کتاب «رهگذار پر آشوب» بر روی پیشخوان کتابفروشی‌ها قرار گرفت

- کتاب «رهگذار پر آشوب» اثری از سید محمد علی دیباجی، صدرا حافظ، عبدالرضا آتشین صدف، است و راه شناخت فلسفی فرقه‌ها و نقدی حکمی بر مبانی و اصول را به روش تحلیلی، مبتنی بر توصیف منابع که به نقد حکمی و فلسفی پرداخته اند.

امروزه کتاب‌های زیادی با عنوان عرفان‌های نوپدید یا شبه عرفان ها، یا فرقه‌های دینی و امثال آن منتشر می‌شود که خوشبختانه درباره آشنایی با رویکرد‌ها و اهداف این فرقه‌ها آثار خوبی نیز تاکنون نوشته و در آن‌ها از زوایای مختلفی درباره این شبه عرفان‌ها یا فرقه‌ها بحث شده است، اما با توجه به فراوانی آن‌ها هنوز کار‌های زیادی درباره شناسایی آن‌ها و اهدافشان مانده که باید صورت پذیرد و این کار فقط بر عهده یک فرد یا گروه، دولت یا سازمان‌های مسئول نیست؛ زیرا به مدد رسانه‌ها آثار آن‌ها فراگیر شده است، بنابراین راه شناخت و مقابله با آن‌ها نیز باید چنین باشد.

اصطلاح جنبش‌های نوپدید دینی نخستین بار در دهه ۷۰ میلادی وارد ادبیات جامعه شناسی شد که البته حوزه نا آشنایی برای این دانش بود، جریانی که به تعبیر برخی، به بازگشت امر دینی، پس از دوران مدرنیته اشاره دارد که اعتراضی علیه آن و پاسخی که کاستی‌های پدید آمده در اجتماع (خلأ معنا، فرد گرایی، زوال انسجام اجتماعی، تک الگویی، ماتریالیسیم، عقلانیت ابزاری و...) قلمداد می‌شد.

از این اصطلاح برای اشاره به تمامی فرقه ها، کیش‌ها و گروه‌های دینی و معنوی استفاده می‌شود. سرچشمه بسیاری از جنبش‌های نوپدید دینی، سنت‌های دینی و آیین‌های مرسوم همچون مسیحیت، آیین هندو و آیین بودائی است. بعضی دیگر اساسا بدعت‌های نوپدید رهبران کاریزمایی هستند که فعالیت‌های اعضا را هدایت می‌کنند.

درباره تبیین محبوبیت جنبش‌های نوپدید دینی نظریه‌های گوناگونی مطرح شده است. استدلال عده‌ای این است که معنویت جدید واکنشی در برابر ادیان سنتی است. برخی دیگر از جمله ویلسون این پدیده را محصول تغییرات اجتماعی جدید می‌دانند.

عامل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که جنبش‌های نوین دینی کسانی را جذب می‌کنند که با جریان اصلی حاکم بر جامعه بیگانه هستند.

در طرف دیگر، با توجه به کثرت و تنوع و معنویت گرایی جدید، تطبیق مصادیق و جریان نقد دشوار است. علی رغم این دشواری، برای تسهیل فرآیند پژوهش معنویت نوین را به جنبش‌های تکنیکال، متافیزیکال و دینی تقسیم کرده اند.

مبانی این تقسیم بندی کارکرد گرایانه، ارجاع به مصادیق، در مقابل تعریف و تقسیم ناظر به تحلیل مفهومی است. در قسم اول می‌توان به فنگ شویی و یوگا، در قسم دوم (متافیزیکال) به فراروان شناسی و در قسم سوم (دینی) به پنتاکاست‌ها و شاهدان یهوه اشاره کرد.

در این میان، به دلیل گرایش غالب به جنبش‌های متافیزیکال به ویژه در ایران و همچنین دشواری و سخت فهمی شان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و در نتیجه ضرورت پرداختن به آن‌ها به شیوه آکادمیک را دو چندان می‌کند.

گردآورنده گان محترم این اثر دکتر سید محمد علی دیباجی، صدرا حافظ، عبدالرضا آتشین صدف، در این کتاب به روش تحلیلی، مبتنی بر توصیف منابع دست اول این جنبش ها، به نقد حکمی و فلسفی پرداخته اند و در باب علل پیدایش، از عوامل معرفتی و تابع معرفتی پرده برداشته اند. در خصوص عوامل معرفتی از تنزل مفهومی و مصداقی متافیزک در تاریخ فلسفه در مغرب زمین، و تعارض علم و دین، و در بخش عوامل تابع معرفتی، از مدرنیته، عرفی شدن و جهانی شدن به تفصیل سخن گفته اند.

آنچه در این کتاب به آن پرداخته شده است، راه شناخت فلسفی فرقه‌ها و نقدی حکمی بر مبانی و اصول آنهاست که اگر چه کامل و جامع نیست، اما به لحاظ روش و نگرش اولین اثر در نوع خود محسوب می‌شود.