سامانه «شاد» رایگان می‌شود؟
۵ روز تا آغاز سال تحصیلی
تا ۱۵ شهریورماه و شروع سال تحصیلی جدید، کمتر از یک هفته باقی مانده است، اما هنوز ابهامات بسیاری وجود دارد که شاید بتوان مهمترین آن را هزینه تحمیلی به خانواده‌ها برای تامین اینترنت کلاس‌های مجازی دانش آموزان دانست. آن‌طور که وزارت آموزش و پرورش اعلام و به استان‌ها ابلاغ کرده است، تمامی کلاس‌های دانش‌آموزان در مناطق قرمز کرونایی، به صورت مجازی در شبکه «شاد» برگزار خواهد شد و احتمالا در مناطق زرد نیز تعدادی از دانش‌آموزان هر کلاس به صورت چرخشی مخاطب شاد خواهند شد و باقی آن‌ها در کلاس‌های مدرسه حضور می‌یابند.
۱۳ استان قرمز، ۱۵ استان در وضعیت هشدار
بر اساس آمار روز گذشته وزارت بهداشت ۱۳ استان کشور در وضعیت قرمز کرونا و ۱۵ استان هم در وضعیت هشدار هستند که به احتمال قوی و بر اساس تجربه شش‌ماه گذشته، تا ۱۵ شهریورماه هم معجزه‌ای رخ نخواهد داد که وضعیت این استان‌ها به یک‌باره سفید شود و دانش‌آموزان بتوانند در کلاس‌های درس حضور یابند. پس می‌توان پیش‌بینی کرد که شروع مدارس در بیشتر استان‌های کشور به صورت مجازی و در بستر شبکه شاد خواهد بود. یعنی درصد بسیار بالایی از حدود ۱۴ میلیون دانش‌آموز، مخاطب «شاد» خواهند بود.
بار مالی وظیفه قانونی دولت بر دوش خانواده‌ها
اما آن‌چه مهم است این‌که، هنوز وعده رایگان‌شدن اینترنت «شاد» برای دانش‌آموزان و معلمان محقق نشده است. تازه‌ترین اظهارنظر در این‌باره هم وعده‌های «آذری‌جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری مبنی بر ارائه بسته‌های ویژه اینترنت به آن‌ها بود که باید دید در نهایت اجرایی خواهد شد یا نه. صحبت‌هایی هم درباره ارزان‌تر محاسبه‌کردن اینترنت‌همراه یا دریافت آبونمان روی قبوض تلفن‌ثابت مطرح شده است و در مجموع با این اوصاف به نظر نمی‌رسد دولت چندان رغبتی به تقبل این هزینه‌ها داشته باشد؛ این در حالی است که فضای آموزش مجازی عملا هزینه‌های مالی دولت در سیستم‌های آموزشی را تا حد زیادی کاهش داده است.
هزینه اینترنت شاد چقدر خواهد بود؟
سوال این است که مصرف اینترنت در شبکه شاد چقدر هزینه دارد که ذی نفعان نمی‌توانند از آن چشم پوشی کنند؟ آمار رسمی این حوزه مربوط به اردیبهشت‌ماه است. طبق محاسبات انجام‌شده، در آن بازه زمانی یک‌ماهه حدود ۹۰۰ میلیون فایل در شاد تبادل شده که با احتساب متوسط ۲۰ مگابایت برای هر فایل، حجم کلی آن ۱۸ میلیون گیگ بوده است. درباره مبلغ هر گیگ اینترنت در کشور هم مبالغی بین هزار تا ۵ هزار تومان مطرح می‌شود که با در نظرگرفتن متوسطی برای آن، می‌توان به این نتیجه رسید که در اردیبهشت‌ماه حدود ۵۰ میلیارد تومان هزینه اینترنت مصرفی این شبکه بوده است.
