آخرین وضعیت تولید واکسن کرونا در دنیا
همان طور که احتمالا در خبر‌ها خواندید، روز گذشته پوتین ادعا کرد به واکسن کرونا دست پیدا کرده است البته سازمان بهداشت جهانی گفته با روسیه وارد مذاکره می‌شود تا مراحل بررسی پیش از تایید را طی کند.
یک مقام روسی درباره این واکسن که به یاد اولین ماهواره جهان که اسپوتنیک نام داشت آن را اسپوتنیک V نام گذاری کرده اند گفته این واکسن را هم اکنون بیش از ۲۰ کشور و به مقدار یک میلیارد دوز خریداری کرده اند. البته حدود ۱۴۰ شرکت در ۱۰ کشور جهان هم به دنبال دست یافتن به واکسن کرونا هستند که ایران هم یکی از آن هاست و مراحل تست حیوانی اش را هم با موفقیت پشت سر گذاشته است.
در این گزارش سعی کرده ایم به بهانه اعلام دست یافتن روسیه به واکسن کرونا از آخرین دستاورد‌های دیگر کشور‌ها درباره این واکسن بنویسیم و آخرین وضعیت واکسن کرونای کشورمان را هم ارزیابی کنیم.
فرایند تولید واکسن
چرخه توسعه واکسن یک فرایند شش مرحله‌ای متشکل از اکتشافی، پیش‌بالینی، کارآزمایی بالینی، تایید مجوز، تولید انبوه و کنترل کیفیت است. مراحل اول و دوم (اکتشافی و پیش‌بالینی) در آزمایشگاه انجام می‌شود. کارآزمایی بالینی خود به تنهایی در سه زیرمرحله انجام می‌شود.
زیرمرحله اول، بر ایمنی تمرکز دارد و ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر از افراد سالم، واکسن آزمایشی را دریافت می‌کنند. در این زیرمرحله، پژوهشگران به بررسی ارتباط مقدار واکسن با میزان عوارض جانبی می‌پردازند. در زیرمرحله دوم، مطالعه کارآزمایی بالینی آغاز و واکسن به افرادی با ویژگی‌های مشخص تزریق می‌شود (در این مرحله ممکن است اطلاعات اضافه درباره عوارض جانبی کوتاه مدت و سنجش مقدار واکسن ایمنی دهنده ارائه شود).
در نهایت، به منظور ارزیابی ایمنی و اثربخشی در زیرمرحله سوم، واکسن به هزاران نفر تزریق می‌شود (در این مرحله افراد واکسینه شده با افرادی مقایسه می‌شوند که دارونما یا واکسن دیگری دریافت کرده اند بنابراین محققان می‌توانند درباره ایمنی و اثربخشی واکسن جدید اطلاعات بیشتری کسب و عوارض جانبی متداول را شناسایی کنند). در صورت تایید ایمنی و اثربخشی در این مرحله (کارآزمایی بالینی)، واکسن تاییدیه و مجوز سازمان غذا و دارو را دریافت می‌کند.
وضعیت تولید واکسن در جهان
سازمان بهداشت جهانی در جدیدترین ارزیابی خود اعلام کرده حدود ۱۴۰ پروژه جهانی برای تولید واکسن کرونا به‌صورت رسمی در حال انجام است که از این تعداد ۲۶ واکسن به مرحله تست روی انسان رسیده که هشت مورد در چین، چهار مورد در ایالات متحده، دو مورد در استرالیا، دو مورد در انگلستان، دو مورد در هند، یک مورد در روسیه، کره جنوبی، ژاپن، کانادا و آلمان هستند.
به‌هرحال همچنان مسابقه کشور‌ها برای دستیابی به واکسن موثر در پیشگیری از کرونا ادامه داشته و امیدواری‌های جدی هم برای دستیابی به این واکسن وجود دارد. دراین بین صحبت‌های تدروس آدهانوم، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت نیز قابل توجه است: «تعدادی واکسن در مرحله سوم آزمایش بالینی هستند و امید است به‌زودی تعدادی واکسن موثر که به پیشگیری از ابتلا به ویروس کمک می‌کند در اختیار قرار گیرد، ولی هم اکنون هیچ راه‌حل جادویی وجود ندارد.»
البته باید به این نکته هم توجه داشت که این واکسن‌ها هنوز در مرحله آزمایش قرار دارند و ممکن است هر لحظه خبر شکست آن‌ها منتشر شود پس نباید امید واهی به آن‌ها داشت.
دانشگاه آکسفورد نام واکسن: ChAdOx۱، nCoV-۱۹
در بین خبرهادرخصوص ساخت ویروس کرونا، واکسن ساخت دانشمندان دانشگاه آکسفورد جدی‌تر به نظر می‌رسد. ایندیپندنت در گزارشی نوشت دانشمندان در باره این واکسن چنین اظهار می‌کنند که واکسن ساخته شده توسط دانشگاه آکسفورد، این قابلیت را دارد که سه برابر بیشتر از بهبود یافتگان کرونایی، در بدن آنتی بادی تولید کند. سارا گیلبرت، رهبر تیم پژوهشگران تولید واکسن ویروس کرونا در تازه‌ترین اظهارات خود گفته است واکسن آخرین مراحل خود را طی می‌کند تا با نهایی شدن، مورد استفاده قرار گیرد.
