اکران آنلاین؛ فرصتی که با تردید فیلمسازان همراه است
- روزنامه ابتکار نوشت: این روز‌ها بازار اکران آنلاین داغ است. تقریبا هر هفته حداقل یک فیلم در پلتفرم‌های معرفی شده بر بستر اینترنت اکران می‌شوند. گرچه این سبک از اکران فیلم در هیچ جنبه‌ای قابل مقایسه با اکران در سینما‌ها نیست، اما باز هم کم و بیش مورد استقبال قرار می‌گیرد. اما به دلیل مشکلاتی که نمایش فیلم بر بستر اینترنت دارد، هنوز هم برخی از تهیه‌کنندگان و کارگردانان با نگاهی تردیدآمیز به این پدیده می‌نگرند.
پس از آنکه بعد از مدتی تعطیلی سینما‌ها مشخص شد که ویروس کرونا به این زودی‌ها از میان نمی‌رود، تصمیم بر آن شد که اکران آنلاین به صورت موقت پیش گرفته شود تا شاید کمی از زیان‌های تعطیلی طولانی‌مدت برطرف شود.
در ابتدای راه، بسیاری از صاحبان فیلم‌ها حاضر به چنین ریسکی نبودند، اما بالاخره به دلیل اکران ناموفق و عدم استقبال مخاطبان از دیدن فیلم در سینما‌ها حاضر شدند فیلم‌شان را در پلتفرم‌های در نظر گرفته شده، به نمایش بگذارند. آرش زارع، کارگردان فیلم بلند «وقتی پروانه شدم» که این روز‌ها در گروه سینمایی «هنر و تجربه» که در ایام کرونا در سینما‌ها اکران شده است، درباره شرایط اکران فیلم در این روز‌های سخت گفت: این روز‌ها شرایط کرونایی داریم و عدم استقبال مخاطبان از آثار سینمایی را شاهد هستیم که این شرایط همه فیلم‌هاست.
دلیل اینکه ما خواستیم «وقتی پروانه شدم» در چنین شرایطی روی پرده برود این بود که این فیلم حدود سه سال در نوبت اکران قرار داشت، «هنر و تجربه» هم زمان بسیار خوبی را برای نمایش «وقتی پروانه شدم» در نظر گرفت، چون فیلم ما ۳۰ بهمن اکران شد که در شرایط معمولی می‌توانستیم اکران اسفندماه و نوروز را داشته باشیم، ولی متاسفانه با شیوع کرونا بعد از چهار روز، نمایش آن متوقف شد. البته من فکر می‌کنم حتی اگر شرایط بهبود پیدا کند ترافیک فیلم‌ها بسیار زیاد می‌شود، چون در این مدت فیلم‌های زیادی ساخته شده و می‌شود برخی فیلم‌ها هم از قبل مانده‌اند از همین رو فکر می‌کنم یکی دو سال آینده سینمای ایران اوضاع خوبی نخواهد داشت بنابراین ما هم چاره‌ای به جز اکران نداشتیم.
زارع توضیح داد: ما احتمالاً نمایش آنلاین این فیلم را هم پیگیری کنیم. هرچند نمایش آنلاین فرصتی برای دیده شدن فیلم‌هاست، اما این نحوه نمایش به آن صورت که باید، مناسب فیلم‌های «هنر و تجربه» نیست. معمولاً مردم در زمان اکران عمومی فیلم‌های سینمای بدنه، با خانواده‌های خود به تماشای فیلم‌ها می‌نشینند، اما در «هنر و تجربه» به این شکل نیست و این گروه سینمایی فضا انفرادی تری دارد؛ یعنی افراد اکثراً به تنهایی به تماشای فیلم می‌نشینند. من در این سال‌ها به صورت انگشت شمار دیده‌ام که خانواده‌ای برای تماشای فیلم‌های «هنر و تجربه» بیایند. با این وجود با اکران آنلاین با یک بلیت چند نفر می‌توانند با هم فیلم ببینند از همین رو به نظرم نمایش اینترنتی کمکی به فیلم‌های «هنر و تجربه» نمی‌کند به عبارتی این نحوه نمایش انتخاب بین بد و بدتر است به این نحو که یا باید فیلمت بسوزد یا به اکران آنلاین تن بدهی. در یکی دو سال آینده به نظرم وضعیت سینما بهتر نمی‌شود و به ناچار همه فیلمسازان باید جام زهر را بنوشند.
از سوی دیگر محمدرضا لطفی، کارگردان فیلم «تعارض»، درباره اکران این فیلم و تصمیمی که پیرامون نمایش آن گرفته شد، گفت: تصمیم نهایی برای اکران فیلم با تهیه‌کننده است، اما آنطور که من در جریان قرار گرفتم قرار نبود فیلم را اکران آنلاین کنیم و از ابتدا به خاطر اینکه بخشی از تهیه‌کنندگی فیلم مربوط به کشور چک است و این فیلم محصول مشترک به حساب می‌آید، قرار بود در صورتی که فیلم در جشنواره ملی فجر پذیرفته شود در جشنواره حاضر باشد و بعد از آن پخش‌کننده خارجی برای نمایش آن در جشنواره‌ها کارش را آغاز کند که با بیماری کرونا مواجه شدیم. ما طبق همان قرار قبلی و با بازگشایی تدریجی سینما‌ها و فعالیت‌های سینمایی در اروپا، قصد داریم با جشنواره‌های خارجی کارمان را آغاز کنیم.
