موج‌های کرونایی چگونه می‌آیند؟
_ روزنامه ایران نوشت: دیروز با فوت ۱۶۶ بیمار جدید کووید ۱۹ آمار فوتی‌های ناشی از این بیماری در کشور از مرز ۲۴ هزار نفر گذشت. گزارش‌ها نشان می‌دهد خیز دوباره موارد ابتلای روزانه به کووید ۱۹ از ۱۷ شهریورماه در کشور آغاز شد و در ۲۸ شهریور آمار مبتلایان به بیماری کرونا به بالاترین میزان آن در هفت ماه گذشته رسید تا بار دیگر خیز جدیدی از عدد‌های مربوط به کرونا در منحنی شیوع این اپیدمی ثبت شود. البته استان‌های کشور در حالی در وضعیت قرمز کرونایی گرفتار شده‌اند که بنابراعلام اپیدمیولوژیست‌ها، آمار‌های موارد ابتلا و مرگ و میر تحت تأثیر سفر‌های اواخر مرداد و شهریور و همچنین کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تغییر رفتار‌های اجتماعی مردم است. گزارش سخنگوی وزارت بهداشت هم دراین زمینه بیانگر آن است که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هفته گذشته به پایین‌ترین میزان خود ظرف ۶ هفته قبل از آن رسیده است. سیما سادات لاری اعلام کرد میزان استفاده از ماسک در مراکز و اماکن عمومی در حال حاضر ۱۶.۴۵ درصد کاهش داشته است. همچنین میزان استفاده از ماسک در وسایل نقلیه عمومی ۶۴.۲ درصد گزارش شده است که نسبت به هفته ماقبل کاهش ۸.۳ درصدی را نشان می‌دهد.
از طرفی کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی از ۸۰ درصد به ۶۰ درصد در هفته‌های اخیر هم در کشور نگرانی مسئولان ستاد ملی مبارزه با کرونا را در پی داشته است. رئیس جمهوری کاهش رعایت اصول بهداشتی را خبر نگران‌کننده‌ای می‌داند و هشدار می‌دهد: اگر این روند ادامه یابد از هفته‌های آتی شاهد افزایش ابتلا و پس از آن افزایش مرگومیر خواهیم بود. طبق اعلام معاونان وزیر بهداشت با هر بار تعطیلی و مسافرت و نادیده گرفتن شیوه‌نامه‌های بهداشتی بعد از هرگونه بازگشایی به تعداد مبتلایان و در ادامه فوت بیماران کووید ۱۹ افزوده می‌شود. به‌طوری که تحت تأثیر این رفتار‌های اجتماعی مردم به فاصله دو تا سه هفته بعد، آمار‌های مبتلایان و سپس مرگومیر افزایش قابل توجهی پیدا می‌کنند. بررسی خیز عدد‌های کرونا و شروع پیک سوم کرونا در آخرین روز‌های تابستان نشان می‌دهد اصلی‌ترین عامل بالا رفتن آمار ابتلا در شهریور ماه، نتیجه سفر‌های تابستانی و مسافرت رفتن‌ها بود. دو دوره مسافرت رفتن در اواخر مرداد و هفته‌های اول شهریور ماه در بالا بردن آمار‌های مرگ و میر و ابتلا نفش داشته است.
بعد از سفر‌های میلیونی منتظر موج سوم بودیم
مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا می‌گوید: در هفته‌های اول و دوم شهریور و همزمان با آغاز بازگشایی مدارس، عده‌ای از ناقلان بی‌علامت به مسافرت رفتند و علاوه بر این رفتار اجتماعی مردم، ما شاهد بودیم با وجود پروتکل‌های سخت‌گیرانه برای برگزاری محرم برخی از افراد پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکردند و مبتلا شدند.
محرز اظهار می‌دارد: در موج اول اپیدمی معمولاً یک نفر از اعضای خانواده به کووید ۱۹ مبتلا می‌شد، اما بعد از جهش ویروس کرونا در خرداد ماه همه اعضای خانواده درگیر بیماری می‌شوند. به همین خاطر به رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی بیش از پیش تأکید می‌کنیم چرا که فرد ناقل در خانه همه اعضای خانواده را آلوده می‌کند. این عضو ستاد ملی مبارزه با کرونا، تعطیلات آخر مرداد و سفر‌ها را یکی دیگر از علل افزایش میزان موارد ابتلا در پیک سوم می‌داند و می‌گوید: بعد از میلیون‌ها نفری که به مسافرت رفتند ما منتظر موج سوم بودیم.
