صد هزار دکتر بیکار در سال ۱۴۰۰
واقعیت تلخی که شریعتی نیاسر، معاون وزیر علوم نتیجه آن را این گونه توضیح می‌دهد: «به طور طبیعی دانش آموختگان دکتری آینده شغلی خود را در دانشگاه می‌بینند، این در حالی است که در بهترین حالت بین پنج تا ۶ هزار نفر از ۲۰ هزار شرکت کننده دارای مدرک دکتری، جذب دانشگاه می‌شوند و این موضوع به این معناست که سالانه ۱۵ هزار فارغ التحصیل دکتری بیکار تحویل جامعه می‌دهیم در شرایطی که جای مناسبی برای اشتغال آنها نداریم.»
اظهار نظری که البته ابتدای امسال بیان شده و ویرایش‌های بعدی آن، کمی متفاوت است؛ معاون وزیر علوم در دی‌ماه ۹۷ بیان کرد: «در مقطع دکتری، ۱۰۰ هزار دانشجوی دکتری مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد چهار هزار نفر جذب دانشگاه شده‌اند.»
شرایطی که موجب شده شمار دانش آموختگان بیکار دکتری در کشور در ۵ سال اخیر، ۷ برابر شود. این را احمدرضا پیش‌بین، سرپرست معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه جامع علمی کاربردی می‌گوید تا تاکید کند که این روند نیازمند اصلاح است. روندی که البته می‌دانیم شتاب گرفته و به اینجا رسیده که ظرفیت پذیرش دکتری (دولتی و آزاد) در سال جاری، ۲۴ تا ۲۶ هزار نفر بوده است!
مختار جلالی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه یکی از دلایل تمایل دانشجویان برای شرکت در آزمون دکتری، فراهم نبودن بازار کار است، گفت: اگر وضعیت بازار کار مناسب بود، دانشجویان با مدرک لیسانس و فوق لیسانس جذب بازار کار می‌شدند ولی با این شرایط ترجیح می‌دهند بیکاری را مقداری به تأخیر بیندازند. آنها تصور می‌کنند با مدرک دکتری راحت تر می‌توانند شغل پیدا کنند در حالی که شاغل شدن با مدرک دکتری بسیار سخت‌تر است.
سیدمهدی قمصری معاون آموزشی سابق دانشگاه تهران با بیان اینکه بیکاری از مقاطع قبل به مقطع دکتری سرایت می‌کند، گفت: وقتی نمی‌توانیم برای دانشجویان کارشناسی و ارشد شغل فراهم کنیم، ادامه تحصیل در مقطع دکتری دردی را دوا نمی‌کند. زیرا هر گرایشی در مقطع بالاتر، تخصصی‌تر خواهد شد. مثلاً دانشجوی کارشناسی می‌تواند در بسیاری از مشاغل مشغول فعالیت شود، ولی همین دانشجو با ورود به مقطع دکتری بر یک موضوع متمرکز می‌شود و در نتیجه شغل مرتبط با رشته‌اش خیلی محدود‌تر خواهد شد.
اعداد و ارقامی که اگر همه آنها را کنار هم قرار دهیم، به دورنمایی عجیب و حتی شوک آور خواهیم رسید؛ دورنمایی که برای سال ۱۴۰۰، حتی از یکصد هزار دانش آموخته دکتری بیکار نیز فراتر می‌رود چراکه سالانه حدود ۲۰ هزار دکتر بیکار به جامعه افزوده می‌شود و هم اکنون نیز همین میزان دکتر بیکار داریم.
خیل بیکارانی که شمارشان از ظرفیت ورزشگاه بزرگ آزادی نیز افزون است، آن هم به شرطی که روند افزایش ظرفیت دکتری در وضعیت امسال متوقف بماند و به مانند سال‌های گذشته رشد نکند.