کمالوندی: توافق ایران و آژانس، نتیجه‌ای برد-برد برای دو طرف است
این توافق فصل جدیدی در روابط ایران و آژانس رقم زد؛ آن‌گونه که سخنگوی سازمان انرژی اتمی می‌گوید، چارچوب روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را سه قالب اصلی تشکیل می‌دهد: پادمان پروتکل الحاقی و برجام.
اما آنچه در تهران به دست آمد «قالب جدید و موقتی» بود برای اراده سیاسی دو طرف در جهت رفع نگرانی‌ها و مسائل فنی که هر دو طرف می‌دانستند منشأ آن سیاسی بوده و هست؛ ایران معتقد بود که باید به سه قالب تعریف‌شده وفادار ماند، لذا ابتکار جدیدی باید شکل می‌گرفت که بتواند بدون خدشه وارد کردن به قالب‌های تعریف شده قبلی آینده رویکرد فنی آژانس به مسائل ایران را تا حد ممکن حفظ کند.
علاوه بر آن دو طرف می‌دانستند آنچه که منشأ سیاسی دارد، حتی اگر ماهیت فنی داشته باشد، باید با اراده سیاسی، به صورتی فنی و کاملاً تعریف شده رفع شود. این دقیقاً آن اتفاقی بود که با سفر دو روزه گروسی به تهران رخ داد.
اراده‌ای که با سفر گروسی به تهران نشان داده شد و تهران نیز او را دست خالی به وین بدرقه نکرد. تهران و وین «چشم در چشم» هم و بی‌توجه به نگاه دیگران، آنچه باید را انجام دادند. برای بررسی ابعاد سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و توافق میان ایران و آژانس با بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه متن آن از نظر می‌گذرد.
درخواست یک‌سال پیش آژانس، خارج از چارچوب تعاملات بود.
ایران چرا قبلا به دو مکان درخواستی آژانس اجازه دسترسی نداده بود و چه شد که حالا با این دسترسی موافقت کرده است؟
نوع رابطه ایران با آژانس تعریف شده است، در حال حاضر ما سه نوع ارتباط با آژانس داریم که دو نوع آن در حوزه پادمان، پروتکل الحاقی و سومی حول موضوعات برجامی است که هر کدام از این موارد تعریف خودش را دارد.
همانطوری‌که می‌دانید تا الان، حداقل ۱۷ گزارش از آژانس و مدیرکل داشته‌ایم که گویای این بوده است که ایران به همه تعهدات خود پایبند بوده، اما در ارتباط با درخواستی که از سوی آژانس از حدود یک‌سال پیش به خصوص در جلسات شورای حکام در ماه مارس و ماه جولای مطرح‌شده است ما معتقد بودیم که برخی سؤالات و درخواست دسترسی آژانس خارج از چارچوب تعاملی تعریف شده قرار دارد.
بنده در مقاله‌ای که قبلا به‌طور تفصیلی در مورد دلایل این‌که آژانس نمی‌تواند چنین درخواستی از ایران داشته باشد مواضع ایران را مطرح کرده بودم.
ما به آژانس اعلام کرده بودیم که هیچ‌کدام از این درخواست‌ها با چارچوب‌های سه‌گانه مطابقت ندارد، به همین دلیل وارد یک مقطعی متأثر از اختلاف‌نظر بین آژانس و ایران شدیم، ضمن این‌که به هر حال این نوع اطلاعات که مبنای درخواست آژانس است، مبانی حقوقی نداشته و از طرفی هم مبتنی بر یکسری اسناد ساختگی رژیم صهیونیستی بود.
اگر بر همین مبانی به این سؤالات پاسخ و اجازه دسترسی می‌دادیم بدون شک وارد یک دوره بی‌پایان از سؤال و دسترسی‌ها و تله دشمن می‌شدیم و دشمنان کشور که همواره مطالب ساختگی را مطرح می‌کنند، آژانس را مستمسک اغراض سیاسی خود قرار می‌دادند که نه به نفع ایران بود و نه آژانس.
