بارورسازی شیطنت‌آمیزترکیه برروی‌ابرهای ایران/کم‌آبی با بارورسازی حل می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، استفاده از فناوری های جدید و سرمایه گذاری در زمینه روش های مدرن استحصال آب به عنوان یکی از راهکارهای جبران کمبود آب در آینده شناخته شده است. یکی از روش های مذکور، استفاده از فناوری باروری ابرهاست که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان یک روش مرسوم برای افزایش استحصال آب مورد استفاده قرار می گیرد.

فناوری باروری ابرها شاخه ای از علم تعدیل آب و هواست که هدف اصلی آن افزایش بارش با استفاده از ایجاد یک سری تغییرات در خصوصیات ابرهاست.

در این فناوری، از طریق تزریق عامل های بارورسازی، فرآیندهای ایجاد دانه های بارش در ابر تشدید شده و نهایتا میزان بارش حادث شده افزایش می یابد.

ایده ایجاد بارش از طریق باروری مصنوعی ابر را برای اولین بار دانشمندان روسی با تاسیس انستیتوی باران مصنوعی به منظور بررسی امکان تعدیل آب و هوا در سال 1932 میلادی مطرح کردند. البته امروزه بیشترین پروژه های باروری ابرها و پژوهش در این زمینه در کشور آمریکا انجام می شود.

سابقه بارورسازی ابرها
در سال 53 برای نخستین بار طرح باروری ابرها توسط وزارت نیرو به مدت چهار سال به منظور افزایش ذخیره آبی سدهای لتیان و کرج، با بهره گیری از امکانات اجرایی یک شرکت کانادایی و با استفاده از 30 دستگاه ژنراتور زمینی تصعید یدور نقره و یک فروند هواپیما به اجرا درآمد.

بر اساس گزارش های وزارت نیرو، میزان متوسط افزایش بارندگی در این طرح 18.5 درصد گزارش شده است. در سال 67، تجهیزات به جا مانده از این طرح به یزد منتقل شد و طی سال های 67 و 75 به صورت پراکنده و با استفاده از ژنراتورهای زمینی در ارتفاعات شیرکوه، طرح باروری ابرها به اجرا درآمد.

پس از آن با توجه به تاکید ریاست جمهوری وقت در سیمنار اقتصاد آب در آذرماه 75 مبنی بر ایجاد مرکز باروری ابرها در یزد تاسیس و از سال 76 رسماً آغاز به کار کرد.

تاثیر باروری ابرها توسط کشورترکیه بر منابع آب ایران
باروری ابرها با استفاده از تزریق هسته های میعان به درون ابرها انجام می شود. این هسته ها می توانند یدوره نقره، ذرات نمک یا یخ خشک باشند.

تزریق این ذرات به درون ابر باید زمانی انجام شود که ابر کمبود هسته ای تراکم داشته باشد. در این صورت تزریق مصنوعی این ذرات موجب افزایش بارش به میزان 10 تا 15 درصد می شود.

این میزان افزایش بارش منحصراً در ابر انتخاب شده در محدوده زمانی و مکانی تحت تاثیر است و نباید با افزایش بارش سالانه یک منطقه یا یک کشور اشتباه شود.

در خاورمیانه به دلیل وفور تعداد هسته های تراکم طبیعی در جو، بسیاری از ابرهای این منطقه کمبود هسته تراکم ندارند. چنانچه بدون در نظر گرفتن فراوانی هسته های میعان موجود در ابر اقدام به تزریق این هسته ها به صورت مصنوعی شود، این عمل می تواند به فوق اشباع شدن منتهی شود که موجب میعان بخار آب موجود در ابر روی تعداد زیادی هسته تراکم شده و تعداد زیادی تر قطرک ابر با شعاع کوچک تولید کند.

این قطرک ها تنها به صورت ابر ظاهر شده و به علت اینکه وزن آنها از نیروی شناوری فزونی نمی گیرد، از ابر خارج نشده و نه تنها باعث افزایش بارش نمی شود، حتی ممکن است موجب کاهش بارندگی شود.

بارورسازی معنادار ابرها
بارورسازی ابرها وقتی معنادار است که ابرهای موجود ذاتاً مستعد بارش باشند و بیان میزان افزایش بارش تحت تاثیر عملیات باروری دشوار بوده و اینکار باید با روش های استاندارد جهانی انجام شود.

همچنین مناطقی برای عملیات بارورسازی ابر مناسب اند که یک حداقل بارش میانگین سالانه در حدود 300 میلی متر را داشته باشند. علت اصلی انتخاب یک حداقل بارش، پوشش هزینه های مربوط به نیروی انسانی، تجهیزات، هواپیما، هسته های میعان و غیره است، تا از نظر اقتصادی معنادار باشد.

آنچه که در کشورهای مختلف تجربه شده است، بارورسازی ابر به هیچ وجه راهکاری برای مقابله با خشکسالی ها، رفع کم بارشی، حل مشکل کم آبی در یک منطقه و خشک شدن دریاچه ها و رودخانه ها نیست و در هیچ جای جهان از این روش برای اهداف فوق استفاده نمی شود.

تاریخچه بارورسازی ابرها در ترکیه
بر اساس بررسی های انجام شده، باروری ابرها در مقطع زمانی پیرامون 20 سال گذشته در کشور ترکیه در محدوده حوضه آبریز دریاچه وان صورت پذیرفته است که برخی از دست اندرکاران موفقیت این طرح را به میزان 10 درصد افزایش بارندگی بیان داشته اند.

به نظر می رسد که در این کشور باتوجه به هزینه های این طرح و عدم تحقق اهداف مورد نظر، در سال های اخیر هیچ گونه فعالیتی در این زمینه صورت نپذیرفته باشد.

از سوی دیگر، ناهنجاری هواشناسی بارزی بین مناطق غربی کشور با شرق ترکیه مشاهده نمی شود. بنابراین عملیات بارورسازی ابرها توسط کشور ترکیه تاثیر چشمگیری بر بارش های جوی و منابع آب کشور نداشته است اما گاهی اوقات بارورسازی ابرها از سوی ترکیه بر روی ابرهای عبوری در مسیر ایران صورت گرفته است.

بر اساس بررسی های انجام شده در سازمان هواشناسی، کشور ترکیه طی دوره شامل سال های 1991 تا 1994 و 1993 تا 1995 با کمک سازمان جهانی هواشناسی، بارورسازی ابرها را با هدف افزایش بارش انجام داده است.

اساسا عملیات باروری ابرها حداکثر می تواند 10 تا 15 درصد از 10 درصد آب قابل بارش جو را تبدیل به بارش کند. این امر بدان معناست که از یک تا 1.5 درصد از رطوبت قابل تبدیل به بارش ابرها را شامل می شود که این مقدار افزایش بارش در بالادست هیچ گاه نمی تواند در پایین دست اثر معناداری داشته باشد.