مزایا و معایب فروش بطری‌های آب آشامیدنی

- روزنامه خراسان نوشت: نبود آب آشامیدنی مناسب برای مردم جهان، برخی شرکت‌ها را برآن داشت تا برای رساندن آب پاکیزه و قابل شرب به فکر فروش آب در بطری بیفتند و همین فروش آب و سود سرشاری که نصیب شرکت‌های بزرگ جهانی کرد باعث شد- به گزارش سازمان ملل - سرمایه گذاری در زیرساخت‌ها برای رساندن آب پاکیزه به مناطق کم برخوردار مانند بسیاری از کشور‌های آفریقایی و حتی آسیایی کاهش پیدا کند و شرکت‌ها علاقه‌ای به بهبود زیر ساخت‌ها نداشته باشند. دویچه وله به نقل از سازمان ملل، گزارشی را منتشر کرد که دربرگیرنده اطلاعات تکان دهنده‌ای است که مورد توجه قرار گرفته. امروز به این گزارش نگاهی انداخته و مزایا و معایب فروش بطری‌های آب آشامیدنی را بررسی کرده ایم.

گزارش تکان دهنده سازمان ملل

یکی از اهداف ۱۷ گانه‌ای که سازمان ملل به منظور توسعه پایدار در سال ۲۰۱۵ برای کشور‌های عضو تعیین کرده دسترسی به آب آشامیدنی است که امیدوار است تا سال ۲۰۳۰ به آن برسد، اما در گزارشی که ماه مارس سال ۲۰۲۰ به مناسبت «روز جهانی آب» توسط سازمان ملل ارائه شد، نکاتی وجود دارد که نشان می‌دهد سازمان ملل به این خواسته اش نرسیده است.

بر اساس این آمار که دویچه وله به نقل از سازمان ملل آورده آمده است: هم اکنون دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر از ساکنان کره‌زمین به آب آشامیدنی پاکیزه دسترسی مداوم ندارند. ۷۸۵ میلیون نفر حتی نمی‌توانند منبع اصلی آب آشامیدنی خود را تأمین کنند.

سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که حداقل یک بار در سال بسیار خشک است. فقر آب در بسیاری از مناطق جهان در حال تشدید است. بهداشت نامناسب و شیوع بیماری‌های واگیردار یکی از نتایج اسفبار کمبود آب پاکیزه است. همچنین در این گزارش آمده است، شرکت‌ها از فروش آب در بطری سود می‌برند. به طور مثال نستله (شرکت سوئیسی) هم مانند دیگر صنایع بزرگی که در زمینه آب سرمایه‌گذاری کرده‌اند، علاقه چندانی به بهبود زیرساخت‌های آب‌رسانی و فاضلاب ندارد و ترجیح می‌دهد از فروش آب در بطری در فروشگاه‌های مدرن پول درآورد.

بازار ۲۵ میلیارد دلاری

بازار فراوری و فروش آب معدنی و آب شیرین، از جمله بازار‌های جذاب در جهان است که به گزارش «ترید مپ» هم اکنون میزان صادرات در این بازار به نزدیک ۲۵ میلیارد دلار در سال می‌رسد که سهم استرالیا، آلمان، سوئیس، فرانسه و هلند از این صادرات نسبت به دیگر کشور‌ها بیشتر است و مقصد این بطری‌های آب معدنی بیشتر آمریکا، انگلستان و بلژیک است. با این حال با نگاهی به ۱۰ شرکت برتر تولید کننده آب معدنی جهان می‌بینیم که انگلستان معروف‌ترین برند آب معدنی به نام هیلدون را در اختیار دارد و بعد از آن نیوزیلند، ایتالیا، آمریکا و فنلاند در رتبه‌های بعدی هستند.

