پرحاشیه‌ترین کنکور نیم قرن اخیر چطور برگزار شد؟
اینترنت همراه در بسیاری از نقاط قطع شد و در رشته ریاضی ۶۰ هزار و در رشته تجربی بیش از ۸۰ هزار نفر با وجود گرفتن کارت ورودی در آزمون سرنوشت‌سازشان شرکت نکردند تا در دوراهی ابتلا به بیماری و قبولی در دانشگاه، اولی را انتخاب کرده باشند. از سوی دیگر بر‌خلاف گفته‌های مسؤولان در اجرای صحیح ۹۰ درصدی پروتکل‌ها، آنچه تصاویر منتشر شده گواهی داد پروتکل‌های بهداشتی هم آن‌طور که باید رعایت نشد، حداقل آن‌طور که به خاطر رعایت آن چندین و چند بار زمان برگزاری کنکور به تعویق افتاد!
در رد تقلب و در ستایش سلامت کنکور
از ظهر روز چهارشنبه که گروه آزمایشی هنر در جلسه کنکور سال ۹۹ حاضر شدند تا امروز که آخرین گروه آزمایشی زبان در آن شرکت کردند بحث تقلب در کنکور به‌واسطه لو رفتن سؤالات مطرح است. انتشار تصاویری از برگه آزمون در فضای مجازی در رشته آزمایشی هنر خیلی زود با واکنش سازمان سنجش رو‌به‌رو شد و با خبر دستگیری فرد متخلف در رشته‌های پر‌تراکم ریاضی و علوم تجربی برای متخلفان خط و نشان بیشتری کشیده شد.
موضوع تقلب، اما تمام نشد و حجم تخلفات به‌واسطه انتشار سؤالات در فضای مجازی آنقدر بود که همین دیروز هشتگی به عنوان «ابطال کنکور» در فضای مجازی حسابی طرفدار پیدا کرد. آن‌ها معتقدند به‌واسطه حجم بالای تخلفات، کنکور امسال بویی از عدالت نبرده است و کمترین واکنش به این بی‌عدالتی، ابطال کنکور است.
رییس سازمان سنجش، اما دیروز با حضور در مصلای تهران به این شبهات واکنش نشان داد. ابراهیم خدایی تاکید کرد: «هیچ سوالی قبل از کنکور در فضای مجازی منتشر نشده، اما برخی داوطلبان به‌صورت موردی تلفن‌همراه به جلسه کنکور بردند و بعد از پایان دروس عمومی برخی از این سؤالات منتشر شد.»
این موضوع که تخلف برخی از داوطلبان، همراه داشتن تلفن‌همراه و عکس گرفتن از آن در جلسه به‌دلیل غفلت مراقبان هنگام توزیع سؤالات آزمون اختصاصی بوده است به کنار، اما آن‌طور که رئیس سازمان سنجش گفت: «تمام منتشرکنندگان این سؤال‌ها دستگیر شدند و وقتی با آن‌ها هم صحبت کردیم، هدف تقلب نداشتند بلکه به‌دنبال القای شبهه در آزمون بودند.»
دستگیری و نیت‌خوانی متقلبان اعلام شده از سوی ابراهیم خدایی وجه دیگری هم داشت؛ وجهی که قرار است به خواستاران ابطال کنکور تضمین بدهد در سلامت کنکور ۹۹ شکی وجود ندارد. ابراهیم خدایی با رد انتشار کلید سؤالات تاکید کرده این موارد منتشر شده در فضای مجازی از کلید سؤالات جعلی و کلاهبرداری است و کلید سؤالات دوشنبه سوم شهریور در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرد که می‌توانند با کلید‌های جعلی مقایسه کنند. اما چرا در سال‌های گذشته از غفلت مراقبان برای ورود موبایل به آزمون خبری نبوده است؟ از فاطمه زرین آمیزی سخنگوی سازمان سنجش پرسیدیم شیوه جلوگیری از ورود تلفن همراه به کنکور چگونه بوده است و چرا در سال‌های گذشته این حجم از تصاویر از آزمون به بیرون منتشر نشده که به جام جم گفت: «درسال‌های گذشته برای این کار بازرسی بدنی صورت می‌گرفته است و به همین دلیل دقیق‌تر بوده است، اما امسال به واسطه معذوریت‌های رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بازرسی از طریق گیت‌های دستی صورت گرفته است.» آن‌طور که او به جام‌جم می‌گوید به واسطه عملکرد غیر دقیق گیت‌ها سوءاستفاده از این بازرسی صورت گرفته و برخی از داوطلبان توانسته‌اند تلفن را همراه خود به آزمون ببرند.
رضایت ۹۰ درصدی ۱۰ درصد از شرکت‌کنندگان
اجرای درست پروتکل‌های بهداشتی در کنکور هم محل بحث و چالش بسیاری بود. چالشی که باعث تعلل در تصمیم‌گیری ستاد ملی مقابله با کرونا شد و بالاخره با تغییر فاصله برگزارکنندگان قرار شد در زمان مقرر کنکور برگزار شود. همین نکته باعث غیبت بیش از ۱۰ درصد شرکت‌کنندکان در کنکور بود، آن‌ها مدعی‌اند وقتی حسن روحانی به‌واسطه مخاطرات ابتلا به کرونا در فضای محدودی مثل مجلس شورای اسلامی و در دفاع از وزیر پیشنهادی‌اش شرکت نمی‌کند؛ چطور به اطمینان از بی‌خطر بودن تجمع بیش از یک میلیون داوطلب کنکور می‌گوید؟ نمایندگان مجلس، اما به عنوان ناظر ستاد ملی کرونا از محل‌های برگزاری آزمون سراسری بازدید کردند تا وضعیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی را در زمان برگزاری آزمون بررسی کنند.
اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس در این رابطه می‌گوید: «فرمی در مجلس شورای اسلامی تهیه شده که نمایندگان مجلس هنگام بازدید از حوزه‌های امتحانی آزمون سراسری آن را تکمیل می‌کنند تا براساس این فرم‌ها طی روز‌های آینده روند برگزاری آزمون سراسری در دوران کرونا مورد ارزیابی قرار گیرد.»
از سوی دیگر سازمان سنجش از رضایت ۹۰ درصدی اجرای پروتکل‌های بهداشتی می‌گوید. این آمار هم آن‌طور که از حرف‌های ابراهیم خدایی برمی‌آید از پاسخ به پیامکی استخراج شده که برای ۴۷۶ هزار داوطلب کنکور ارسال شده است. رئیس سازمان سنجش می‌گوید: «سه سؤال درباره رعایت الزامات بهداشتی، رعایت فاصله استاندارد میان صندلی‌ها و رعایت الزامات بهداشتی توسط عوامل اجرایی در این پیامک گنجانده شد و ۸۰هزار نفر پاسخ دادند و میزان رضایتمندی داوطلبان از سؤال نخست ۳/۹۲ درصد، میزان رضایتمندی داوطلبان از فاصله صندلی‌ها ۹۰درصد و رعایت فاصله اجتماعی عوامل اجرایی هم رضایت ۴/۹۴ درصدی داوطلبان را به دنبال داشت.»
کرونایی‌های کنکور
داوطلبان گروه‌های مختلف، در شرایط بحران همه‌گیری کرونا و با وجود بحث‌های مربوط به خطرات انتقال ویروس بالاخره کنکور دادند. این در حالی است که دکتر سوری، متخصص اپیدمیولوژی اعلام کرده بود: «در کنکور ارشد به موردی برخوردم که یک نفر کنکوری که خودش علائمی نداشته، عوامل بیماری‌زا را به ۱۷ نفر از اعضای خانواده انتقال داده و آن‌ها را آلوده کرده است.»
این در حالی است که در فرآیند تکمیل فرم‌های اظهارنامه مبتلایان به ویروس کرونا، ۶۱ نفر شناسایی شدند که یک نفر از آن‌ها بستری است و بقیه در قرنطینه خانگی هستند.
فاطمه زرین‌آمیزی، سخنگوی سازمان سنجش آموزش کشور درباره یک داوطلب کرونایی که در بیمارستان بستری است گفته: «این داوطلب از استان هرمزگان است و پنجشنبه در گروه آزمایشی علوم انسانی کنکور داده است.» پیش از این هم سخنگوی سازمان سنجش به خبرگزاری فارس گفته «در گروه آزمایشی هنر هم هفت نفر مبتلا به ویروس کرونا در کل کشور شناسایی شدند که سه نفر آن‌ها از تهران بود.»
وقتی مافیای کنکور تغییر نام می‌دهد
با شیوع ویروس کرونا و تردید در برگزاری کنکور ۹۹ خیلی‌ها این تهدید را فرصت مناسبی می‌دانستند برای حذف غول ۵۰ ساله. این که بالاخره کرونا می‌تواند شاخ این غول را بشکند و به همین بهانه می‌توان به حذف کنکور اندیشید. خیال خامی که بسیاری از آن‌ها که در پی عدالت آموزشی بودند را دلخوش کرده بود.
اما هر بار که حرف از حذف کنکور به میان می‌آمد پیوست نام آشنایی آن را همراهی می‌کرد، پیوست بدنامی به نام «مافیای کنکور» و مواجهه با آن هم جالب توجه بود. تا سال‌های سال وجود مافیا در این حوزه تکذیب می‌شد تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی به آشکاری یکی از دلایل عدم حذف کنکور را وجود گردش مالی بالای آزمون‌ها و کتاب‌های کمک درسی عنوان کردند تا حداقل حضور مافیا در این میان تایید شده باشد.
دیروز، اما اقبال شاکری، نماینده مجلس نام تازه‌ای برای مافیای کنکور اعلام کرد، او که در محل برگزاری کنکور حاضر بود با بیان این‌که موضوع حذف کنکور در دستور کار مجلس شورای اسلامی است، گفت: «مصوبه حذف کنکور مربوط به چندسال گذشته است، اما این مصوبه اجرایی نشده است. در واقع می‌توان گفت یک شبکه منتفع در کشور وجود دارد که نمی‌گذارد این مصوبه اجرایی شود.» آن‌طور که از حرف‌های عضو کمیسیون عمران مجلس می‌توان متوجه شد نام تازه مافیای کنکور، شبکه منتفع است؛ شبکه‌ای که حتما آنقدر قدرت دارد که جلوی مصوبه مجلس را بگیرد.
امنیت کنکور با قطعی اینترنت
همان چهارشنبه که تصویری از برگه آزمون سؤالات گروه آزمایشی هنر در فضای مجازی دست به دست شد خواسته‌ای از سوی شرکت‌کنندگان در کنکور ۹۹ مطرح بود، مخاطب این خواسته هم نه رئیس سازمان سنجش و وزارت علوم که شخص آذری‌جهرمی، وزیر جوان ارتباطات بود.
عده‌ای از او خواستند در زمان برگزاری کنکور ۹۹ اینترنت همراه نقاط برگزاری کنکور قطع شود. آذری جهرمی هم در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام در پاسخ به کاربری که از او خواسته بود با هدف جلوگیری از لو رفتن سؤالات کنکور، اینترنت را قطع کند، نوشته است؛ «وزارت علوم درخواست کرده که در برخی حوزه‌ها، دیتای موبایل قطع شود.»
اختلال اینترنت همراه ۳G و ۴G هر چهار اپراتور تلفن همراه کشور، در برخی نقاط کشور و از جمله محدوده نقاط برگزاری کنکور سراسری نشان می‌داد این خواسته وزارت علوم محقق شده و اینترنت این شبکه‌ها در محل برگزاری کنکور قطع شده است.
این اتفاق تازه‌ای نیست و تیرماه سال گذشته هم اینترنت موبایل در زمان برگزاری کنکور قطع شده بود. در آن زمان وزیر ارتباطات در خصوص قطعی اینترنت در روز کنکور گفته بود: «روز کنکور در ۲۱۰ نقطه اختلال شبکه اینترنت داشتیم تا امنیت سؤال‌های مطرح شده حفظ شود و چنین تصمیم گرفته شد که دسترسی به نت محدود شود.»
غایبان شگفت کنکور ۹۹
کنکور امسال با ثبت‌نام بیش از یک میلیون داوطلب کلید خورد، اما فراگیری کرونا و تعویق زمان برگزاری چندباره آن و هراس از ابتلا به این بیماری از تعداد شرکت‌کنندگان این آزمون به شکل معناداری کاست. در گروه علوم ریاضی و فنی تعداد ۱۵۵ هزار و ۲۵۰ کارت صادر شد که از این تعداد ۱۳۵ هزار و ۸۶۱ نفر کارت ورود به جلسه دریافت کردند.
