مزایا و معایب «بلاک چین» و کاربرد‌های آن
- محمدرضا شرفی، محقق فناوری بلاکچین و عضو انجمن زنجیره بلوک در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: امروزه فناوری‌های نوین در زندگی بشر از نقشی بسیار مؤثر و غیرقابل انکار برخوردارند به نحوی که تصور دنیایی بدون بهره‌گیری از آن‌ها اغلب ناممکن جلوه می‌کند.
فناوری بلاکچین یکی از این فناوری‌هایی است که به‌دلیل وسعت کاربرد و قابلیت‌های بی‌بدیل آن در سال‌های اخیر مورد توجه فراوان واقع شده و روزانه شاهد توسعه بیش از پیش آن هستیم. در این مطلب فارغ از کاربرد‌ها و قابلیت‌ها، به روش‌های غالب سوء‌استفاده از این فناوری پرداخته می‌شود.
جوامع بشری از گذشته تاکنون شاهد فعالیت‌های اقتصادی مخرب و منفعت طلبانه بسیار متعددی از سوی عده‌ای برای کسب منافع با بهره‌گیری از خدعه، فریب و نیرنگ از جامعه بوده است. اکثر این روش‌ها و دام پراکنی‌ها بر بهره‌گیری از خصلت واحد طمع در انسان‌ها استوار شده‌اند. وعده کسب منافع عظیم، سریع و مطمئن در آینده‌ای نه چندان دور از جمله موارد مشترک در اکثر این فعالیت هاست. در اعصار گوناگون بیشتر شاهد ایجاد تغییر در روش‌های پیاده‌سازی این فعالیت‌ها بوده‌ایم تا تغییر در اصول.
بازدهی فعالیت‌های اقتصادی یا کسب منفعت و سود از سرمایه‌گذاری در آن‌ها عموماً دارای اصولی غیرقابل انکار هستند. غالباً ارزش افزوده از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری تجاری و اقتصادی از ارائه یک محصول یا خدمت حاصل می‌شود. هر فعالیت اقتصادی الزاماً باید دارای طرح و مدل کسب و کار باشد که در آن به وضوح تمام مراحل عملکرد اقتصادی تا کسب سود و منافع حاصله تشریح می‌شود و سرمایه‌گذار با بررسی دلایل، راهکار‌ها و تطبیق مراحل مذکور در این اسناد با منطق فضای هر طرح کسب و کار، امکان قضاوت داشته و چگونگی حصول نتیجه را برآورد می‌کند.
فناوری‌های نوین با توجه به عدم آشنایی عموم جامعه با کاربرد و مکانیسم‌های آن‌ها طبعاً ابزار مناسبی برای پیاده‌سازی فعالیت‌های مذکور است از جمله این فناوری‌ها که به‌صورت روز افزون در حال گسترش است می‌توان به فناوری بلاکچین اشاره کرد. فناوری جدیدی که اکنون با ظرفیت‌های بالقوه خود نقش مؤثری در پیاده‌سازی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دارد.
توجه به این نکته ضروری است که فناوری بلاکچین یک ابزار برای پیاده‌سازی ایده‌های کسب و کار است (مگر در مواردی که تغییرات بنیادی در بطن این فناوری سبب ایجاد ارزش افزوده شود). تاکنون ایده‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری با بهره‌گیری از این فناوری به ثمر نشسته و به‌طور بی‌نظیری در حال فعالیت هستند. همانگونه که انتظار می‌رفت با توسعه این فناوری مطالب بسیاری در جامعه از طریق رسانه‌های عمومی و خصوصی با تمرکز بر قابلیت‌های این فناوری منتشر شده و می‌شوند. از سویی این تبلیغات و اطلاع‌رسانی (گاهی ناقص و کوتاه بوده) بستر مناسبی را برای فعالیت سودجویان فراهم می‌آورد که با اتکا بر ناآگاهی عمومی و تأخیر در اطلاع‌رسانی از سوی مسئولان اقدام به تأمین منافع می‌کند.
پس از قانونمندی فعالیت استخراج رمز ارز و شناسایی این حرفه به‌عنوان یک صنعت در سال گذشته شاهد رشد روز افزون طرح‌ها و پروژه‌های کلاهبرداری در جامعه هستیم. با بررسی این موارد دو موضوع بیشتر از سایرین خودنمایی می‌کند که به بررسی هر یک در حد توان می‌پردازیم:
۱- فروش و ارائه توان پردازش ابری (cloud mining)
در برخی زنجیره‌های بلاکچین، برای تأمین امنیت شبکه از قانون و روشی به نام اثبات کار استفاده می‌شود. در این روش ثبت و تأیید تمام تغییرات روی زنجیره طی فرآیندی توسط افرادی داوطلب به نام استخراج کننده (miner) صورت می‌پذیرد.
