آداب و رسوم مردم مختلف کشور در مراسم عزاداری محرم
- کشور ایران سرآمد تنوع فرهنگی در کل جهان است. این تنوع شگفت‌انگیز فرهنگی در مراسمات محرم سرتاسر کشور نیز دیده می‌شود. هر شهر و استان در ایران، مراسم منحصر به فرد خودش را دارد. در این مقاله قصد داریم به معرفی مشهورترین مراسم‌های محرم در سرتاسر ایران بپردازیم. تا انتهای این مقاله جذاب با ما همراه باشید.
حلقه‌های بزرگ عزاداری در زنجان
شاید کمتر کسی باشد که درباره عزاداری محرم زنجان نشنیده باشد. لقب پرشورترین عزاداری واقعا زیبنده زنجانی هاست. مردم زنجان محرم هرسال، در حسینیه اعظم زنجان دور هم جمع می‌شوند و با تشکیل حلقه‌های عظیم دسته‌های عزاداری، شور حسینی را به رخ کل دنیا می‌کشند. مراسم عزاداری محرم در زنجان به قدری محبوب است که تبدیل به یکی از جاذبه‌های توریستی و گردشگری این شهر شده است.
جمعیت زنجان در روز‌های نزدیک به تاسوعا و عاشورا، به ۲۵۰ هزار نفر و گاهی بیشتر می‌رسد. از شب تاسوعا تا ۱۳ محرم که عزاداری به پایان می‌رسد، اتاق و سوییت خالی در زنجان پیدا نمی‌شود. اگر می‌خواهید در این مراسم پرشور حسینی در زنجان حاضر باشید باید قبل از محرم اتاق یا سوییت برای خودتان رزور کنید. بعد از مکه که در آیین مناسک حج بیشترین شتر را قربانی می‌کند، زنجان در مراسم محرم رکورددار قربانی کردن است. در روز عاشورا بیشتر از ۱۲ هزار راس گوسفند، گاو و شتر قربانی شده و گوشت آن بین نیازمندان تقسیم می‌شود.
یزد، شهری که به نیت سیدالشهدا نخل می‌گردانند
گوناگونی و جذابیت فرهنگی در ایران تمامی ندارد. یکی از زیباترین مراسم‌های محرم مربوط به شهر حسینیه‌های ایران یعنی یزد است. یزد رکورددار بیشترین تعداد حسینیه و دسته‌های عزاداری حسینی در ایران است. هرچقدر از پرشور بودن مراسم‌های این شهر بگوییم باز هم کم است. یکی از ویژگی‌های جذاب این مراسم‌ها که در شهر دیگری نظیر آن را نمی‌بینید، نخل گردانی است.
در این آیین قدیمی و جذاب، یزدی ها درخت نخلی را به شکل تابوت می‌سازند و سپس آن‌را با گل و شیشه و موارد دیگر تزیین می‌کنند. همین تزیینات باعث سنگین‌تر شدن قابل توجه نخل می‌شود. بعد عده ای در زیر آن نخل قرار می‌گیرند و با پاهای برهنه و به نیت تشییع سالار شهیدان، آن را به حرکت در می‌آورند.
خراسان، استانی که با بیل عزاداری می‌کنند
سه روز پس از واقعه عاشورا، طایفه بنی اسد به کربلا رسیدند و با پیکرهای بی‌جان یاران امام حسین (ع) روبرو شدند. به همین دلیل برای دفن یاران سیدالشهدا شروع به کندن زمین کردند. سنت بیل زنی در خراسان هم از همین جا ریشه گرفته است.
مردم خراسان در دسته‌های عظیم، درحالی که قسمت فلزی بیل را رو به بالا گرفته‌اند به عزاداری سید و سالار شهیدان می‌پردازند. این مراسم که در بیرجند به شکلی بسیار با شکوه برگزار می‌شود، در میراث معنوی ایران ثبت رسمی شده است.