به همین دلیل گفت‌وگو‌هایی صورت گرفت تا اطمینان یابیم سؤالات و درخواست‌ها در چارچوب حقوقی مطرح می‌شود. این گفتگو‌ها ماه‌های گذشته در جریان بوده و نهایتاً در طول سفر دو روزه مدیرکل آژانس و مذاکرات بسیار فشرده به نتیجه موردنظر رسیدیم.
در نتیجه این توافق، پس از این‌که نگرانی‌های ایران رفع شد، موافقت کردیم که این دسترسی‌ها را بر مبنای پروتکل، به‌صورت داوطلبانه انجام دهیم چرا که یک ماده در پروتکل الحاقی وجود دارد که کشور عضو می‌تواند، مواردی را داوطلبانه اجرا کند لذا به لحاظ حقوقی ملاحظه ما مورد نظر قرار گرفته شد، ضمن این‌که اگر متن بیانیه را ملاحظه کنید، در گفتگو‌هایی که صورت گرفت عملاً جلوی یک روند بی‌پایانی که می‌توانست مشکل‌ساز باشد، گرفته شد.
توافق ایران و آژانس، نتیجه‌ای برد-برد برای دو طرف
ابعاد و اهمیت توافق ایران با آژانس چیست؟ و چه تأثیراتی دارد؟
ما شاهد بودیم که در سطح گسترده رسانه‌ها و شخصیت‌های بین‌المللی در مورد توافق بین ایران و آژانس موضع‌گیری و عمدتاً از آن استقبال کردند.
نوع کار و رفتار آژانس با ایران در یک روند حساب‌شده‌ای در پیش است، بسیاری از کشور‌ها این روند کاری را به حساب هوشمندی ایران گذاشته و اعلام کردند که جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی در جایگاه برتری نسبت به آن‌هایی که تلاش می‌کردند ایران را در یک وضعیت بن‌بست قرار دهند، قرار گرفته است چراکه آمریکایی‌ها علاوه بر شورای امنیت در آژانس هم با مشکل مواجه شده‌اند.
سفر آقای گروسی به تهران از اهمیت راهبردی برخوردار است؛ سفری موفقیت‌آمیز بود که در پایان آن بیانیه‌ای بسیار قوی منتشر شد که همه ملاحظات ایران در آن در نظر گرفته‌شده است.
به عبارتی هم مسائل اصولی و حقوقی جمهوری اسلامی ایران و هم ملاحظات آژانس در آن در نظر گرفته شد.
این یک موفقیت بزرگ و نتیجه اش برد-برد است که به نفع هر دو طرف بوده و باعث می‌شود که جمهوری اسلامی ایران که به لحاظ توانایی‌های هسته‌ای، نیازمند ارتباطات خوبی با آژانس است تا بتواند تعامل خوبی با آن برقرار کرده و کار خود را با این سازمان مهم بین‌المللی به نحو احسن جلو ببرد و در عین حال بر اصول خود پایبند بوده و تعهدات خود را اجرا کرده و توانسته است فشاری را که از جانب کشور‌های مغرض و معاند به آژانس وارد می‌شود، خنثی کند.
روابط اصولی با آژانس می‌تواند فرصت اغراض آمریکا را بگیرد.
*آیا این توافق تأثیری بر وضعیت ایران در شورای امنیت در خصوص تلاش‌های آمریکا دارد؟
نوع تعامل ایران با آژانس حتماً تأثیرات بین‌المللی خاص خود را دارد، از جمله این‌که در روند کار شورای امنیت نیز بی‌تأثیر نخواهد بود.
آمریکایی‌ها در حال حاضر تلاش می‌کنند از هر فرصت و روزنه‌ای علیه ایران استفاده کرده و اغراض خود را در شورای امنیت و جا‌های دیگر پیش ببرند، اگر جمهوری اسلامی ایران حرفه‌ای، حساب‌شده و با برنامه کار نکند، می‌تواند بهانه‌ای را به آمریکا و کشور‌های معاند بدهد که اغراض خود را پیش ببرند لذا روابط با آژانس در یک چارچوب اصولی و با مدیریت درست، می‌تواند این فرصت را از آمریکایی‌ها بگیرد، به همین دلیل می‌توانیم بگوییم اگر آن‌ها به دنبال این بودند که از وضعیتی که بین ایران و آژانس پیش‌آمده برای اغراض خودشان، استفاده کنند در حال حاضر ناامید شده و در این قضیه شکست خورده‌اند.
