معنا پوست اندازی، تازه خودمان در یک مرحله بر ما آشکار می‌شود و تازه، مراحل باطن‌تر و باطن‌تر دارد که اهل معنا در دنیا به طرف آن می‌رفتند».

آملی لاریجانی با اشاره  به مسئله خودشناسی گفت: «خودشناسی و معرفت نفسی که اولیای حق به آن توجه می‌دادند و دنبالش بودند این است؛ یعنی معرفت شهودی حقیقت انسان. عرض من این است که تمام تلاش‌های ما باید در مسیری باشد که وقتی وارد آن عوالم می‌شویم، اول گرفتاری ما نباشد و فقط توجه به این معنا کنیم که در نهج البلاغه و روایات متعدد به آن اشاره شده است و در آیات قرآنی هم هست که ساحت عمل ما در اینجاست و اینکه دستی می‌یابیم برای حرکت دادن و چشمی می‌یابیم برای دیدن و گوشی برای شنیدن و زبانی برای صحبت کردن، این‌ها برای اینجاست و در آن عوالم، محض انفعال می‌شویم برای پذیرفته شدن آن چیزی که ما برای آن آماده شده ایم. حال ببینید که اگر انسان اهل گرفتاری باشد چطور می‌خواهد این گرفتاری را رفع کند در عالمی که دست انسان از همۀ حرکات و سکنات کوتاه است؟! ما باید به فکر آن عالم و زمان رفتن باشیم، تا بیدار شویم. من نمی‌گویم برویم در گوشه دیری مشغول نماز و صیام شویم. عبودیت حق یعنی انجام وظیفه‌ای که داریم. یک مسئول، وظیفه‌ای در جامعه دارد؛ استاد دانشگاه وظیفه‌ای دارد؛ هر کسی وظیفه‌ای دارد. اگر ما وظیفه مان را با قصد قربت الهی و اخلاص انجام دادیم، کاری که باید انجام شود، انجام شده است و آن عبودیت است. ان شاء الله امیدواریم که خداوند تبارک و تعالی به همۀ عزیزان ما، استادان دانشگاه، اعضای محترم هیئت علمی، دانشجویان گرامی توفیق این معنا را عطا فرماید.»

در بخش پایانی سخن، آیت الله آملی لاریجانی مجدداً به تشکر و قدردانی از مسئولان و دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه السلام پرداخت و گفت: «من به سهم خودم تشکر می‌کنم از تلاش‌های شما عزیزان در این فضای دشوار که نگذاشتید پرچم علمی دانشگاه زمین بماند. همچنین تشکر می‌کنم از دانشجویان، مسئولان، رییس محترم دانشگاه و هیئت محترم امنا که در همین فضای کرونا چند جلسه داشتند و از هیئت مدیره اقتصادی که تلاش کردند با تمام مشکلاتی که در فضای امروز کشور وجود دارد، تمهیدات لازم را برای چرخاندن جهات اقتصادی به عمل بیاورند. در میانۀ کلام یک جمله عرض کردم که باز تأکید می‌کنم که نیاز‌های عاجلی هم در کشور وجود دارد که ان شاء الله دانشگاه به سهم خود در حل این مشکلات و برآوردن این نیاز‌ها تلاش کند؛ مثلاً در امور معیشتی و اقتصادی. استادان بزرگی در این دانشگاه داریم که در کار‌های اقتصادی واقعاً تخصص دارند، آن‌ها تلاش کنند و کسانی که در بخش‌های حقوقی کار می‌کنند و بخش‌های دیگر، در رفع نیاز‌های دانشگاه تلاش کنند. ما نیز به عنوان خادم القوم در محضر دوستان هستیم و ضمن تشکر از همه عرض می‌کنیم که در حد وسعمان ان شاء الله اگر بتوانیم برای این هدف‌های بلند دانشگاه قدمی برداریم، خداوند را شاکریم».