چرا بازار بورس آرام نمی‌شود؟
- دنیای اقتصاد نوشت: تغییر ساعت معاملاتی، تغییرات چندباره در سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌های درآمد ثابت، خرید دستوری حقوقی‌ها و ممانعت از فروش سهام این گروه از بازیگران سهام، ممنوعیت معاملات الگوریتمی، ممنوعیت نوسان‌گیری روزانه، تزریق یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به بازار، لغو ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس را بگذارید در کنار کشمکش وزارت اقتصاد و نفت بر سر عرضه پالایش یکم، اظهارنظر‌های غیرکارشناسانه بهارستان‌نشینان و جنجال‌آفرینی آنان برای طرح مالیات بر عایدی بازار سرمایه و اخبار تایید نشده درباره عرضه نفت در بورس؛ همه این‌ها تصمیم‌های خلق‌الساعه‌ای است که پشت درب‌های بسته گرفته شد تا آرامش به بازار سرمایه بازگردد، اما نتیجه‌ای جز سرگردانی و بی‌اعتمادی فعالان تالار شیشه‌ای و تصمیم آنان برای خروج از این آشفته بازار نداشت.
تغییر ساعت معاملاتی
در روز‌های اوج بازار که هر ثانیه بر تعداد کد‌های معاملاتی افزوده می‌شد و مسوولان سرخوش از این اقبال، بر حمایت از بورس تاکید می‌کردند، سازمان بورس و اوراق بهادار برای آنکه از بار فشار بر هسته معاملاتی کم کند، طی ابلاغیه‌ای زمان معاملات را به چند مرحله تقسیم کرد. این اقدام که همزمان با دعوای وزارت نفت و اقتصاد بر سر عرضه دارادوم شده بود، منجر به نگرانی و بهم ریختن استراتژی معاملاتی سهامداران شد. نتیجه این سیاست نیز چیزی جز اثر منفی بر بازار نبود و در نهایت سازمان بورس از این تصمیم عقب نشینی کرد و ساعات معاملات را به روال قبل بازگرداند.
تغییرات چندباره در سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌های درآمد ثابت
در مرداد ماه در حالی که بازار بر ریل نزولی سوار بود، سازمان بورس تصمیم جدیدی گرفت. طی این تصمیم سقف سهم صندوق‌های درآمد ثابت از ۱۵ درصد به ۵ درصد کاهش یافت. اما این تصمیم نیز مانند تغییر ساعت معاملاتی دوام چندانی نداشت و چند روز بعد سازمان بار دیگر عقب نشینی کرد و مجددا سقف خرید صندوق‌های درآمد ثابت به ۱۵ درصد بازگشت.
حمایت و بازارگردانی دستوری حقوقی‌ها
«از شنبه حمایت و بازارگردانی حقوقی‌ها بازار را متعادل می‌کند»؛ این خبر در همان هفته‌های اول که ریزش بازار آغاز شد هر بار تکرار می‌شد، اما به نظر می‌رسد هنوز شنبه‌ای که قرار بود بازار متعادل شود از راه نرسیده است! مسوولان ارشد سازمان بورس به‌عنوان مجری سیاست دولت در بازار سرمایه، جلسات متعددی با مدیران حقوقی به منظور جمع‌آوری صف‌های فروش برگزار کرده‌اند که در این جلسات حقوقی‌ها را ملزم به حمایت و بازارگردانی می‌کنند. اما همان‌طور که کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، نتیجه حمایت و بازارگردانی دستوری، سبزپوش شدن کوتاه‌مدت شاخص کل به زور سهم‌های شاخص‌ساز است. حمایت از بازار طی این مدت با وجود سروصدا‌های زیاد، اما در عمل نمودی در پرتفوی سهامداران نداشته و تنها به سبزپوشی نماد‌های چند گروه معدود که سهم بالایی در شکل‌دهی به شاخص کل دارند، محدود شده است.