در عین حالی که نبایستی هیچ‌گاه از مکر و کید دشمنان غافل بود.
ایران انتظار دارد گزارش آتی آژانس مثبت باشد.
*انتظار شما از گزارش آتی مدیرکل و جلسه آتی شورای حکام چیست؟
با توجه به این‌که توافق خوبی بین دو طرف صورت گرفته است، در حال حاضر ما چارچوبی برای نوع کار با یکدیگر و نگاه به آینده داریم و هر دو طرف می‌دانیم باید چه کاری را انجام دهیم.
توقع ایران این است که مانند گذشته آژانس گزارشاتی را ارائه دهد که حاکی از این باشد جمهوری اسلامی ایران که همواره به تعهدات خود پایبند بوده و این بار نیز به خوبی تعهدات خود را انجام داده است و رسیدگی به موضوع در شورای حکام به پایان برسد.
فراموش نشود که ما حتی به نحوی فراتر از تعهدات خود عمل کرده و تأکید می‌کنیم داوطلبانه، در حال همکاری با آژانس هستیم، لذا انتظار ما این است که گزارشات آتی آژانس، گزارش مثبتی که منعکس‌کننده
همکاری خوب ایران است، توسط مدیرکل به شورای حکام داده شود. گزارش آژانس باعث خواهد شد بهانه‌ای را که آمریکا و رژیم صهیونیستی به دنبال آن بوده تا از آن بتوانند علیه ایران درصحنه‌های دیگر استفاده کنند، از آنان گرفته شود.
پیش‌بینی بنده این است که ایران و آژانس هر دو در مسیر تعیین شده‌ای که بر روی آن توافق کرده اند کار کنند.
*انتظار ایران از آژانس و کشور‌های دیگر از جمله اعضای برجام در قبال همکاری و شفاف‌سازی چیست؟
جمهوری اسلامی ایران از آژانس و اعضای برجام انتظار دارد که به وظایف ذاتی خود عمل کنند. آژانس طبیعتاً به عنوان یک سازمان بین‌المللی با جایگاه خاص، باید حرفه‌ای، بی‌طرفانه و بدون اغراض سیاسی و بدون پذیرش فشار‌های سیاسی، به وظایف و مأموریت‌های خود عمل کند.
آژانس وظیفه دوگانه‌ای دارد، از یک طرف وظیفه‌اش این است که کمک‌های فنی به توسعه برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشور‌ها ارائه نماید و از طرف دیگر مراقبت کند که این برنامه‌ها به سمت اهداف نظامی منحرف نشود. این چارچوب‌ها تعریف شده است و همان‌طور که اشاره شد، هر کدام از چارچوب‌های برجامی، پروتکلی و پادمانی، مشخص می‌کند که کشور‌های عضو آژانس چه وظایفی دارند، اگر هر کدام از ما در جایگاه خودمان بر اساس آن مسئولیتی که تعریف شده کارمان را انجام دهیم، طبیعتا مشکلی پیش نخواهد آمد. موانع همکاری‌های فنی ایران و آژانس پس از برجام برداشته شده و در حال حاضر همکاری‌های خوبی بین دو طرف در جریان است. نمونه‌ای از آن کمک آژانس به مبارزه ایران علیه ویروس کووید ۱۹ است که در قالب ارائه تجهیزات توسط آژانس به ایران و اعلام آمادگی برای ارائه کمک‌های فنی و تجربیات در این رابطه به ایران صورت گرفته است. در ارتباط با کشور‌های دیگر نیز همین موضوع صدق می‌کند، ما باید از سیاسی شدن سازمان‌های حرفه‌ای بین‌المللی که یکی از آن‌ها آژانس است، جلوگیری کنیم.
