خبر خوش برای مشترکین کم مصرف برق
آن‌گونه که از اخبار منتشر شده برمی‌آید، در این طرح که «برق امید» نام گرفته مشترکان خانگی به سه گروه «کم‌مصرف، خوش مصرف و پرمصرف» تقسیم می‌شوند و شرط رایگان بودن هزینه برق منوط به مصرف پایین‌تر از میانگین مصرف خانوار است و خانوار‌های میان‌مصرف نیز با کاهش مصرف خود می‌توانند از این امکان برخوردار شوند. موضوع مهم در این طرح، تامین منابع مالی آن است. در حال حاضر ۴۱ نیروگاه خصوصی تولید‌کننده ۳۲ هزار مگاوات برق در ایران هستند. این آمار نشان می‌دهد که ۶۰ درصد برق ایران توسط بخش خصوصی تولید می‌شود و پیش‌بینی شده که تا سال ۱۴۰۰، تولید ۸۰ درصد برق کشور بر دوش این بخش باشد.
فاصله زیاد قیمت تمام شده و آنچه از مردم اخذ می‌شود شکافی برای حضور بخش خصوصی در این صنعت ایجاد کرده و مسوولان وزارت نیرو بر این باورند که تفاوت قیمت تمام‌شده و تعرفه تکلیفی از عمده‌ترین مشکلات صنعت برق به حساب می‌آید که پس از هدفمند شدن یارانه‌ها به این صنعت تحمیل شده است، چرا که صنعت برق به ازای هر کیلووات فروش برق به‌طور تقریبی ۵۵ تومان ضرر می‌کند که در مجموع سالانه ۱۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. به گفته رضا اردکانیان، وزیر نیرو، منابع مالی طرح برق امید قرار است «از محل صرفه‌جویی‌های صورت‌گرفته به منظور تولید برق برای پوشش پیک مصرف در هر سال تامین شود.»
در طرح موسوم به «برق امید» مقرر شده از مشترکین خوش‌مصرف قدردانی شود و از مشترکین پرمصرف نیز خواسته شده تا با انجام کار‌هایی از عنوان پرمصرف دور شده و به خوش‌مصرف‌ها بپیوندند. اردکانیان می‌گوید: «با توجه به اینکه نیاز است این طرح به‌طور شفاف برای مردم بیان شود لذا از فرصت ۲ ماهه برای تدوین دستورالعمل‌های دقیق این طرح استفاده خواهد شد.» اردکانیان اضافه می‌کند: شبکه وسیع ۹۰۰ هزار کیلومتری برق، رفع فرسودگی و نوسازی آن نیازمند منابع مالی است و این منابع مالی با کاهش ۱۰ درصدی میزان مصرف جبران می‌شود.
سیمای مصرف برق در ایران
بخش خانگی همواره یکی از مصرف‌کنندگان عمده برق در مقایسه با سایر بخش‌ها بوده است و این بخش نقش بالایی در وضعیت مصرف انرژی برق و همچنین درآمد‌ها و هزینه‌های صنعت برق دارد. بنابر آمار‌های موجود، میزان مصرف برق در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ و سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ به ترتیب حدود ۶.۷ و ۴.۳ درصد و در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ معادل ۵.۱ درصد رشد یافته است. شرایط مشابهی در خصوص متوسط مصرف ماهیانه برق مشترکین خانگی نیز وجود دارد. سطح الگوی مصرف برق اقلیم‌های مختلف که مبنای تفکیک خانوار‌ها به پرمصرف و کم‌مصرف و همچنین تعیین‌کننده مشترکین مشمول حمایت، یا جریمه مصرف مازاد بر الگو بوده، در طول سال‌های اخیر افزایش یافته و این رفتار مصرفی باعث خنثی شدن سیاست کاهش مصرف و بهینگی مصرف برق در کشور شده است.
دشواری شناسایی مشمولان
هنوز مشخص نیست که با طرح تازه دولت، مشترکان پرمصرف یا کم مصرف و حتی میان مصرف، قرار است با چه ساز و کاری شناسایی شوند؟ حتی برخی دیدگاه‌ها وجود دارد که معتقد است تقسیم‌بندی مشترکان به پر مصرف و کم مصرف موجب دشواری شناسایی خانوار‌های مشمول حمایت و جریمه می‌شود. مثلا فرض کنید که مصرف ماه‌های غیر گرم الگوی مصرف ۲۰۰ کیلووات ساعت دارد. بنابراین خانوار‌ها با مصرف ۱۹۹ کم‌مصرف خواهند بود و حتی با یک کیلووات ساعت بیشتر مصرف برق، یعنی ۲۰۱ کیلو وات ساعت در دسته پر مصرف‌ها قرار می‌گیرند. ضمن اینکه پایه آماری شناسایی مشمولان طرح «برق امید» اگر قرار باشد که «مصرف خانوار» باشد؛ کار از این هم سخت‌تر می‌شود. ضمن اینکه شرایط آب و هوایی کشور در مناطق و فصول مختلف موجب شده مصرف انرژی برق بسیار متفاوتی را در پی داشته باشد.
راهکاری برای پرمصرف‌ها
به نظر می‌رسد که راهکار وزارت نیرو برای برخورد با مشترکان پرمصرف در این طرح، ارایه تسهیلاتی به مشترکان برق برای خرید «پنل‌های خورشیدی» است. به گفته وزیر نیرو، «قرار است پنل‌های خورشیدی کوچک در پشت بام‌های خانه‌ها نصب شود و با سیستم بانکی هم هماهنگ‌هایی صورت گرفته تا کسانی که مشکل مالی برای خرید این پنل‌ها دارند با کارمزد کم آن را دریافت کنند تا با نصب این پنل‌ها کاهش مصرف انرژی داشته باشند.» او اضافه کرد: توانستیم به تعهدات‌مان در زمینه صادرات انرژی بیش از سال قبل پاسخگو باشیم. صادرات ۳ درصدی انرژی، منجر به پاسخگویی به ۳۰ درصد از نیاز‌های ارزی صنعت برق می‌شود. برای تولید این ۳ درصد انرژی، چیزی کمتر از یک درصد گاز تولیدی در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود.