شهاب سنگ چگونه به وجود می‌آید؟

_ تبیان نوشت: در درس علوم کلاس ششم مبحثی به نام شهاب سنگ وجود دارد که توضیحی در خصوص اینکه شهاب سنگ چیست و چگونگی بوجود آمدن آن را توضیح داده است.

 

در فضای منظومه شمسی اجرام سرگردانی وجود دارند که هر کدام مدار‌های مستقلی دارند. این اجرام تا زمانی که در فضا سرگردان هستند شهاب واره نامیده می‌شوند.

 

وقتی که وارد جو زمین شوند در اثر اصطکاک با لایه‌های مختلف جو به شدت داغ شده و می‌سوزند و درخشش کمی به وجود می‌آورند. اگر این اجرام به طور کامل در جو بسوزند شهاب و اگر تکه‌هایی از این اجرام به زمین سقوط کنند، به آن‌ها شهاب سنگ گفته می‌شود.

 

آذر گوی‌ها هم اجرامی هستند که از شهاب‌های عادی درخشنده‌تر هستند

 

آتشگوی ها، آذرگوی‌هایی هستند که در ارتفاعات مختلفی از سطح زمین منفجر می‌شوند.

 

 

شهاب سنگ به سنگ آسمانی گفته می‌شود که از جو زمین عبور کرده و به زمین افتاده است. در واقع تمام اجرام در حال حرکت در فضا اگر به زمین بیفتد به آن شهاب سنگ می‌گویند. هر ساله حدود ۱۰۰ شهاب سنگ به زمین می‌افتد، ولی بیشتر آن‌ها بسیار ریز هستند.

 

این شهاب سنک‌ها به قدری کوچک هستند که مقاومت هوا می‌تواند سرعت آن‌ها را کم کند و کم شدن سرعت این شهاب سنگ‌ها باعث می‌شود که در اثر اصطکاک با جو نسوزند و به آرامی به زمین بیفتند.

 

 

به طور کلی سه نوع شهاب سنگ وجود دارد:

 

سنگی: این نوع از شهاب سنگ‌ها از مواد معدنی سیلیکونی و اکسیژن غنی تشکیل شده است و مقادیر بسیار کمی از آهن، منیزیم و عناصر در در آن‌ها وجود دارد. این شهاب سنگ‌ها از مواد تشکیل دهنده‌ی سیاره و همان بدنه سیاره جدا شده و به طور مثال بخشی از یک سیارک هستند.

 

آهنی: مواد تشکیل دهنده‌ی  شهاب سنگ‌های آهنی بیشتر از آهن و نیکل است.

 

آهنی و سنگی: این نوع از شهاب سنگ‌ها از مقداری مساوی سنک؛ بر پایه سیلیکون و فلز؛ بر پایه آهن، نیکل تشکیل شده اند.

 

به این شیوه، فلز در هسته‌های سیارکی، که منشاء بسیاری از شهابسنگ‌های آهنی هستند. متمرکز شدند و مواد مذاب سنگی پس از انجماد به صورت سنگ‌های آذرین، چیزی شبیه گدازه‌های بازالتی زمین، در آمدند. بخشی از سنگ‌های آذرین که به سطح سیارک نزدیک‌تر بودند بر اثر برخورد، شکسته شدند و تشکیل خاک دادند. مشابه این خاک در آکندریت‌ها نیز یافت می‌شود.

 

 

بیشتر شهاب سنگ‌ها تکه‌های کنده شده از خرده سیاره‌های سرگردان در منظومه شمسی هستند. در بین مدار مریخ و مشتری انبوهی ازاین سنگ‌ها سرگردان وجود دارد. این سنگ‌ها وقتی از جسم مادر خود کنده می‌شوند ممکن است میلیون‌ها سال در فضا سرگردان باشند تا به طور تصادفی به کره زمین برسند.

 

ساده‌ترین راه برای فهمیدن منشا اصلی این شهاب سنگ ها، آزمایش روی ترکیب موادی است که در این شهاب سنگ‌ها وجود دارد. منشأ آن‌ها ممکن است سیارک‌ها باشند.

 

منشاء برخی از شهاب سنگ‌ها از ماه یا مریخ به زمین می‌رسند که بسیار نادر و ارزشمندند. این سنگ‌ها بر اثر برخورد‌های فضایی شدید با سطح ماه یا مریخ به فضا پرتاب می‌شوند و پس از مدتی سرگردانی به دام گرانش زمین می‌افتند؛ و برخی از این شهاب سنگ‌ها نیز ترکیباتی مانند ستاره‌های دنباله دار دارند.

