تنش در شرق مدیترانه؛ حرکت ترکیه و یونان به سمت رویارویی نظامی یا ترک ماجراجویی؟

– درگیری در مدیترانه که در روز‌های اخیر با تشدید جنگ لفظی مقام‌های ترکیه و یونان، وارد مرحله‌ای جدید شده، از ابعاد متفاوتی قابل بررسی است؛ در حالی که از دیدگاه کشور‌های اروپایی و غربی، ترکیه در این ماجرا با انگیزه‌های داخلی، موضعی تهاجمی اتخاذ کرده، از منظر ترکیه، اروپا در حال تسویه حساب جریان درگیری‌ها و اختلاف نظر‌های متعدد با آنکاراست.

 

درگیری‌ها در شرق مدیترانه در روز‌ها و هفته‌های اخیر، بر سر تحقیقات اکتشاف ذخایر گازی میان کشور‌های شرق اروپا، ترکیه، قبرس و یونان بالا گرفته و پای بازیگران فرامنطقه‌ای را به این اختلاف نظر که در مسیر تبدیل شدن به جنگ نظامی حرکت می‌کند، باز کرده است.

 

مناقشه شرق مدیترانه از طرح ادعا‌های آنکارا و یونان در مورد حق اکتشاف و استخراج ذخایر گازی آغاز شد و در روز‌های اخیر به اعزام کشتی‌های جنگی برای حفاظت از ذخایری که به زعم این دو کشور در خاک آنها قرار دارد، منجر شده است؛ اقدامی که به سرعت به نمایش آشکار قدرت نظامی تبدیل شد.

 

این درگیری در پی جانبداری بازیگران خارج از جریان گسترده‌تر شد؛ اتحادیه اروپا ضمن ورود به این موضوع، حمایت آشکار و قطعی خود را از یونان و قبرس به عنوان دو عضو این بلوک سیاسی و اقتصادی اعلام کرد.

 

ضمن اینکه امارات، مصر، اسرائیل، فرانسه، آلمان و آمریکا نیز به انحاء مختلف حمایت خود را از یونان و قبرس اعلام کردند.

 

این حمایت‌ها که سبب ورود درگیری مذکور به مرحله جدید و گسترده‌تر شدن ابعاد درگیری شده اند، می‌توانند به تشدید درگیری‌ها نیز منجر شوند؛ زیرا یونان و قبرس دو کشور عضو ناتو هستند.

 

ترکیه که به نظر می‌رسد در این درگیری از حمایت بازیگران منطقه‌ای محروم مانده، همچنان بر مواضع خود پافشاری می‌کند.

 

هرچند نباید از کارت مهم و تاثیرگذار این کشور در رابطه با اروپا که همان باز کردن مسیر مهاجران و پناهجویان به سمت قاره سبز در میانه شیوع کروناست، غافل شد.

 

این امر زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که به روند تحولات در ترکیه توجه داشته باشیم.

 

عمده این تحولات عبارتند از سقوط قیمت نفت، کاهش ارزش لیره ترکیه، شکست انتخاباتی حزب «عدالت و توسعه»، حزب حاکم در انتخابات شهرداری ۲۰۱۹.

 

در حالی که از منظر غرب، پافشاری ترکیه برای دسترسی به منابع هیدروکربنی شرق مدیترانه با توجه به زمینه مطرح شده، تلاشی برای احیای اقتصادی براساس رویکردی تهاجمی است، این درگیری از منظر ژئوپلتیک تعریف دیگری پیدا می‌کند.

 

با در نظر داشتن چند موضوع وضعیت ژئوپلتیک پیچیده ترکیه، توافقنامه دریایی دوجانبه ترکیه و لیبی، امضای پروژه خط لوله EastMed بدون حضور ترکیه میان سایر کشور‌های مدیترانه‌ای و اختلافات ریشه دار فرانسه و ترکیه، نمی‌توان درگیری‌های اخیر در شرق مدیترانه را به این سادگی تجزیه و تحلیل کرد.

عمده‌ترین موضوعی که در توضیح و تشریح رویداد‌های اخیر باد مورد توجه قرار بگیرد، اختلاف نظر ترکیه و فرانسه در تحولات منطقه است.

 

در حالی که ترکیه از دولت وفاق ملی لیبی در جریان جنگ داخلی این کشور حمایت می‌کند، فرانسه حامی «خلیفه حفتر»، فرمانده ارتش لیبی است؛ همزمان با اعلام آمادگی ترکیه برای ساخت بندر «بیروت» پس از انفجار مهیب ۴ آگوست (۱۴ مرداد)، «امانوئل مکرون»، رییس جمهور فرانسه به بیروت سفر کرده و به لبنان برای توسعه مجدد بندر بیروت به همراه امارات وعده داد.

 

توافق نظامی فرانسه و امارات در اواخر سال ۲۰۱۹ که به نوعی تاکیدی بر اتحاد نظامی فرانسه با یونان، مصر و قبرس است، وجه دیگری از چالش ریشه دار میان آنکارا و پاریس از یک سو و ریشه‌های بحران شرق مدیترانه از سوی دیگر است.

 

از همه گذشته، مخالفت فرانسه با ورود ترکیه به اتحادیه اروپاست که نباید مورد غفلت واقع شود.

 

اما آنچه که برای آینده این درگیری متصور است، اجتناب جدی طرفین از ورود به جنگ نظامی است.