قانون روی زمین مانده حمایت از محیط بانان

- حتماً بار‌ها نام محیط بان را در اخبار شنیده و خوانده‌اید، محیط بان‌ها مأمورانی هستند که از محیط زیست حراست و محافظت می‌کنند.

بسته به شرایط جغرافیایی منطقه، محیط بان‌ها در مناطق گوناگون حضور دارند، در جنگل‌ها، صحرا و بیابان، دریا و دریاچه‌ها و هر جا که منابع و مراتع طبیعی وجود داشته باشد که در خطر تخریب قرار دارد نیرو‌های محیط بان حضور دارند.یکی از وظایف مهم و اصلی محیط بان‌ها حفاظت از حیوانانی است که از سوی شکارچیان شکار می‌شوند.

 

بسیاری از گونه‌های حیوانی در ایران، رو به انقراض است، از پرندگان گرفته تا گربه سانان و برخی دیگر از حیوانات وحشی مانند جوندگان و درندگان که اگر از آن‌ها حفاظت نشود، نسل این حیوانات در ایران منقرض خواهد شد.

 

یوزپلنگ ایرانی در دنیا شهرت دارد، اما در طول سالیان، این حیوان شکار شکارچیان غیر قانون شده است.وظیفه یک محیط بان نیز حراست و حفاظت از منابع طبیعی و حیواناتی است که در محیط زیست حضور دارند، به ویژه حیوانات و گونه‌هایی که در خطر انقراض قرار گرفته‌اند.

 

محیط بان‌ها در چارچوب وظایف خود سلاح حمل می‌کنند، حمل سلاح برای آن‌ها قانونی است تا از جان خود نیز محافظت کنند. جان محیط بان‌ها همواره در خطر است، از یک سو شکارچیان تهدیدی برای آن‌ها هستند و از سوی دیگر حیوانات وحشی که در طبیعت زندگی می‌کنند، اما محیط بان‌ها نوع رفتار با حیوانات وحشی را می‌دانند چرا که طی سال‌ها کار در این محیط، فرا گرفته‌اند که چگونه خود را از خطر تهدید حیوانات وحشی در امان نگه دارند.

 

اما نمی‌دانند که با شکارچیان چگونه رفتار کنند چرا که آن‌ها نه تنها اقدام به شکار غیر قانونی و حیواناتی که در حال انقراض هستند می‌کنند بلکه محیط بان‌ها را نیز هدف قرار می‌دهند.

 

در این بین بار‌ها دیده شده که میان شکارچیان و محیط بان‌ها درگیری اتفاق افتاده و به سوی یکدیگر شلیک کرده‌اند.

حال در این درگیری یا محیط بان‌ها گلوله خورده‌اند یا شکارچیان غیر مجاز، بار‌ها در اخبار خوانده و دیده‌ایم که یک محیط بان به خاطر آن که مانع شکار شکارچیان غیر مجاز شود، فرد شکارچی در درگیری میان این دو کشته شده یا مجروح شده و یا بالعکس،، اما اقدام محیط بان که مجوز حمل سلاح را دارد، با شکایت خانواده‌های شکارچیان حتی کار به صدور حکم اعدام نیز کشیده است.

 

به نظر می‌رسد که در این میان قوانین موجود در باره محیط بان‌ها نقص داشته باشد چرا که استفاده آن‌ها از سلاح خود که با مجوز است، مجازات دارد. اصلاح قانون استفاده محیط بان‌ها در مجلس کلید خورد و البته به تصویب رسید، اما شورای نگهبان آن را رد کرد.

 

ایراد اصلی شورای نگهبان مربوط به مغایرت دو ماده از لایحه حمایت از محیط بانان با ماده ۷۵ قانون اساسی بود. لایحه تهیه شده که در سال ۹۵ برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال شده بود، صرفاً درباره حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان بود، اما در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس تصمیم بر آن شد که یگان حفاظت سایر دستگاه‌های اجرایی نیز در این لایحه لحاظ شود و از مزایای این لایحه بهره‌مند شوند. بعد از تغییرات اعمال شده در کمیسیون قضایی مجلس، عنوان لایحه به لایحه حمایت قضایی و بیمه‌ای مأموران یگان حفاظت دستگاه‌های اجرایی تغییر کرد و در محتوا هم به همین ترتیب پیش رفت و پس از بررسی در صحن علنی مجلس به تصویب رسید.

