بازخوانی نقش عمان در منازعات خاورمیانه/ چگونه عربستان کنترل خود را حتی بر شورای همکاری از دست داد؟

- گروه سیاسی: در هفته گذشته و پس از سفر "ولید معلم"، وزیر خارجه سوریه به تهران، انتشار خبری، توجه تمامی رسانه ها و تحلیل گران حوادث منطقه را به خود جلب کرد.

خبر البته کوتاه و بدون حواشی خاصی بود؛ "وزیر خارجه سوریه پس از دیدار با مقامات بلندپایه تهران، به عمان سفر خواهد کرد".

اهمیت خبر مذکور از آن نظر بود که پس از آغاز بحران داخلی سوریه و شکل گیری جنگ داخلی در این کشور (که با گذشت اندک زمانی مشخص شد با برنامه ریزی های گسترده قبلی صورت گرفته است) برخی از کشورهای منطقه با محوریت "عربستان"، "ترکیه" و "قطر" در تلاشی برای نامشروع جلوه دادن نظام بشار اسد، هرگونه روابط دیپلماتیک خود با این کشور را قطع کردند.

این تلاش ها تاجایی ادامه پیدا کرد که از سوی عربستان سعودی و امارات، به طور رسمی از اتحادیه عرب درخواست شد، از دولت سوریه برای شرکت در نشست های رسمی این نهاد بین المللی دعوت نشود!

حال و علی رغم نقش چشمگیر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای به حاشیه راندن دولت و مردم سوریه، کشور عمان به عنوان بازیگری مطرح و غیر قابل انکار در صحنه خلیج فارس، به طور رسمی از وزیر خارجه سوریه برای حضور در خاک خود دعوت کرده و ابایی از رسانه ای شدن این دعوت نیز ندارد.

حال این سوال پیش می آید که منشاء تفاوت مواضع عمان با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در چیست؟ و آیا این تفاوت موضع صرفا مرتبط با موضوعی خاص (مشروعیت نظام سوریه) است یا اینکه در موارد دیگری نیز قابل مشاهده است؟

با اندکی تامل و رجوع به مواضع عمان صرفا طی سال های اخیر، می توان دریافت که این کشور اصولا خط مشی سیاسی متفاوتی با سایر اعضای شورای همکاری در پیش گرفته است، سیاستی که نشانه بارز و وجه ممیزه آن در یک عبارت "میانجی گری" است.

در شرایطی که منطقه خاورمیانه، هر روز درگیر یک بحران جدید می شود و پیش از حل بحران قبلی، معضلی جدید برای ساکنین این منطقه از سوی بازیگران خارجی و داخلی ایجاد می شود، پایتخت عمان، به مکانی امن برای طرف هایی تبدیل شده که هنوز به تاثیر گفتگو و راه حل های سیاسی برای پایان بخشی به بحران های منطقه باور دارند.

این جهت گیری عمان در حالی است که کشورهایی همچون عربستان سعودی، قطر، امارات، اردن و برخی دیگر از بازیگران منطقه ای، تمام توان و ظرفیت خود را برای اجرایی کردن سیاست های آمریکا و برخی دولت های اروپایی در منطقه به کار بسته اند.

در این زمینه، قطعا سیاست های آمریکایی و صهیونیستی که از سوی برخی همسایگان ایران در خاورمیانه اجرا می شود، هیچ فضایی برای گفتگو و حل سیاسی بحران ها را به رسمیت نمی شناسد و فورا به توطئه در داخل سایر کشورها و فروش اسلحه متوسل می شود، امری که شاه بیت سیاست خارجی کشورهایی همچون ترکیه، عربستان و قطر طی سال های اخیر بوده است.

در این میان، سلطنت عمان، علاوه بر موقعیت جغرافیایی خاص این کشور در خلیج فارس، به دلیل موضع گیری های خود، به کشوری متفاوت با سایر اعضای عربی خلیج فارس تبدیل شده است.

امری که برخی تحلیل گران را بر آن داشته تا به عمان، لقب کشور "بی طرف مثبت" و یا "میانجی گر" را بدهند!

این لقب از آن رو به سلطنت عمان داده شده که علت بی طرفی های این کشور، نه صرفا دوری از بحران ها و جان سالم به در بردن به هر قیمتی، بلکه خودداری از ورود به صحنه سیاست داخلی کشورهای منطقه و بر هم زدن امنیت آن هاست.

مواضع عمان در خودداری از دامن زدن به بحران های منطقه ای و فراهم کردن فضای گفتگو طی سال های اخیر، در برخی موارد منجر به جلوگیری از ظهور بحران های غیر ضروری برای منطقه و ساکنان آن شده است.

شاید یکی از رسانه ای ترین اقدامات عمان در زمینه میانجی گری، نقش این کشور در مذاکرات میان ایران و آمریکا بوده است که شرح آن تا به حال چندین بار از زبان مقامات بلندپایه تهران بیان شده است.


آغاز تلاش آمریکایی ها برای گفتگو و مذاکره با ایران، زمانی رخ داده بود که آن کشور از ادامه تحریم ها و تهدیدها علیه ایران کاملا ناامید شده بود و در چنین شرایطی با توسل به "مسقط" پیام خود را به تهران رسانده بود.

این درحالی بود که برخی از کشورهای منطقه که به هیچ عنوان توان رویارویی و ایستادگی برابر ملت ایران را نداشتند، بنابر اسنادی که از طریق ویکی لیکس منتشر شده بود، بارها از قدرت های جهانی درخواست حمله نظامی به ایران را کرده بودند!

نقش میانجی گرانه عمان، این روزها و برای حل بحران غیر انسانی که از سوی عربستان سعودی در یمن ایجاد شده است نیز ادامه دارد.

در این زمینه، سلطنت عمان، بارها با رد هرگونه تلاش برای مداخله خارجی در یمن، آمادگی خود برای برگزاری گفتگوهای یمنی-یمنی اعلام کرده است، امری که عربستان سعودی به شدت از آن گریزان است.

به این ترتیب، سلطنت عمان همواره فاصله خود را با مجریان سیاست های آمریکا در منطقه از جمله عربستان سعودی حفظ کرده است.

تاکید عمان بر عدم دخالت طرف هایی خارج از منطقه برای حل بحران های خاورمیانه و استقبال از تلاش کشورهای منطقه برای ایفای نقش در معادلات سیاسی، امری است که موجب دوری این کشور از همسایه های عرب خود و در عوض نزدیکی عمان به جمهوری اسلامی ایران شده است.

سیاست عمان، سیاستی است که دیر یا زود تمامی کشورهای منطقه ناچار هستند به آن رو بیاورد و یا در غیر اینصورت خود را برای افزایش ناامنی در منطقه آماده کنند؛ امری که نتیجه غیر قابل اجتناب سیاست های آمریکا در منطقه است.

گزارش از سیاوش فلاح‌پور