محمد خدادی: معاونت مطبوعاتی در دوران کرونا تلاش کرد تا منابع موثق در اختیار مردم قرار گیرد/در کاهش دروغ و شایعات بی‌اساس خوب عمل کردیم/نباید در عرصه خبر به دنبال خام فروشی باشیم
- طی هفت ماه گذشته ویروس کرونا مهمترین اخبار روز جهان را تا حد زیادی به خود اختصاص داد و در این میان نقش رسانه و تاثیر آنها در اطلاع رسانی و آگاه سازی مخاطب بسیار خوب و بیشتر از هر زمان دیگری نمایان شد، در ماه‌هایی که رسانه‌های خارجی با انتشار اخبار دروغ سعی بر منفی جلوه دادن وضعیت کرونا در ایران و ایجاد رعب و وحشت در مردم کشور داشتند، رسانه‌های داخلی با اطلاع رسانی به موقع و دقیق نشان دادند که نقش رسانه تا چه میزان می‌تواند در خنثی کردن اخبار کذب و دروغ همچنین آگاه سازی مخاطب موثر باشد.
به همین مناسبت محمد خدادی معاون مطبوعاتی و امور اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی نشستی که در تاریخ ۱۹شهریورماه سال جاری جهت رونمایی از گرافیک جدید سایت در محل این خبرگزاری داشت، با پیرامون فعالیت رسانه‌ها و عملکرد معاونت مطبوعاتی در دوران کرونا همچنین مشکلات و حواشی کاغذ مطبوعات، به گفتوگو نشست، که در ادامه مشروح این گفت و گو آورده می شود:
میزان: قیمت کاغذ در سال گذشته به ثباتی نسبی رسیده است، برای این ثبات چه اقداماتی از سوی معاونت مطبوعاتی صورت گرفته است؟
خدادی: سال ۹۸ چهل میلیون یورو ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کنترل وضعیت کاغذ تخصیص داده شد، از این مبلغ کلا ۲۴ میلیون یورو محقق گردید و علی رغم کاهش ۱۶ میلیون یورویی، اما مصرف کاغذ نشریات - (با این که میزان دریافتی برای یکسال کمتر از میزان تعیین شده بود) ولی توانستیم طی یکسال و نیم گذشته با توزیع صحیح مبتنی بر تقاضای واقعی، عملا کاغذ مطبوعات را تامین کنیم، به گونه‌ای که هیچ نشریه‌ای با کمبود کاغذ ارزان و یا تعطیلی در این مدت روبرو نشد.
اگر قرار بود سالی چهل میلیون یورو داده شود در یک سال و نیم ما باید شصت میلیون یورو دریافت می‌کردیم که اما ما عملا با ۲۴ میلیون یورو نیاز کاغذ نشریات را برطرف کردیم، یعنی حدود چهل میلیون یورو صرفه جویی بدون آنکه مشکل خاصی در روند تولید نشریات ایجاد شود.
میزان: طی سال گذشته نشریه و یا روزنامه‌ای به دلیل کمبود کاغذ تعطیل شده است؟
خدادی: تا به حال گزارشی مبنی بر تعطیلی نشریات به دلیل کمبود کاغذ نداشته ایم؛ و کسی هم به دلیل مشکلات کاغذ و تعطیلی نشریات به ما مراجعه نکرده است.
میزان: از نظر شما عملکرد رسانه در دوران بحران کرونا چگونه بوده است؟
خدادی: رسانه در هر بحرانی پرکارتر می‌شود این ذات کار رسانه‌ای است و خبرنگاران در خط مقدم هر بحرانی قرار دارند و اصولا هم دیده نمی‌شوند، چون وظیفه دیده شدن دیگران را عهده‌دار هستند، طبیعتا رسانه‌ها در ایام کرونا هم پرکار شده اند، حجم کار و همچنین مسئولیتشان افزایش یافته است و در این بحران مهارتشان را به صورت تمام و کمال به کار بستند.