 

اما شورای نگهبان بعد از بررسی‌ها اعلام کرد که مصادیق مزایای مربوط به این لایحه، علاوه بر محیط‌بانان و جنگل‌بانان به سایر یگان‌های حفاظت تسری یافته، در حالی‌که به محل تامین منابع مالی آن اشاره نشده است، چون طبق اصل ۷۵ قانون اساسی، مصوبه‌ای که بار مالی دارد، باید نحوه تامین آن توسط دولت پیش‌بینی شده باشد، در حالی‌که در این لایحه تنها دولت تامین بار مالی ناشی از این قانون را تنها برای محیط‌بانان و جنگل‌بانان پیش‌بینی کرده است. 

ماده یک- ماموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگلبانی که در قالب دستورالعمل تشکیل یگان‌های حفاظت در دستگاه‌های اجرایی تسلیح و ضابط خاص قضایی محسوب می‌شوند صرفا در خصوص بند‌های ۱، ۲و ۳ ماده ۳ قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیرو‌های مسلح در موارد ضروری مصوب ۱۸ دی ۱۳۷۳ حق بکارگیری سلاح در انجام وظایف و ماموریت‌های سازمانی خود را دارند.

 

 ماده ۳ قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیرو‌های مسلح: مأمورین انتظامی در موارد زیر حق بکارگیری سلاح را دارند:

 

۱ - برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به آنان حمله نماید.

 

۲ - برای دفاع از خود در برابر یک یا جند نفر که بدون سلاح حمله می‌آورند، ولی اوضاع و احوال طوری باشد که بدون بکارگیری سلاح مدافعه‌شخصی امکان نداشته باشد.

 

۳ - در صورتی که مأمورین مذکور مشاهده کنند که یک یا چند نفر مورد حمله واقع شده و جان آنان در خطر است.

 

با این وجود هنوز این قانون به سرانجام نرسیده است و به نظر می‌رسد که مجلس یازدهم در این زمینه نیز باید ورود کند و قانونی را تصویب کند که علاوه بر حمایت از محیط بانان و جنگل بانان، نظر شورای نگهبان نیز تأمین شود.

 

بر اساس گفته فرمانده یگان حفاظت محیط زیست تاکنون بیش از ۱۴۱ نفر از محیط بانان در کشور از سوی شکارچیان به شهادت رسیده‌اند در حالی که آن‌ها به خاطر ضعف قانونی نتوانستند از سلاح خود استفاده کنند؛ و جالبی ماجرا در این است، هنگامی که برخی محیط بان‌ها برای دفاع از خود از سلاح استفاده کرده و فرد مهاجم را هدف قرار داده‌اند، با حکم قصاص روبرو شده‌اند. 

 

یکی از پرونده‌هایی که در آن یک محیط بان به اعدام محکوم شد، سعید مومیوند است، او هنگام انجام وظیفه یک شکارچی غیر مجاز را در درگیری هدف قرار داد و به اعدام محکوم شد. پرونده او همچنان در گیر و دار دادگاه است. 

 

اکنون پرونده او در دیوان عالی کشور است تا رأی خود را صادر کند و همچنان قانون استفاده از سلاح محیط بان‌ها و جنگل بان‌ها تعیین تکلیف نشده است.

 

واقعا چه تفاوتی میان یک محیط بان، با نیروی پلیس یا دیگر نیرو‌های مسلح وجود دارد؟

 

اگر قرار است که آن‌ها با مجوز، سلاح حمل کنند، اما در مواقع ضروری نتوانند از آن استفاده کنند، بدون سلاح بودن آن‌ها مناسب‌تر خواهد بود.