متأسفانه برخی از کشور‌ها سعی می‌کنند از این سازمان‌ها سوء استفاده کرده و با وارد کردن فشار، اغراض سیاسی نامیمون خود را دنبال کنند، به طور نمونه آمریکا از یونسکو و سازمان بهداشت جهانی خارج شد، حتی به سازمان ملل از طریق کم کردن کمک‌های خود و ندادن برخی سهمیه‌ها فشار وارد کرده و بدین ترتیب می‌کوشد تا اهداف خود در این سازمان‌ها را پیش ببرد. سیاسی شدن این سازمان‌ها با اصل وجودی و ماهیت بین‌المللی آن‌ها مغایر است لذا همه کشور‌ها باید تلاش کنند تا از سیاسی شدن سازمان‌های بین‌المللی فنی جلوگیری کرده و اجازه بدهند که این سازمان‌های بین‌المللی بی‌طرفانه عمل کنند، در عین حال این مطلب را نیز باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران با توجه به اقتدار بالای خود در جایگاه بین‌المللی اجازه نمی‌دهد برخلاف منافع کشور با آن رفتار شده و در مواضع خودش بسیار محکم است. جمهوری اسلامی ایران در عین حال که به تعهدات خود پایبند است، کوچک‌ترین عدولی از حقوق ملت ایران نخواهد داشت و این را همه کشور‌ها متوجه شده‌اند. سفر آقای گروسی به تهران، فرصت بسیار خوبی بود که ایشان از زبان مقامات مختلف، مواضع محکم کشور را بشنود چراکه همه مقامات یکصدا به وی اعلام کردند که ایران به دنبال اهداف صلح آمیز هسته‌ای است و ضمن اعتقاد راسخ به تعهدات خود اجازه اقدام بر خلاف منافعش را به دیگران نمی‌دهد. فکر می‌کنم با این اطلاعاتی که به آقای گروسی منتقل شد، در مجموع رابطه ما با آژانس یک‌بار دیگر به‌درستی تعریف شده است و در ادامه می‌توانیم رابطه خوبی با آژانس داشته باشیم.
عبارات توافق‌نامه، تضمین اجرای تعهدات آژانس است
*آیا در توافق جدید، آژانس برای اجرای تعهداتش هم تضمین داده است؟
عبارات توافق شده‌ای که در بیانیه گنجانده شده و در مذاکرات بر آن‌ها تأکید شده به گونه‌ای است که راه را به گونه‌ای ریل گذاری کرده که آژانس از مسیر تعریف شده و تعیین شده‌ای برای حل مشکلات منحرف نشود. بدین ترتیب انحراف از آن تقریبا ناممکن است.
بدون وقفه، فعالیت‌های تولیدی غنی‌شده ادامه دارد
*درباره میزان تأثیر حادثه نطنز بر برنامه هسته‌ای هم توضیحاتی بفرمایید چراکه رسانه‌های خارجی درباره این موضوع و میزان تأثیر این حادثه تأکید زیادی دارند و حتی ظاهراً اغراق هم می‌کنند؟
در رابطه با خسارات ناشی از حادثه انفجار پیش آمده در مجتمع نطنز قبلا هم توضیح دادیم که بلافاصله برای رفع مشکل برنامه‌ریزی کردیم.
به گونه‌ای که دو سالن جدید که در آن‌ها ملاحظات امنیتی و ایمنی در سطح بسیار بالا ملحوظ خواهد شد ایجاد نماییم.
ما با انگیزه و سرعت بالا دشمنان را مأیوس و البته حیرت‌زده خواهیم کرد. هیچ قدرتی نمی‌تواند در مقابل پیشرفت متخصصین متعهد و با انگیزه صنعت هسته‌ای کشور مانع ایجاد کند.
ما در طول زمان به اذن و عنایت خداوند با فعالیت‌های متعدد و هم عرض بیشتر از آنچه را که از دست داده‌ایم جایگزین کرده و شرایطی بهتر از قبل را به وجود خواهیم آورد. البته در حال حاضر بدون وقفه، فعالیت‌های تولیدی مواد غنی شده ادامه دارد و هیچ کندی یا کاهش در این فعالیت‌ها دیده نمی‌شود.
با لطف و عنایت الهی و با همت بالای نیرو‌های متخصص و متعهد، دل مردم ایران و رهبری معظم را شاد و خاطرشان را از این بابت آسوده خواهیم کرد.