شرکت سینواک نام واکسن: CoronaVac
این داروسازی چینی که دفتر مرکزی آن در پکن قرار دارد، آخرین مرحله از آزمایش بالینی واکسن ویروس کرونای خود را روی ۱۶۲۰ بیمار در اندونزی آغاز کرده است. به گزارش رویترز؛ «لو بیشان»، محقق شرکت سینواک اعلام کرده به احتمال ۹۹ درصد این واکسن از آزمایش‌ها سربلند بیرون خواهد آمد. هیچ عوارض جانبی برای این واکسن گزارش نشده است. سینواک در ماه گذشته وارد مرحله سوم آزمایش‌ها در برزیل شد و قرار است ۹۰۰۰ کارمند نظام درمانی را در سراسر این کشور در این مرحله به کار گیرد.
شرکت مدرنا نام واکسن: mRNA-۱۲۷۳
شرکت آمریکایی مدرنا هم در حال تلاش برای رسیدن به واکسن کروناست. این واکسن در مرحله اول آزمایش روی تمام ۴۵ داوطلب سالمی که آن را دریافت کردند، واکنش سیستم ایمنی بدن را برانگیخت. با این حال، چهار هفته بعد از تزریق اول، نیاز به دریافت واکسن دومی بود تا بدن بتواند واکنش ایمنی قوی‌تری از خود نشان دهد. هیچ یک از داوطلبان این آزمایش عوارض جانبی جدی را هم تجربه نکردند. به گزارش خبرگزاری دانشجو، مرحله سوم آزمایش اواخر ماه گذشته میلادی کلید خورد و حدود ۳۰ هزار داوطلب قرار است در آن شرکت کنند.
فایزر و بایون‌تک نام واکسن: BNT۱۶۲b۲
فایزر، شرکت داروساز آمریکایی و بایون‌تک، شرکت زیست‌فناوری آلمانی است که ماه گذشته میلادی مرحله سوم آزمایش خود را با جذب ۳۰ هزار داوطلب در ۳۹ ایالت آمریکا و کشور‌های برزیل، آرژانتین و آلمان آغاز کردند. آمریکا پیش از این اعلام کرد ۱۰۰ میلیون دوز از این واکسن را به قیمت ۱.۹۵ میلیارد دلار خریداری کرده است و با شروع سال ۲۰۲۱ نیز ۱۲۰ میلیون دوز از این واکسن به ژاپن تحویل داده خواهد شد.
دیگر واکسن‌های پیشرو
کان‌سینو بیولوژیکس: این شرکت داروساز چینی هنوز در مرحله دوم آزمایش‌های خود به سر می‌برد، ولی در ماه ژوئن مجوزی محدود از دولت دریافت کرد تا واکسن خود را تنها به مدت یک سال روی نیرو‌های نظامی آزمایش کند.
سینوفارم: این شرکت داروساز چینی ماه گذشته میلادی مرحله سوم آزمایش خود روی ۱۵ هزار داوطلب ۱۸ تا ۶۰ ساله در امارات متحده عربی را کلید زد.
موسسه تحقیقات کودکان مرداک، موسسه تحقیقات علمی اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیا و ... هم از شرکت‌های پیشرو در تولید واکسن در جهان هستند.
ایران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ایران نیز یکی از کشور‌هایی است که پیشرفتهای قابل‌توجهی در زمینه توسعه واکسن داشته است. بر اساس آخرین گزارش‌ها؛ پنج گروه برجسته ایرانی در زمینه توسعه واکسن کرونا فعالیت دارند. این پروژه‌ها در فاز اول و دوم قرار دارند و روی حیوانات آزمایش شده اند. به گفته معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، هنوز وارد مرحله سوم و مطالعه روی انسان‌ها نشده‌ایم. این واکسن تکنولوژی فوق‌العاده پیشرفتهای دارد و روند ساخت آن به گونه‌ای است که باید ژن ویروس کرونا، در یک ویروس جدید وارد و آن ویروس به‌عنوان واکسن به بدن فرد تزریق شود.
البته معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیرگروه ایمونوتراپی پژوهشکده علوم داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در گفت و گویی با فرهیختگان اظهار کرده بود: «الان با توجه به وضعیت اورژانسی که وجود دارد عوارض کوتاه‌مدت را ملاک قرار می‌دهیم. به‌صورت‌کلی حداقل هفت ماه زمان نیاز است تا به مراحل پایانی برسیم. به‌همین‌دلیل اگر در ایران هم بخواهیم به واکسن برسیم قبل از سال ۱۴۰۰ بسیار بعید به‌نظر می‌رسد.»