 

در داخل شهاب سنگ حباب‌های کوچکی از هوا وجود دارند، هوای مریخ با هوای کره زمین بسیار متفاوت است،  بنابراین اگر سنگی از سیارهمریخ بیاید با بررسی حباب‌های هوای داخل آن‌ می‌توانم فهمید که از کجا آمده است.  بعضی از سنگ‌ها حتی از خارج از منظومه شمسی بیرون‌ می‌آیند.  

 

منشأ برخی از شهاب سنگ‌ها از سیارک‌ها است همانطور که می‌دانید  سنگ‌های زیادی وجود دارند که دور خورشید میچرخند،  مانند زمین.

 

بزرگ‌ترین آن‌ها تقریبا هزار کیلومتر عرض دارد که سرس (Ceres) نام می‌شود، ولی بسیار کوچک‌تر را انسان‌ها‌ نمی‌توانند ببینند مگر این که به زمین برخورد کنند!  

 

بعضی از این سنگ‌ها خرده سیاره یا سیارک نامیده می‌شوند و مانند ستاره می‌درخشند و بعضی دیگر ستاره دنباله دار نامیده می‌شود، زیرا مانند یک گلوله حرکت کرده و ردشان باقی می‌ماند.

 

برخی از آن‌ها زمانی که دو سیاره به هم برخورد کردند بوجود آمده‌اند. بسیاری از سیاره‌ها (از جمله زمین) از درون فلزی و از سطح سنگی هستند.

 

 

اندازه شهاب سنگ‌ها تفاوت‌های زیادی با هم دارند، ولی بیشتر شهاب سنگ‌ها اندازه‌ای کوچک دارند. بزرگ‌ترین شهاب سنگی که تا کنون یافت شده حدود ۶۰ تن وزن دارد.

 

اجسام خیلی بزرگ تری مثل سیارک‌ها و ستاره‌های دنباله دار هم می‌توانند به زمین برخورد کنند و به این ترتیب به شهاب سنگ تبدیل شوند.

 

شهاب سنگ‌ها با یک سقوط آتشین از میان جو زمین رد شده و مقدار بسیار زیادی از جرمشان را در اثر این فرآیند از دست می‌دهند.

 

دلیل سقوط شهاب سنگ‌ها این است که برخی از این شهاب سنگ‌ها اندازه مناسبی برای عبور از جو دارند و به زمین می‌افتند و اگر این شهاب سنگ‌ها خیلی کوچک باشند در جو متلاشی می‌شوند. همچنین اگر آن‌ها خیلی بزرگ باشند قبل از رسیدن به زمین منفجر می‌شوند.

 

البته بسیاری از شهاب سنگ‌ها بعد از برخورد با جو زمین سوخته و به ذرات ریزی (گرد و غبار) تبدیل می‌شوند. هر روز حدود ۳۰۰۰ تن گرد و غبار شهاب سنگی به زمین می‌ریزد.

 

بعضی از شهاب سنگ‌ها به زمین برخورد‌ می‌کنند و‌ می‌توانند حفره‌ای در سطح زمین ایجاد کنند که آن را فرورفتگی یا دهانه می‌گویند.  کره ماه دارای دهانه‌های زیادی است،  اما دهانه‌های روی زمین معمولا با ریزش باران، و رویش گیاه از بین‌ می‌روند.

 

در زندگی هر شهاب سنگ چهار دوره زمانی مجزا وجود دارد:

 

سن زمینی: مدت زمانی که بر روی زمین بوده اند.

 

سن تابش پرتو‌های کیهانی: مدت زمانی که در مداری به دور خورشید می‌گردند.

 

سن پیدایش: مدت زمانی که از تغییر دمای شهاب سنگ میگذرد.

 

سن ما قبل پیدایش: فاصله زمانی بین تشکیل عناصر شیمیایی در ستاره‌ها تا به کار رفتن این عناصر در شهاب واره‌ها را می‌گویند.

 

شهاب سنگ‌ها اشکال متفاوتی دارند که این اشکال در شناسایی آن‌ها تاثیر زیادی دارد. برای تشخیص شهاب‌سنگ از سنگ‌های معمولی می‌توان چند آزمایش ساده انجام داد:

 

سنگ‌های آتشفشانی زمینی به دلیل خروج گاز دارای حفرات زیادی در سطح خود هستند، ولی شهاب‌سنگ‌ها چنین نیستند.