استخراج کنندگان با بهره‌گیری از پردازنده‌های خاصی نسبت به این امر اقدام کرده و به‌عنوان کارمزد، در برابر و به میزان مشارکت خود مقداری رمزارز از زنجیره دریافت می‌کنند. حال چنانچه کسی به هر دلیلی مایل به مشارکت در این فعالیت بوده و از امکانات لازم برخوردار نباشد می‌تواند نسبت به خرید مقدار مورد نیاز توان پردازشی متناسب با بودجه خود از ارائه دهندگان خدمات مذکور اقدام کند.
در جامعه جهانی یکی از فعالیت‌های مقبول کسب و کار مرتبط با صنعت استخراج رمزارز، ارائه توان پردازشی (cloud mining) است. همانگونه که این فعالیت اقتصادی با ایجاد بستری جهت مشارکت عمومی در زنجیره بلاکچین برای متولیان و سرمایه‌گذاران تأمین منافع و خلق ارزش افزوده می‌کند گاهی نیز به‌عنوان ابزاری برای کلاهبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این خصوص لازم است متقاضیان شخصاً نسبت به احراز صلاحیت ارائه دهندگان سرویس استخراج ابری اقدام و حصول اطمینان در حد معقول کنند که در اینجا به مواردی از آن می‌پردازیم:
رویت و کسب اطمینان از اصالت مدارک، اسناد و مجوز‌های مرتبط به مالکان واحد صنعتی ارائه دهنده خدمات (بالاخص رؤیت پروانه بهره برداری).
بررسی و سنجش صحت میزان کل ظرفیت پردازشی ارائه دهنده سرویس با بهره‌گیری از مشخصات و نشانی واحد صنعتی (در این مورد ارائه دهنده سرویس موظف به شفاف‌سازی در خصوص کل توان پردازشی موجود و مقدار واگذار شده است)
کسب اطمینان از مالکیت ارائه دهنده خدمات و محل استقرار واحد استخراج
بررسی مشخصات و امکانات پلتفرم ارائه دهنده سرویس (مالکیت دامین، روش اختصاص توان پردازشی و محاسبه درآمد).
۲- تأمین مالی جمعی (Crowd Funding)
تأمین مالی جمعی یا کراود فاندینگ یکی دیگر از قابلیت‌های بسیار فناوری بلاکچین است. تأمین مالی جمعی در حقیقت تجمیع و گردآوری سرمایه‌های عده‌ای در راستای دستیابی به هدفی واحد است. هر چند که بیشتر از این روش برای کسب منافع اقتصادی بهره‌گیری می‌شود، ولی لزوماً کاربرد آن معطوف به این امر نبوده و طرح‌های عام المنفعه بسیاری نیز با بهره‌گیری از این روش به ثمر نشسته‌اند. در مواردی که تمرکز پذیرش سرمایه بر کسب منافع اقتصادی استوار است نیاز به ارائه طرح توجیهی یا مدل و طرح کسب و کار الزامی است.
شاید طی زمان روش‌ها، فرآیند‌ها و ابزار‌های جذب سرمایه دستخوش تغییرات زیادی شده باشد، ولی ایجاد ارزش افزوده بوسیله ارائه کالا یا خدمت، همچنان به‌عنوان اصلی ثابت و غیر قابل انکار در هر فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود.
گاهی تنوع زیاد در هدف‌ها و مدل‌های تأمین مالی جمعی در کنار بهره‌گیری از پیچیدگی‌های فناوری‌های نوین سبب بروز سردرگمی در جامعه شده به نحوی که فرصت مناسبی برای سودجویان و کلاهبرداران ایجاد می‌کند.
طرح‌های جذب سرمایه با بهره‌گیری از ترفند «پونزی» یا بازاریابی شبکه‌ای که غالب وجه مشترک تمام این طرح‌ها پرداختن بر روش‌ها و فرآیند‌های جذب سرمایه به عوض تمرکز بر اصل خلق ارزش افزوده در کنار بهره‌گیری از پیشنهاد‌های اغوا کننده مالی و کسب سود‌های غیرمعقول است. نمونه بارز این امر «بانک ترون» است که توانسته سرمایه‌ای میلیون دلاری از ترفند «پونزی» کسب کند.
با بررسی این پلتفرم موارد بسیار مشخصی حاکی از جذب سرمایه و سودجویی بر مبنای ترفند پونزی عیان است که به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
عدم امکان دسترسی به هویت و مشخصات مالک یا مالکان دامنه پلتفرم و مشخصاً عدم ارائه توضیحات و شفافیت در خصوص مالکان طرح.
تمرکز بر روش جذب سرمایه با استفاده از شعار‌های عمومی فناوری بلاکچین و بهره‌گیری از یک زنجیره رمزارز به‌عنوان ابزار پذیرش سرمایه.
عدم ارائه روش یا طرحی مشخص برای تحقق اصل خلق ارزش افزوده.
پیشنهاد تأمین منافعی غیر متعارف ضمن تمرکز بر مشوق‌های اغواگر در جذب زیر مجموعه.