همچنین در گروه آزمایشی علوم انسانی، تعداد ۳۵۵ هزار و ۵۸۰ کارت صادر شد که تنها ۳۱۰ هزار و ۹۵۹ نفر کارت ورود به جلسه این آزمون را از سایت سازمان سنجش آموزش کشور دریافت کردند. با این حساب ۱۹ هزار و ۳۸۹ نفر در کنکور علوم ریاضی و فنی و ۴۴ هزار و ۶۲۱ نفر در کنکور علوم انسانی کارت ورود به جلسه دریافت نکردند و غایب این دو آزمون محسوب می‌شوند؛ آمار غایبان این دو آزمون در کل ۶۴ هزار و ۱۰ نفر است.
آمار غایبان کنکور امسال در آزمون دکتری و کارشناسی ارشد هم افزایش چشمگیری داشت و حدود ۳۰درصد داوطلبان در جلسه آزمون شرکت نکردند؛ یعنی ۱۰ درصد بیشتر از سال گذشته. فاطمه زرین‌آبادی، سخنگوی سازمان سنجش هم از غیبت ۱۳ درصدی غایبان کنکور ۹۹ گفته است.
آمار غایبان گروه تجربی هم از زبان او جالب توجه است. او گفته: «در گروه علوم تجربی که جمعه برگزار شد از تعداد ۵۹۴ هزار داوطلب ثبت‌نام‌کننده، تعداد ۵۱۵ هزار داوطلب کارت خود را دریافت کردند.» به این مفهوم که نزدیک به ۸۰ هزار داوطلب در آزمون گروه تجربی کنکور ۹۹ هم ترجیح دادند در کنکور شرکت نکنند تا شگفتی‌های کنکور ۹۹ ادامه داشته باشد.
کنکور با مدرک بیکاری
رقابت میلیونی برای ورود به دانشگاه و فشار عجیب روی خانواده‌های داوطلبان در حالی صورت می‌گیرد که همین حالا بسیاری از دانشگاه‌های کشور با چالش مهمی به نام ازدیاد صندلی رو به رو هستند و هر سال هم به تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار اضافه می‌شود. تنها توجیه این فشار عجیب و صرف هزینه‌های بالا تلاش برای ورود به دانشگاه‌های برتر است وگرنه از هر زاویه‌ای به این ماجرا نگاه کنید چالشی باخت-باخت به نظر می‌رسد.
داوطلبانی که با هزینه‌های گاه گزاف به دانشگاه‌هایی راه می‌یابند و چهارسال از وقت و هزینه زندگی‌شان را صرف گرفتن مدرکی می‌کنند که نه‌تن‌ها بازار کاری برای آن‌ها وجود ندارد بلکه اگر خوش‌شانس باشند در مشاغلی مشغول به کار می‌شوند که هیچ تناسبی با رشته تحصیلی‌شان ندارد.
هر چند مرجع آمار‌های ارائه شده در رابطه با بیکاران دانشگاهی متعدد است، اما همه آن‌ها نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی هر سال به تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار افزوده می‌شود. بهار سال گذشته مرکز آمار ایران اعلام کرد «از بین جمعیت بیش از سه میلیونی بیکار کشور حدود ۳۸ درصد از فارغ‌التحصیلان آموزش عالی هستند.»
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی هم در پاییز سال گذشته آمار هشت ساله بازار کار در گروه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را منتشر کرد که نشان می‌دهد در این مدت ۴۸۹ هزار و۱۳۰ نفر و به‌طور میانگین سالانه ۶۱ هزار و۱۴۱ نفر به جمع بیکاران تحصیلکرده افزوده شده است. جالب این‌که در هشت سال گذشته همزمان با افزایش تقاضا برای ورود به تحصیلات دانشگاهی میزان بیکاران دانشگاهی هم به شکل معناداری افزایش پیدا می‌کرده است.
تعداد بیکاران در رشته‌های مختلف هم سنجه مناسبی است تا ارتباط انتخاب رشته تحصیلی با بازار کار را معلوم می‌کند. همان مرجع آمار‌های گذشته حکایت می‌کند بیکاران فارغ‌التحصیل رشته تجربی با داشتن ۸ درصد بیکار از امنیت شغلی بالاتری نسبت به دیگر رشته‌ها برخوردارند. رشته محیط‌زیست با ۳۷ درصد بیکار در صدر نشسته و شگفت این آمار بیکاری ۲۱ درصدی فارغ‌التحصیلان رشته فنی و مهندسی است.