کرونا از نظر من دو لایه دارد، لایه اول جسمی است و لایه دوم روحی، در لایه جسمی پزشکان و پرستاران درگیر هستند و در لایه روحی خبرنگاران فعالیت دارند، خبرنگاران در این باره پیرامون باید‌ها و نبایدها، آموزش پیشگیری و مصونیت‌های اجتماعی، ایجاد قرائت واحد، هم افزایی و شریک سازی در اجرای اقدامات متعدد فعالیت فراوانی داشته‌اند.
در هر صورت ما در ابتدای کرونا جاده‌های کشور را با اطلاعیه و تنویر افکار عمومی بستیم، تا جایی که در روز طبیعت مردم به انتخاب خودشان با اطلاع رسانی درست رسانه‌ها از خانه‌های خود بیرون نرفتند. تسهیل در دریافت اطلاعات در مورد پیشگیری از بیماری کرونا و همچنین اتفاقات پیرامون آن در ماه‌های گذشته مهمترین نقش رسانه بوده است.
مهمترین وظیفه رسانه در وضعیت کرونایی دسترسی سریع و آسان به منابع و مراجع مستند است، معاونت مطبوعاتی طی این مدت تلاش کرد تا منابع موثق رسانه‌ای در اختیار مردم قرار گیرد، ما در ابتدا بحران آمار را پیش رو داشتیم، در بحران آمار و ارقام مشکل این نبود که نمی‌خواستیم آمار درست بدهیم، مشکل از آنجا شروع می‌شد که ما می‌خواستیم متولی ارائه آمار، این ارقام را در اختیار مردم قرار دهد. ما تلاش کردیم تا این آمار براساس مستندات ارائه شود و این مستندات براساس دلایل علمی و منطبق با واقعیت و صحت منتشر گردد و برداشت از موضوع جای واقعیت را نگیرد، وظیفه معاونت مطبوعاتی همین بود تا رابطه مستقیمی بین رسانه ها، وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های متعدد متولی ایجاد کند.
میزان: رسانه در بحران کرونا چگونه به کاهش استرس و اضطراب جامعه نسبت به این بیماری کمک کرده است؟
خدادی: کرونا موضوعی در حال گذر است، میزان دانسته‌های بشر نسبت به کرونا حداقلی و میزان گمانه زنی‌ها نسبت به آن حداکثری است، طبیعتا میزان‌های حداقلی باید موثق باشد، این نقش رسانه‌ها بود که این وثوق را ایجاد کنند، رسانه‌ها وظیفه داشتند تا محتوایی تولید کنند که اقناع کننده، تبیینی و براساس اولویت برای کاهش صدمات ناشی از کرونا در زمینه‌های مختلف باشد، رسانه‌ها در این بحران وظیفه داشتند تا گمانه‌زنی‌ها را تبدیل به اطلاعات موثق کنند، به سوالات مردم پاسخ بدهند، شبهات را برطرف کنند و از نشر اطلاعات دو پهلو و شایعات بی اساس و القائات جلوگیری کنند. در حقیقت ایجاد بستری مناسب برای رساندن صدای متخصصان، متولیان و مسئولان به مردم بر عهده رسانه‌ها بوده است.
رسانه‌ها در ماه‌های گذشته به واقع توانستند در برابر جریاناتی که می‌خواست از کرونا استفاده سوء کند ایستادگی کنند، بسیاری در بحران کرونا در داخل کشور به دنبال منافع اقتصادی بودند، برخی نیز در خارج از کشور به دنبال ایجاد جریانات انحرافی و سوق دادن آن به داخل کشور بودند، آنها به دنبال ایجاد تشکیک در بین مردم بودند، طبیعتا رسانه‌های خارجی براساس منافع سرمایه گذاران خود عمل می‌کنند و ما هم انتظاری جز این نداریم که اولویت آنها مانع تامین کنندگان مالی آنها باشد، به همین میزان ما هم وظیفه داریم از مردم خود دفاع کنیم و قدرت و مبارزه ما در این جریان بدون شک در تولید محتوا خواهد بود، شاید رقابت رسانه‌های داخلی با خارجی نابرابر است، زیرا آنها خبر بد را ترویج می‌دهند و ما باید خبر خوب را ترویج بدهیم، شما می‌دانید تولید یک شایعه و دروغ کار بسیار ساده‌ای است، اما اثبات یک یک حقیقت و واقعیت بسیار دشوار و نیازمند تلاش و تهیه مستندات است و اصولا خبر دروغ بستر نشر گسترده دارد و خبر صحیح ممکن است اصولا جذابیت نداشته باشد و به همین دلیل کار ما سخت‌تر است. ما در این عرصه از مهارت خود استفاده کردیم و خوشبختانه طی این مدت در بسیاری از موارد بسیار خوب عمل کردیم بویژه در کاهش دروغ و شایعات بی اساس که اساسا با هدف ایجاد اضطراب و اختلال و اغتشاش تولید و نشر می‌یابد.