چرا مسافرت رفتن عامل خیز کرونا است؟
دکتر حمید سوری اپیدمیولوژیست و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ اعتقادی به اینکه ابتلا به ویروس کرونا خانوادگی شده است، ندارد و می‌گوید: از نگاه اپیدمیولوژی اینکه بگوییم ابتلا به کرونا به شکل خانوادگی درآمده است، درست نیست. یک متخصص بالینی به دلیل مراجعه چند مورد ابتلای افراد در خانواده به ویروس کرونا این موضوع را به کل جامعه تعمیم می‌دهد در حالی‌که موارد اینچنینی که به مطب‌ها مراجعه می‌کنند تعداد معدودی هستند و نمی‌توانند نماینده کل جامعه باشند. به گفته حمید سوری تحقیقات انجام شده روی بیش از ۵۰ هزار نفر بیانگر این واقعیت است که تغییری روی الگوی سنی مبتلایان و فوت ناشی از کرونا در سه ماهه دوم سال نسبت به سه ماهه اول اپیدمی ایجاد نشده است. به همین خاطر نگاه جزء به مسأله و تعمیم آن به کل جمعیت از بعد علمی نادرست است. این اپیدمیولوژیست با اشاره به اینکه احتمال ابتلای اعضای خانواده به دلیل سرایت بالای ویروس کرونا از قبل قابل پیش‌بینی بوده می‌گوید: اینکه بگوییم الگوی مبتلایان تغییر کرده این‌گونه نیست. در سه ماهه اول شیوع اپیدمی عملاً گروه‌های پر خطر و آسیب‌پذیر به ویروس مبتلا می‌شدند و نسبت مرگ نیز در گروه‌های آسیب‌پذیر بیشتر بود. به مرور زمان نگاه نسبت به اپیدمی عمیق‌تر و دقیق‌تر شد و توانستیم جمعیت‌های در معرض خطر را تفکیک کنیم یعنی جمعیت مواجه از حالت عمومی به حالت ویژه‌تری درآمد و از جمعیت‌های پر خطر محافظت بیشتری به عمل آمد. طبیعتاً بعد از آن، همه افراد فارغ از سن، جنس و شغل که از نظر بیولوژیکی استعداد ابتلا به ویروس کرونا را دارند به تعداد موارد ابتلا و مرگ و میر اضافه شدند.
دکتر سوری افزایش موارد ابتلا و مرگ و میر کووید ۱۹ را در روز‌های آخر تابستان ناشی از مواجهه افراد با ویروس کرونا می‌داند و عنوان می‌کند: دو دوره سفر‌های تابستانی تأثیر جدی در افزایش تعداد موارد ابتلا و مرگ و میر به جای گذاشته است. مسافرت رفتن الگوی بیماری را جابه‌جا می‌کند برای مثال در تهران جابه‌جایی‌ها در محور‌های شمال غرب و شمال شرق بود که به شدت بیماری در مبدأ و مقصد مسافرت‌ها افزود. او در ادامه به اصطلاح «بیماری‌های اگزوتیک» اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در اپیدمیولوژی این واژه بدان معنی است که وقتی فردی با الگوی اپیدمی سازگار می‌شود بعد از آنکه به محل دیگر جابه‌جا می‌شود ممکن است امکان شدت بیماری در آن فرد بیشتر شود. برای مثال قدیمی‌ها می‌گفتند پشه‌ها «غریب‌گز»اند در حالی‌که پشه غریبه یا خودی نمی‌شناسد بلکه در افراد بومی در مقابل پشه سازگاری ایجاد شده، اما نیش پشه در افراد غیر‌بومی شدیدتر است در مورد اپیدمی‌های عفونی نیز این الگو می‌تواند وجود داشته باشد. او با بیان اینکه ایران جزو ۵ کشور اول دنیا است که تعداد مرگ و میر روزانه‌اش بیش از ۱۰۰ مورد گزارش می‌شود، تأکید می‌کند: برای اینکه تلفات کمتری را در موج سوم کرونا شاهد باشیم باید رویکرد پیشگیری را تقویت کنیم و این مسأله علاوه بر سیاستگذاران به رفتار مردم نیز برمیگردد. هر چند سهم مردم در بحث پیشگیری ۱۰۰ درصد نیست و شرایط عمومی جامعه باعث شده اتخاذ برخی سیاست‌ها در کنار سلامت و معیشت مردم اتخاذ شود، اما رفتار مردم قابل مدیریت است. برای مثال مردم سهم قابل توجهی در اوج گرفتن اپیدمی اخیر دارند و این هم به سفر‌ها برمیگردد برای اینکه اپیدمی را تحت کنترل دربیاوریم لازم است تلاش عمومی صورت بگیرد؛ لذا وقتی به پیامد رفتار اجتماعی مردم و بی‌توجهی به سیاست‌های پیشگیرانه نگاه کنیم می‌بینیم بخش عمده عدد‌های بستری شدگان و فوت‌شدگان معنادار است که اگر مدیریت نشود آمار از این‌ها هم بیشتر می‌شود.
دکتر سوری درباره مدیریت کاهش موارد مرگومیر در پیک سوم کرونا پیشنهاد می‌دهد که تا حد امکان تردد سالمندان در خارج از منزل محدود شود. باید ببینیم سالمندان برای تأمین چه نیاز‌هایی از منزل خارج می‌شوند اگر نیاز به خدمات درمانی روتین دارند این خدمات به خانه برده شود یا داروهای‌شان در منزل تحویلشان داده شود. او در پایان می‌افزاید ترس از اپیدمی و مرگومیر عوامل ذاتی کنترل ایپدمی است. به محض اینکه آمار مرگ بالا می‌رود خودکنترلی و قرنطینه در گروه‌های پرخطر بیشتر می‌شود برای همین نیز در ایپدمی نوسانات جزئی را شاهد هستیم که تابع مداخلات سیاست‌گذاری نیست بلکه تابع واکنش مردم به اپیدمی است.