نداشتن علاقه به بهبود زیرساخت

هرچند فروش آب‌های آشامیدنی بسته بندی باعث شده حتی در نقاط کم برخوردار که زیرساخت‌های لازم برای در دسترس بودن آب آشامیدنی وجود ندارد مانند بسیاری از کشور‌های آفریقایی و آمریکای لاتین دسترسی به آب پاکیزه راحت باشد، اما سود سرشار آن سبب شده شرکت‌ها علاقه‌ای به بهبود زیرساخت‌ها نداشته باشند، چون برخی از شرکت‌های بزرگ جهان از فروش آب در فروشگاه‌ها به سود بیشتری می‌رسند و به سرمایه گذاری‌های هنگفت برای لوله کشی و بهبود زیرساخت‌ها اعتقادی ندارند.

عوارض زیست محیطی تولید آب معدنی

هرچند شرکت‌ها سود‌های چند میلیاردی از فروش آب معدنی می‌برند، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که تولید آب معدنی آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد می‌کند. به غیر از میزان انرژی و آلودگی که تولید بطری‌ها برای بسته بندی آب هدر می‌دهند، استخراج بیش از اندازه یک منبع آب در یک جا، توازن زیست محیطی آن جا را بر هم می‌زند و می‌تواند به مرور آن ناحیه را بایر کند. به عنوان نمونه می‌توان به «نستله» اشاره کرد که هم اکنون با مقامات شهر کوچک ویتل در فرانسه وارد کشمکش شده است.

این شهر چشمه‌های طبیعی آب‌گرم دارد و مقامات آن می‌خواهند مانع برداشت بیشتر آب از این منابع شوند، چون سطح آب‌های زیرزمینی شهر به شدت کاهش پیدا کرده است. اما بازهم فروش بطری‌های آب معدنی آثار تخریبی دیگری هم دارند. فرض کنید دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون از جمعیت جهان که به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند از این بطری‌های آب استفاده کنند و زباله پلاستیکی به جا مانده، آن قدر زیاد خواهد بود که بازهم باعث تخریب محیط زیست خواهد شد.

ورود آب معدنی به ایران

در کشور ایران نیز اوضاع دسترسی به آب پس از انقلاب صنعتی بهتر از دیگر کشور‌ها نبود و به جز در معدود اقلیم‌های مرطوب و بکر شمال ایران و رشته کوه‌های زاگرس؛ شهر‌های جنوب، مناطق مرکزی و حتی شهر‌های بزرگ از وضعیت خوبی برخوردار نبودند به همین دلیل اواخر دهه ۶۰ اولین کارخانه بسته بندی آب معدنی طبیعی ایران با نام تجاری آمولو در جاده هراز شروع به فعالیت و بسته بندی آب از منشأ به داخل بطری‌های شیشه‌ای کرد و از آن تاریخ به شرکت‌های بسته بندی آب روز به روز اضافه شد تا جایی که هم اکنون بیش از ۱۰۰ کارخانه آب معدنی در کشورمان فعال است. البته در ایران به رغم این که شهر‌ها و روستا‌های زیادی دارد که از نعمت آب آشامیدنی برخوردار نیستند، اما کارخانه‌های بسته بندی آب معدنی هیچ دخالتی در بهبود زیر ساخت‌ها ندارند و مقصر ماجرا نیستند هرچند که آثار تخریبی زیست محیطی این کارخانه‌ها همچنان به قوت خود باقی است.

سهم ایران از بازار ۲۵ میلیارد دلاری

ایران هم با وجود کمبود آبی که در کشور شاهد آن هستیم، در سال‌های گذشته به صادرات آب بسته بندی اقدام کرده و حتی این صادرات در سال ۹۳ به رقم حدود ۳۴ میلیون دلار رسیده است. البته بعد از آن سال به سال از این رقم کاسته شد تا جایی که سال ۹۵ به ۲۵ میلیون دلار رسید و سال ۹۷ هم به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آب‌های معدنی این مبلغ به هفت میلیون دلار کاهش پیدا کرد که کشور‌هایی مانند ترکیه، عراق، افغانستان، ترکمنستان و... کشور‌های مقصد آب‌های بسته بندی ایران بودند.

از آن طرف در کنار صادرات آب بسته بندی، کشورمان به واردات آن هم اقدام کرده که در سال ۹۰ این رقم ۵۰ میلیون دلار بوده است. البته سال ۹۵ میزان واردات آب بسته بندی به هفت میلیون دلار کاهش پیدا کرد.