میزان: ارائه آمار غلط در قبال بیماری کرونا به چه علت از سوی رسانه‌های خارجی پیگیری می‌شود؟
خدادی: اعلام آمار و اخبار غلط درباره تعداد بیماران و فوتی‌های کرونا برای رسانه‌ها چه سودی می‌تواند داشته باشد؟ جز آنکه با هدف ثانویه صورت گیرد یعنی سفارش تامین کننده منبع مالی رسانه برای هدفی غیر از سلامت مردم باشد، موضوع بسیار ساده است وقتی سازمان بهداشت جهانی که مرجع رسیدگی به این موضوع است آمار ما را تایید می‌کند، اصرار بر ایجاد شبهه قطعا کار رسانه‌ای نیست بلکه اهداف دیگری دارد که همه می‌دانند، شما می‌دانید تشکیک در ارائه آمار بیماری کرونا باعث افزایش نگرانی مردم می‌شود، افزایش نگرانی مردم در شرایط غبار آلود کرونا بدون شک به نفع مردم نیست و طبیعتا به کاهش بیماری هم ختم نمی‌شود، بلکه اضطراب عامل ابتلا هم خواهد شد و این وسط فقط مردم متضرر خواهند شد و بس.
میزان: اکنون برای افزایش اثر گذاری رسانه چه باید کرد؟
خدادی: بدون شک تولید محتوا می‌تواند بهترین و ارجح‌ترین راهکار باشد، ما باید در عرصه خبر به دنبال فرآورده سازی باشیم و ارزش افزوده اطلاعات را بالا ببریم، ما نباید در عرصه خبر به دنبال خام فروشی باشیم، افزایش ارزش افزوده اطلاعات باید همراه با ساده سازی آن صورت گیرد، ما باید به عنوان رسانه به جای پوشش اخبار به دنبال سوژه یابی درست باشیم. ما باید به مخاطب آنچه را که نمی‌داند بدهیم. هر جایی که ما در این زمینه‌ها موفق عمل کرده ایم جواب خوبی هم گرفته ایم و هرجا موفق عمل نکرده ایم ضعف داشته ایم، اما در هر صورت آینده رسانه در دست مخاطب است، ما باید از مخاطب به اطلاعات برسیم و نه اینکه از اطلاعات به مخاطب خود برسیم. هر جا که ما از مخاطب به اطلاعات رسیده ایم کارکرد رسانه موفقیت آمیزتر بوده است.
تصور من بر این است که در شرایط امروز نیاز به رسانه هر روز افزایش می‌یابد، زیرا امروزه خبر در شبکه‌های اجتماعی عملا محوریت خود را پیدا کرده است، زیرا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دست مخاطب می‌رسد اما صرفا خبر، نه اطلاعات تکمیلی برای بیان ابعاد حادثه یا واقعه، به همین دلیل بعد از نشر خبر نیاز به رسانه برای تکمیل اطلاعات و اصولا چرایی و چگونگی و ... احساس می‌شود.
در هر صورت آینده رسانه بر عهده مخاطب است، ما باید از مخاطب به اطلاعات و رسانه برسیم و نه اینکه از اطلاعات یا رسانه به مخاطب خود برسیم. یعنی پاسخ به تقاضا باشیم و انتخاب را به مخاطب بدهیم، نیاز شناسی و تولید محتوی مبتنی بر نیاز سلیقه و خواست مخاطب صورت گیرد و دراین مسیر حرکت کنیم.
گفتوگو از مهدیار حسن‌پور