 

شهاب‌سنگ‌ها به سه نوع آهنی، آهنی ـ سنگی و سنگی طبقه‌بندی می‌شوند لذا می‌توان با استفاده از آهن‌ربا به راحتی دو نوع اول را تشخیص داد. البته نوع سنگی نیز آهنربا را جذب می‌کند به نوعی که سنگ‌های زمینی چنین خاصیتی ندارند.

 

جهت تشخیص شهاب‌سنگ‌ها برآورد وزن و چگالی آن‌هاست. این سنگ‌ها دارای وزن بسیار بیشتری نسبت به سنگ‌های زمینی هستند.

 

در حین گذر شهاب‌سنگ از آتمسفر زمین، به دلیل مقاومت آتمسفر در مقابل ورود شی خارجی به سطح زمین، سطح شهاب‌سنگ شعله‌ور شده و پس از سرد شدن قشر تیره رنگ نازکی (همانند زغال) را ایجاد می‌کند و لذا این سنگ‌ها بسیار تیره‌تر از سنگ‌های زمینی هستند.

 

سطح خارجی یک شهاب‌سنگ دارای فرورفتگی‌هایی شبیه اثر انگشت شصت سفالگر روی خاک رس است. این پدیده به دلیل ذوب سطح خارجی این سنگ‌هاست.

 

به دلیل ذوب سطح خارجی، آثار بسیار باریکی (به اندازه قطر موی انسان) از جریان یافتگی در سطح شهاب‌سنگ‌ها دیده می‌شود.

 

 

شهاب سنگ یک سنگ آسمانی است که به زمین افتاده است. در واقع همه اجرام در حال حرکت در فضا که به زمین می‌افتند، شهاب سنگ نامیده می‌شوند.

 

سنگ‌های فضایی که از آسمان به زمین می‌افتند را شهاب سنگ می‌گویند، این شهاب سنگ‌ها هنگام سقوط به سمت زمین سرعت زیادی می‌گیرند و حرکت با این سرعت آن‌ها را بسیار داغ کرده و مانند گوی آتشین می‌شوند، به‌همین‌دلیل به آن‌ها تیر شهاب نیز گفته می‌شود.

 

هنگام برخورد شهاب سنگ با زمین چه اتفاقی می‌افتد؟ گودالی عمیق در زمین به وجود می‌آید.

 

چرا قطر و عمق گودال‌های ایجاد شده یکسان نیست؟ چون وزن و اندازه‌ی شهاب سنگ‌ها متفاوت است.

 

چه عواملی روی عمق و قطر گودال‌های ایجاد شده اثر دارند؟  به نظر می‌رسد، هرچه اندازه‌ی شهاب سنگ بزرگتر باشد، گودال ایجاد شده نیز عمیق‌تر خواهد بود؛ و هرچه سرعت شهاب سنگ بیشتر باشد، قطر گودال ایجاد شده بزرگتر خواهد بود. اگر شهاب سنگ در اقیانوس سقوط کند، گودالی ایجاد نمی‌شود.

 

سرعت برخورد شهاب سنگ چه اثری روی قطر دهانه‌ی گودال دارد؟ هر چه شهاب سنگ با سرعت بیشتری به زمین برخورد کند، قطر دهانه‌ی گودال ایجاد شده بزرگتر خواهد بود.

 

چرا شهاب سنگ‌ها به صورت رنگی دیده میشوند؟ شهاب‌ها اغلب  به رنگ‌های سبز، زرد، آبی، قرمز و سفید دیده می‌شوند. دلیل این امر این است که هنگامی که شهاب واره‌ها با سرعتی معادل ۱۰ تا ۷۵ کیلومتر بر ثانیه وارد جو زمین می‌شوند، بر اثر اصطکاک با اتم‌های  جو، به شدت داغ شده و دمای آن‌ها به بیش از ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد می‌رسد.

 

این دمای بسیار زیاد باعث تحریک گاز‌های اطراف شهاب می‌شوند و گاز‌های مختلف موجود در جو بر اثر این دمای زیاد داغ شده و می‌سوزند و به رنگ‌های مختلفی دیده می‌شوند. برای مثال: رنگ سبز بیشتر شهاب‌ها از مولکول‌های داغ اکسیژن جو گسیل می‌شوند.

 

نیتروژن رنگ آبی تولید می‌کند و سدیم موجود در شهاب سنگ رنگ زرد. عموماً شهاب‌های پر سرعت به رنگ سفید دیده می‌شوند، چون تمام این رنگ‌ها با هم مخلوط می‌شوند. وقتی که سرعت شهاب کم شود به رنگ قرمز در می‌آید.

 

 

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.