ممنوعیت معاملات الگوریتمی
وقتی حمایت‌ها و بازارگردانی دستوری جواب نداد و بازار به تعادل نرسید، باید مقصر دیگری برای این وضعیت آشفته پیدا می‌شد. مقصر جدید «معاملات الگوریتمی» بود. از این رو سازمان بورس طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که برای حفظ شرایط تعادل عرضه و تقاضا در بازار بر ورود سفارش‌ها و معاملات، کلیه مشتریان اعم از حقیقی و حقوقی درخصوص امکان انجام معاملات الگوریتمی در همه نماد‌های معاملاتی در بورس و فرابورس تا اطلاع ثانوی غیرفعال شود. به عبارت دیگر معامله‌هایی که به واسطه برنامه‌های کامپیوتری و مدل‌های آماری در واکنش به تحولات بازار به‌طور خودکار صورت می‌گرفت، ممنوع شد. گرچه موافقان تاکید داشتند این ابزار باعث ایجاد ناعدالتی در بازار می‌شود چرا که تنها در اختیار حقوقی‌های بازار و سهامداران عمده است، اما در مقابل مخالفان بسیاری نیز داشت که معتقدند انجام معاملات الگوریتمی در بورس‌های پیشرفته جهان انجام می‌شود و یک نوع دخالت بی‌تاثیر در بازار است. از این رو ممنوع شدن این نوع معاملات نیز شوک بعدی به فعالان بورس و بازار سرمایه بود.
ممنوعیت نوسان‌گیری روزانه
در حالی که فعالان بورسی هنوز از شوک ممنوعیت معاملات الگوریتمی خارج نشده بودند، دستور جدید دیگری رسید. ناظر بازار در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که نوسان‌گیری روزانه در بازار سرمایه ممنوع شده است. با تصمیم جدید سازمان بورس خریداران سهام نمی‌توانند در همان روزی که یک سهم خاص را خریده‌اند آن را بفروشند. گرچه علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران تاکید داشت که این تصمیم پاسخی به «خواسته فعالان بازار مبنی بر کنترل شرایط غیرعادی و مصوبه نهاد ناظر بازار سرمایه بوده و چندان هم پیچیده نیست»، اما واکنش سهامداران حکایت دیگری داشت. شنبه قبل از اعلام این خبر شاخص کل سبزپوش شده بود و کلیت بازار حال بهتری داشت، اما بلافاصله بعد از اعلام این خبر شوک جدید وارد و شاخص قرمز شد.
تصمیمات پرسروصدای شورای‌عالی بورس
تزریق یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به بازار و لغو ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس نیز جزو تصمیماتی بود که در جلسه شورای‌عالی بورس گرفته شد، اما هر دوی این تصمیمات موافقان و مخالفان زیادی داشت. حتی پای مجلس نیز به آن باز شد و برخی از نمایندگان در حالی که دو عضو در شورای‌عالی بورس دارند و در جریان این مصوبات بودند، به اعلام مخالفت با آن پرداختند. مخالفان تاکید داشتند اگر این تصمیمات مانع قانونی نیز نداشته باشد در شرایط فعلی به نفع کشور نیست و جلوی اجرای آن را می‌گیرند. گرچه واکنش کلیت بازار به این دو خبر مثبت بود و چراغ امیدی در دل سرمایه‌گذاران روشن کرد تا شاید بخشی از ضرر آنان با این حمایت‌ها جبران شود، اما اظهارنظر‌های متناقض منجر شد این امید نیز از دست برود و سرگردانی سهامداران بیش از قبل بشود.
دعوای وزارت نفت و اقتصاد بر سر عرضه دارادوم گرچه بهانه‌ای برای ریزش بازار شد، اما حتی وقتی تکلیف عرضه صندوق ETF دوم مشخص و قطعی شد هم بازار نه‌تن‌ها به روز‌های اوج خود بازنگشت بلکه شاخص هر روز از رکورد‌های قبلی خود تنزل می‌کند. به اعتقاد کارشناسان، تصمیمات خلق‌الساعه و مبتنی بر آزمون و خطا، موجب افزایش نااطمینانی در بازار سرمایه شده است. به اعتقاد آنان حتی اگر بخشی از این تصمیمات درست باشد نیز به دلیل افزایش بی‌اعتمادی سهامداران به بازار، دخالت تلقی می‌شوند و در شرایطی که بازار وضعیت مطلوبی ندارد منجر به فرار سرمایه‌ها خواهد شد.