زلزله طبس و پژوهش‌هایی که بر مهمترین زلزله ایران صورت نگرفته است
مهدی زارع در گفت‌وگو با میزان به تشریح جزییات زلزله طبس پرداخت و گفت: زلزله طبس از نظر شدت و شتاب ثبت شده زمین لرزه همچنان مهمترین زمین لرزه ایران است. با توجه به اینکه ما نزدیک به ۴۵ سال است که ثبت شتاب زمین لرزه‌ها را داریم و ایستگاه‌های شتاب‌نگاری که در ایران تاسیس شده، مهمترین نگاشت و جنبش ثبت شده همین زلزله طبس بوده است.
وی ادامه داد: زلزله‌های مخرب بیشتری هم پس از آن صورت گرفته برای مثال زلزله منجیل سال ۶۹، زلزله بم سال ۸۲ یا زلزله سرپل ذهاب سال ۹۶ از جمله این موار بوده‌اند، اما از نظر شتاب و شدت ثبت شده می‌توان همچنان از زلزله طبس به عنوان شتابی که بیشترین میزان شتاب را داشته، نام برد و در نوع خود یک رکورد شدیدترین زمین لرزه است.
استاد پژوهشکده زلزله شناسی خاطرنشان کرد: هرچند در اینجا پرسشی مطرح می‌شود که چه بسا قبل از این تاریخ زلزله‌های شدید دیگری صورت گرفته و با همین شدت اتفاق افتاده‌اند، اما مساله این است که ما از آنان رکورد و ثبت شتاب عملا نداریم، در نتیجه ارزیابی من در ۵۰ سال اخیر است که دستگاه‌های شتاب‌نگاری وجود دارند.
وی ادامه داد: نکته بعدی این است که به دلیل اینکه منطقه‌ای از طبس خیلی پرجمعیت نبوده، از نظر میزان تلفات بر اساس آنچه مرکز آمار ایران اعلام کرده‌اند، ۶۳۶۳ نفر بوده و به نظر نمی‌آید که بیشتر از این تعداد در این زلزله تلفات داشته باشیم در نتیجه زلزله طبس پرتلفات‌ترین زلزله ایران نیست.
استاد پژوهشکده زلزله شناسی خاطرنشان کرد: شهر طبس یکی از شهر‌های تاریخی ایران بود که با وقوع زلزله تمامی بنا‌های این شهر از بین رفت و زلزله در ساعت هفت و شش دقیقه بعدازظهر اتفاق افتاد و مردم همچنان بیدار بودند، این مساله کمک کرد که زلزله بیش از این تلفات نداشته باشد.
وی ادامه داد: زلزله منجیل در این سال‌ها بر اساس مرکز آمار ایران ۱۵۶۰۰ نفر و در زلزله ۲۷۲۷۰ نفر فوت کردند که این دو زلزله از ماجرای زلزله طبس تلفات بیشتری داشتند و زلزله طبس در زمان خودش برای اولین بار در دنیای امروز نگاشت شتاب‌نگاری نزدیک گسل از این زلزله ۷ و ۴ درهم ریشتری ثبت شد که سال‌ها بعد از آن تقاضا برای نگاشت این زلزله در مراکز حساس بالا بود.
زارع خاطرنشان کرد: زلزله طبس از نظر پژوهشی نمونه خیلی مهمی بود که افراد به دنبال این بودند که اگر در نزدیکی گسل ساختمان حساسی را بسازند، چه اتفاقی از نظر زمین شناسی در این نقطه صورت می‌گیرد.
استاد پژوهشکده زلزله شناسی خاطرنشان کرد: زلزله طبس یک اتفاق مهم در عالم زمانشناسی آن زمان بود و همچنان هم نگاشت ثبت شده از این زلزله در یکی از بیمارستان‌های این شهر در زمره مهمترین نگاشت شتاب‌نگاری ایران در طی ۵۰ سال اخیر درباره یک زلزله شدید بود.
زارع خاطرنشان کرد: زلزله طبس از منظر اجتماعی و سیاسی نیز اهمیت دارد از جمله اینکه هشت روز بعد ازواقعه ۱۷ شهریور معروف به جمعه سیاه این اتفاق صورت گرفت و کشور در کوران انقلاب بود و زلزله طبس عملا به حادثه‌ای تبدیل شد که دو امدادرسانی وجود داشت.
وی ادامه داد: در نتیجه کمک‌رسانی و امدادرسانی در زلزله هم به نوعی در میان دیگر زلزله‌ها استثنا بود چراکه در ابتدا یک امدادرسانی ظاهری و حکومتی پهلوی بود و بعد از آن امدادرسانی انقلابیون بود که در واقع بیشترشان عمدتا زیر نظر امام خمینی (ره)، بنیانگذار کبیر انقلاب فعالیت می‌کردند که در نهایت جمهوری اسلامی توانست به مردم طبس امدادرسانی کند.
این کارشناس زمین لرزه تصریح کرد: هرچند مردم طبس یک مظلومیتی را هم دارند از جمله اینکه به دلیل اینکه زلزله در زمان انقلاب بود تا کشور به ثبات برسد، بازسازی آن طول کشید و تا نزدیکی‌های سال ۶۲ ادامه داشت و شکل و شمایل جدید این شهر در سال ۷۰ شکل گرفت.
زارع خاطرنشان کرد: حدودا بیست سال طول کشید که طبس شکل مدرن را خود بدست بیاورد و در سال ۸۷ ایستگاه‌های زلزله‌نگاری را افتتاح کردیم که خود من برای تاسیس آن به این شهر رفتم و این اتفاق در سی‌ومین سالگرد این زلزله صورت گرفت، اما از آن روز تاکنون می‌توان گفت که هیچ امکانات مربوط به زلزله در این منطقه اضافه نشده است.
وی ادامه داد: هرچند انتظار نداریم که گسل نزدیک به شهر طبس مجددا فعال شود، اما قطعات و گسل‌های دیگر موجود در این منطقه پتانسل زمین‌لرزه‌های بزرگ را دارند که از نظر ریسک باید گفت که نسبت به تهران کم جمعیت‌تر است.
زارع تصریح کرد: به هرحال شهر‌هایی در این منطقه وجود دارد و این زلزله مهم امروز هم نیاز دارد که کار‌های مهمترین برای زلزله‌شناسی در این محل انجام شود.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین کار‌های پژوهشی که در این منطقه انجام داده شد، آقای آریامنش یکی از بازماندگان زلزله طبس بود که این پژوهش را در این منطقه انجام داد.
زراع در پایان خاطرنشان کرد: انتظار و توقع از این بیشتر می‌رود که باید در این زمینه تحقیق بیشتری در این خصوص انجام دهیم و امیدوارم که سال‌های آینده انجام شود.