آشنایی با وزیری که زبانش بریده شد

- برای آشنایی با زندگی ابوعلی محمد ابن مقله بیضاوی وزیر، شاعر و مبتکر خط که دست و زبانش بریده شد، این گزارش را بخوانید.

ابوعلی محمد بن حسین ابن مقله بیضاوی شیرازی، وزیر، شاعر و خوشنویس چند تن از خلفای عباسی بود. پدرش از مردم بیضای فارس بود که به بغداد کوچ کرد. محمد در زادگاهش نزد پدر به تحصیل علم و فراگیری خط کوفی پرداخت. او نه تنها در خوشنویسی یگانه عصر خویش بود بلکه ابداع و اختراع چند نوع خط را به او نسبت می‌‌دهند.

بنا به روایت، او خط ثلث را از خط کوفی استخراج نموده، سپس نسخ ، تعلیق، توقیع ورقاع را نیز اختراع گرد. او در اندک زمانی شهرت یافت وشهره خاص و عام گردید. خانه وی محل تجمع علاقه مندانش گردید که برای آموختن خط از شهرهای دور و نزدیک به دورش جمع می‌شدند. ابن مقله درزمان خود تمامی خطوط مذکور به خصوص خط نسخ را به مناسبت سهولت کتابت بسیار رواج داد.

وی به خدمات دیوانی پرداخت و پیش از سنه 296 ق در فاس تحصیل دارد مالیات اراضی بود. ابوالحسن بن فرات وی را به خود نزدیک گردانید. از این پس کار ابن مقله بالا گرفت. ابن مقله در وزارت علوم ابن فرات ( 304 ق) با تنی چند درتوطئه علیه وزیر شرکت جست. با آشکار شدن نقش او در توطئه ابن فرات او را در بند کرد.

همسر وی که از خانواده‌ای توانگر بود، با پرداخت مبلغ یک میلیون دینار او را از زندان آزاد کرد . در دوره دوم وزارت علی بن عیسی ( 315 ق) متصدی صالح عامه شد. در سال 316 ق مقتدر، خلیفه عباسی وی را به وزارت گمارد. یک سال بعد خلیفه او را برکنار کرد و به فارس فرستاد. در همین دوره سرپرستی دیوان مطالم وقضا را نیز به عهده داشت. ابن مقله در برابر درازدستی و ستمی که خلیفه پیشه کرده بود با مخالفان وی همدلی کرده و در اندیشه فرو گرفتن خلیفه افتاد. اما خلیفه از قصد ابن مقله با خبر شد و وی به ناچار گریخت.

در 32 ق سرکردگان ترک سپاه، قاهر را از خلافت برداشته و راضی ( 322 ق) را بر جای او نشاندند. خلیفه جدید نیز ابن مقله را برای سومین بار به وزارت گمارد. در سال 324 ق با توطئه و فتنه انگیزی، ابن رائق خلیفه را وا داشت تا اورا از وزارت بردارد ابن رائق که هنوز از جانب وی آسوده خاطر نبود خلیفه را ناگزیر کرد تا او را در بند کرده دست راستش را از تنش جدا سازد. ابن مقله کوشید تا نظر خلیفه را بگرداند، اما توفیقی نیافت و دست وی که بیم آن می رفت با نوشته‌هایش به مردم آگاهی رسانیده و آشوبی برانگیزد بریده شد.

ابن مقله از این پس کوشید با دست چپ به نوشتن ادامه دهد. وی تا آنجا پیش رفت که با باقیمانده دست راست خود نیز می‌نوشت. این کار میسر نبود جز با تلاش و کوشش و ممارست.

ابن مقله شعر را نیکو می سرود ودر اشعار خود که در این دوره سروده از سرنوشت خود نالیده است.

اصلاحات وی در خط، آنرا به صورت ابزاری مناسب برای نگارش درآورد. اسماعیل بن حمار، محمد بن اسماعیل بغدادی، ابو اسحاق ابراهیم بن هلال صابی، شمس المعالی قابوس بن وشمگیر، حسن بن مرزبان سیرانی، احمد بن حسین غضاوی، ابن بواب و گروهی دیگر از شاگردان و پیروان وی بودند. چندی بعد در زندان زبان ابن مقله را به خاطر گفتن سخن حق بریدند و سرانجام به روایتی در سال328 یا 330 ق درگذشت.

انتهای پیام/