او با اشاره به وضعیت سینما‌های کشور در نیمه دوم سال گفت: به نظر می‌رسد از الان باید پرونده اکران سال ۹۹ را بسته شده بدانیم چراکه فرصت طلایی اکران کاملا از دست رفت. در این شرایط باید منتظر معجزه‌ای باشیم تا ریشه این بیماری خشک شود و زندگی به حالت عادی برگردد. در غیر این صورت به نظر می‌رسد روز‌های تلخ‌تری هم در انتظار سینما باشد.
کارگردان «روایت ناپدید شدن مریم» در ادامه گفت: سالن‌های سینما در وضعیت فعلی طبیعی است که نمی‌توانند جذب مخاطب کنند و این هشدار را پیش از بازگشایی سینما‌ها داده بودیم. دلیل آن هم خیلی واضح است؛ ترس از حضور در سالن‌های سینما از طرف مردم و اکران نشدن فیلم‌هایی که جذب مخاطب کنند، باعث شد امروز شاهد باشیم بسیاری از سالن‌های سینما نیرو‌های خود را تعدیل کنند و رفته رفته چراغ سینما‌ها خاموش شود.
این کارگردان سینما با اشاره به اکران آنلاین گفت: چیزی که امروز به اسم اکران آنلاین در ایران در حال اجراست شبحی از شکل درست آن است. وقتی فیلمی روی پلتفرم‌ها قرار می‌گیرد و با فاصله یک ساعت در تمامی کانال‌های ماهواره‌ای پخش می‌شود و محیط تلگرام پر از نسخه‌های قاچاق می‌شود، نشان می‌دهد این فرصت در سینمای ایران با انحراف از مسیر اصلی نتوانسته توقع‌های سینماگران را برآورده کند.
صاحبان آثار هم در این وضعیت و تا زمانی که نتوانند فضای بهتری برای جلوگیری از قاچاق فیلم ایجاد کنند، مایل به اکران در سامانه‌های VOD نیستند. متاسفانه انگار رسم است که اول یک چیزی را اجرا می‌کنیم و بعد شروع می‌کنیم معایب آن را کشف کردن. اکران آنلاین هم به همین وضع دچار است و برای همین اثرگذاری ندارد و حتی نتوانسته جایگزین سینما شود از همین رو به بی‌سلیقه‌ترین و شلخته‌ترین شکل اجرا می‌شود.
لطفی با اشاره به اینکه برگزاری جشنواره‌های سینمایی به خصوص جشنواره فجر به صورت آنلاین امکان‌پذیر نیست، گفت: به دلیل حفاظت از حقوق فیلم‌ها وجلوگیری از فرآیند قاچاق آن به نظر می‌رسد برگزاری جشنواره فیلم فجر به صورت آنلاین امکان‌پذیر نباشد. شاید در فرمت برگزاری جشنواره فیلم کوتاه و سینما حقیقت اکران آنلاین توجیه‌پذیرتر باشد چراکه از نظر کسانی که فیلم را قاچاق می‌کنند فیلم کوتاه و مستند برای عموم مردم جذابیت ندارد و کمتر به سراغ سرقت این نوع آثار می‌روند. از طرفی نفس و ماهیت برگزاری یک جشنوراه به جمع شدن و گپ زدن و تبادل نظر هست که جذابیت دارد.
برگزاری جشنواره آنلاین با ذات فستیوال همخوانی ندارد. لطفی افزود: هر چند از لحاظ قانونی امکان تزریق بودجه برگزاری جشنواره‌های سینمایی به سبد معیشتی هنرمندان وجود ندارد، اما اگر راه‌حلی پیدا شود که این اتفاق در فرمت و شرایط محدودتری به شکلی شرایط معیشتی سینماگران را بهتر کند از لحاظ انسانی ارزش بسیار بالایی خواهد داشت و امیدوارم مسئولان بتوانند برای این موضوع راهکاری پیدا کنند.
اما حالا به نظر می‌رسد اکران آنلاین هم کم‌کم با مشکلاتی روبه‌رو شود. در شرایطی که فیلم‌هایی که در بستر اینترنت اکران می‌شوند و با فاصله حدود یک ماه پس از اتمام اکران به شبکه نمایش خانگی راه می‌یابند، ممکن است مخاطب برای دیدن این فیلم‌ها کمی انتظار را به پرداخت بهای بلیت ترجیح بدهند. حالا باید دید آیا راهکار دیگری برای جلوگیری از ریزش مخاطب در دستور کار قرار خواهد گرفت یا خیر؟