«روایت گل سرخ» حکایاتی ارزنده از «امام حسین (ع)»

- کتاب«روایت گل سرخ» برگزیده حکایات «امام حسین (ع)» در متون کهن فارسی به کوشش مهدی الماسیکه در انتشارات سوره مهر تهیه و تولید شده است.

کتاب «روایت گل سرخ» از هنر نقاشی و شعر گرفته تا تعزیه و روضه‌خوانی محمل‌هایی هستند برای بیان و روایت حادثه کربلا و حضور در زندگی و زیست عاشقان و شیفتگان امام حسین (ع) گزارش‌ها و حکایاتی این حادثه بزرگ و عظیم در قالب نثر نیز خود را نمایانده است که عالمان و محققانی از این گونه برای روایت واقعه عاشورا سود جسته‌اند. در ادامه تلاش گذشتگان در دهه اخیر تلاش‌هایی صورت گرفته تا گزارش‌ها و حکایات مرتبط با عاشورا و کربلا جمع آوری شود. برخی از پژوهشگران با تمرکز بر اعتبار منابع و مستندات دست به جمع آوری و تدوین کتاب‌هایی نموده اند.

برای برخی دیگر هر آنچه در باره این واقع آمده است را هدف خود قرار داده‌اند و آن را گزارش کرده‌اند. برخی نیز تلاش کرده اند بنا و تکیه خود را بر روی آنچه جنبه روایی و داستانی دارد بگذارند که کتاب روایت گل سرخ از آن جمله است. برای روایت نمودن گل سرخ از میان متون کهن فارسی، بیش از ۱۳۰ کتاب مطالعه و حکایات‌های آن فیش برداری شده است. البته توجه و تمرکز بر روی مطالب و حکایاتی بوده که بیان روایی و داستانی داشته‌اند.

در فیش برداری و انتخاب اولیه بیش از هزار حکایت ضبط و ثبت شده است. در گزینش نهایی با توجه به اینکه «صحت اسنادی روایات و تبعیت از ملاک‌های علمی و پژوهشی برای این کار، هم تخصص ویژه می‌طلبید و هم نیاز به زمانی طولانی داشت» از قاعده‌ای مشخص با چارچوب‌های معین و تعریف شده پیروی نشده و ذوق شخصی اساس و ملاک کار بوده است.

چرا که هدف از این کتاب «فراهم آوردن گزینه‌ای از حکایات با موضوع امام حسین (ع) از متون کهن فارسی بود؛ حکایاتی که در طیف رنگینی از داستان‌های تاریخی و روایات اسطوره‌ای را تشکیل می‌داد.» با توجه به شباهت‌هایی که میان حکایات و روایات در کتب مختلف وجود داشته، حکایات در نهایت بگونه‌ای گزینش شده است که موضوعات و حکایات منتخب با یکدیگر متفاوت باشد. در نهایت چینش حکایت منتخب بر اساس تاریخ تألیف کتاب و یا با توجه به زمان حیات و مرگ مؤلفان صورت گرفته است و «از این جهت امکان پیگیری روند تحول و تطور نثر فارسی از قرن چهارم تا دوران قاجار فراهم شده است.» روایت گل سرخ نزدیک به چهارصد روایت از پنجاه عنوان کتاب است. از ترجمه تاریخ طبری تا قمقام زخار و صمصام تبار از فرهاد میرزا. حکایات انتخاب شده متفاوت است از یک حکایت تا چندین و چند حکایت از یک کتاب را شامل می‌شود که برخی به دوران کودکی و مسائل اخلاقی درباره امام حسین پرداخته شده است. برای مولف هر کتاب نیز مقدمه و شرحی کوتاه به منظور معرفی و آشنایی آمده است. به زعم نویسنده مقدمه در میان کتاب و متون کهن روایت چند داری ویژگی‌های خاص هستند.

ترجمه بلعمی (ترجمه تاریخ طبری) به دلیل قدمت و تصویر پردازی، کتاب الفتوح که شمال سخنان و گفته‌های امام نیز هست، روضه‌الشهدا به سبب تأثیر شگفت و بزرگ بر روی فرهنگ عزاداری و سوگواری عاشورا به‌رغم مخالفت‌هایی که با این کتاب شده و کتاب جلاء العیون علامه مجلسی که بیان روایت رسمی از عاشورا در دوران صفویه است.

شیوه روایت واقعه طف در کتاب‌هایی که به زبان فارسی در این باره به نگارش درآمده است متفاوت و مختلف است. برای فهم دقیق و بهتر شیوه‌های روایت مکتوب، تقسیم‌بندی‌هایی از سوی برخی از پژوهشگران صورت گرفته است. در مقدمه‌ای که در کتاب روایت گل سرخ آمده، پس از بیان گزارشی خواندنی از سیر تاریخی کتاب‌ها و مقاتل، چرایی تحول زبانی و بیانی این گزارش‌ها و نگاشته‌ها و علل ورود برخی روایات ضعیف در این گزارش‌ها توضیح داده شده است. نویسنده معتقد است که با بررسی مکتوبات باقی مانده درباره سید‌الشهدا و عاشورا می‌توان در آن‌ها سه رویکرد اسطوره‌ای و عاطفی، تعقلی و تحلیلی، و عرفانی را یافت و تقسیم بندی نمود. در ادامه نویسنده به توضیح و تشریح این سه رویکرد پرداخته و نمونه‌های از آن‌ها در کتاب‌های مختلف بیان کرده است.