با احتساب جمعیت دانش‌آموزی کشور، آن‌چه دولت به عنوان سرانه اینترنتی هر دانش‌آموز در کشور باید پرداخت می‌کرد، ماهانه حدود ۳۵۰۰ تومان بوده که احتمالا در سال تحصیلی جدید با افزایش امکانات شبکه شاد و همچنین فراگیرترشدن استفاده از آن، شاید بتوان گفت به دو یا سه برابر، یعنی ماهانه حدود ۱۰ هزار تومان، خواهد رسید. پرداخت ماهانه ۱۰ هزار تومان به عنوان سرانه هر دانش‌آموز، حداقل وظیفه قانونی دولت است که نباید از انجام آن شانه خالی کند؛ آن هم وقتی که قرار نیست پول نقد به حساب کسی واریز کند و کافی است با همکاری شرکت مخابرات و اپراتورها، اینترنت رایگان آموزشی را در اختیار خانواده‌ها قرار دهد. یا این‌که اگر امکان ارائه آن به همه ۱۴ میلیون دانش‌آموز کشور هم وجود ندارد، حداقل کار این است که این خدمت رایگان به خانواده‌های محروم ارائه شود تا فرزندانشان به خاطر نداشتن اینترنت از آموزش همسان با دیگران محروم نشوند؛ خانواده‌هایی که دراین شرایط سخت اقتصادی، تعدادشان بیشتر از قبل هم شده است.
نظرسنجی‌ها چه می‌گوید؟
هزینه اینترنت شاد، شاید به نظر اندک باشد، اما نظرسنجی‌ها حقیقت تلخی را نشان می‌دهد؛ این‌که ۶۹ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی آموزش و پرورش اعلام کرده‌اند «دوستانی دارند که در صورت رایگان‌نبودن ترافیک شاد، اصلا امکان حضور در کلاس مجازی» را ندارند یا این‌که اهمیت «رایگان‌شدن اینترنت شبکه شاد» برای ۷۶ درصد از آن‌ها «خیلی زیاد» بوده است؛ یعنی باید بیش از این‌ها نگران عدالت آموزشی بود. با احتساب امروز، دولت فقط چهار روز کاری تا شروع سال تحصیلی جدید فرصت دارد و باید دید این بار مالی را از دوش خانواده‌های دانش‌آموزان برخواهد داشت یا خیر.
جلسه با ۲ وزیر در دستور کار مجلس
روز گذشته تلاش کردیم درباره این موضوع با یکی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش گفت‌‍‌وگو کنیم، اما معاون متوسطه، معاون ابتدایی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش و رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارتخانه، هیچ‌کدام پاسخ‌گوی تماس‌ها نبودند. اما آن‌طور که دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می‌گوید موضوع هزینه اینترنت شاد، به یکی از اولویت‌های این کمیسیون تبدیل و در جلسه اخیر با وزیر آموزش و پرورش نیز مطرح شده است.
«حسین حق‌وردی» می‌گوید: «اولویت ما در شرایط فعلی کشور حفظ سلامت دانش‌آموزان و معلمان است به همین دلیل آموزش مجازی به‌طور جدی دنبال می‌شود، اما در این حوزه دو مشکل اساسی داریم، مشکل اول مربوط به زیرساخت‌ها و امکانات است. متاسفانه باید بپذیریم که برخی خانواده‌ها در تامین تلفن همراه هوشمند مشکل دارند و نمی‌توانند از امکانات آموزش مجازی برای فرزندانشان استفاده کنند، دومین مشکل هم موضوع هزینه اینترنت آموزش مجازی است که واقعا خیلی از والدین امکان پرداخت آن را ندارند».
دبیر کمیسیون آموزش تصریح می‌کند: هزینه اینترنت دانش‌آموزان جزو دغدغه‌های ما در کمیسیون است و به‌زودی در جلسه‌ای با حضور وزیر ارتباطات و وزیر آموزش و پرورش شیوه‌های تامین آن را بررسی می‌کنیم، باور داریم که در این شرایط سخت اقتصادی نباید هزینه اضافی به خانواده‌ها تحمیل شود».