جلوه‌ای دیگر از شور حسینی در اردبیل
اردبیل نیز همانند زنجان، عزاداری بسیار پرشوری دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری آن محسوب می‌شود. تفاوتی که عزاداری حسینی اردبیل با سایر شهرها دارد این است که دسته‌جات فقط مختص به محرم نیست و در ماه‌های دیگر سال نیز در جریان است. در دهه محرم دسته‌های عزاداری محلات 6گانه اردبیل به سمت بازار سنتی اردبیل حرکت می‌کنند.
بازاریانی که دلشان برای عزای حسینی می‌تپد با گشاده‌رویی از عزادارن حسینی استقبال می‌کنند. شب هفت تا عاشورا تمام دسته‌جات به سمت مصلای اعظم اردبیل حرکت کرده و در آنجا به عزاداری گروهی می‌پردازند. نوحه‌خوان‌های خوش‌صدای اردبیلی که سرآمد مداحان کشور هستند، شور حسینی را در این مراسم‌ها چندین و چند برابر می‌کنند.
گل‌مالی، رسمی سوزناک در لرستان
از تمامی شهرها که بگذریم، هیچ شهری به مراسم سوزناک لرستان نمی‌رسد. لرستانی‌ها از چند روز قبل از شروع محرم اقدام به جمع‌آوری خاک‌های تمیز و عاری از هرگونه میکروب و آلودگی می‌کنند. پس از جمع‌کردن، خاک‌ها را با گلاب می‌شورند تا تبدیل به گل شود. در روز عاشورا مردم گِل‌ها را به لباس و بعضا صورت و بدن خود می‌مالند. بعد از آن آتش روشن می‌کنند تا گرمای آن، گِل‌ها را خشک کنند.
به حرئت می‌توان گفت عزاداری در هیچ شهری به سوزناکی لرستان نیست. با گل‌ها چهره شهر بسیار غریب و محزون می‌شود. به شما پیشنهاد می‌کنیم حداقل یک بار، در محرم به لرستان سفر کنید تا شاهد این مراسم زیبا و پر از سوز باشید.
سنج و دمام بوشهری‌ها، ریتمی که شهر را محزون می‌کند
یکی دیگر از مراسم‌های زیبای محرم، مختص به بوشهر و شهرهای جنوبی کشور است. در این شهرها، هنگام محرم با ساز کوبه‌ای جنوبی‌ها، ریتمی را به صدا در می‌آورند که در کنار تند بودن آن، بسیار حزن برانگیز است.
مشعل‌گردانی، مراسم سوزناک عراقی‌های مقیم قم
اگر در شب هشتم و نهم محرم به قم سفر کنید، در شب با صحنه‌ای شگفت‌انگیز و بسیار سوزناک مواجه خواهید شد. عراقی‌های مقیم قم، مشعل‌های بزرگی را به دست گرفته و همراه با طبل و نوحه‌ای سوزناک در خیابان‌های این شهر حرکت کرده و به عزاداری می‌پردازند. این صحنه به قدری زیبا و سوزناک است که ارزش آن را دارد که حداقل یک بار برای تماشای آن، به قم سفر کنید.
مراسم سنگ زنی در سمنان
آخرین شهری که قصد داریم به معرفی مراسم آن بپردازیم، مربوط به استان سمنان است. در روستای کهن‌آباد گرمسار، صالح‌آباد و دامغان سمنان، ظرف‌های کوچک دایره‌ای که اغلب جنس آنها چوبی است را در دو دست خود می‌گیرند و با ریتم ۲ ضرب و ۳ ضرب همراه با نوحه و طبل به هم می‌کوبند. این مراسم زیبا و شگفت‌انگیز به ثبت میراث معنوی ایران رسیده است.
در هر شهر ایران مراسم خاص و منحصر به فرد خودش وجود دارد و کل آنها را نمی‌شود در یک مقاله جمع‌آوری کرد. ما به معرفی محبوب‌ترین و مشهورترین مراسم‌ها در ایران پرداختیم و امیدواریم در فرصتی دیگر، به معرفی مراسم‌های محرم شهرهای دیگر ایران بپردازیم.