همه آنچه که باید درباره بارش‌های شهابی در کشور بدانید
- اکتشاف در پدیده‌های نجومی از دیرباز از جمله موضوعاتی بوده‌اند که برای انسان‌ها دارای جذابیت بوده است و بسیاری از دانشمندان پژوهش‌های بسیاری را در این حوزه انجام داده‌اند.
دیدن حرکت اجرام فلکی همچون ماه و ستارگان خود به تنهایی دارای جذابیت‌هایی است که اگر بتوانید برای رصد آنان به دل کویر بروید، قطعا زیبایی آن دوچندان می‌شود، هرچند این شرایط همیشه برای افراد مهیا نیست و شاید با وجود حجم درگیری‌های کاری و زندگی شهری نتوان از چنین امکانی در هر زمانی از سال بهره برد.
در کنار اینکه همواره رصد بسیاری از پدیده‌های نجومی نیازمند استفاده از تلسکوپ‌های ویژه‌ای هستند که شاید برای همه افراد که حوزه کاری آنان در این زمینه نیست، چنین امکانی مقدور نباشد و مضاف بر اینکه در آسمان دود گرفته و آلوده شهر‌های کنونی اصلا چنین امکانی برای مشاهده پدیده‌های نجومی وجود ندارد.
با این وجود اگر همچنان علاقه‌مند باشید که در حد بضاعت خود پدیده‌های نجومی را مشاهده کنید، باید گفت که در دو ماه مرداد و آذر اوج بارش شهابی برساوشی و جوزایی در کشور وجود دارند.
شاید از خود درباره علت وقوع این پدیده نجومی سوال کنید که باید در این رابطه اعلام کرد به گفته کارشناسان زمین طی گردش خود به دور خورشید گاهی از میان توده ذرات می‌گذرد. این ذرات که به نام شهاب‌واره شناخته شده‌اند گاهی بقایای مرگ یک ستاره دنباله‌دار و گاهی بقایای سیارک‌ها هستند. شهاب‌واره‌ها در برخورد به جو زمین می‌سوزند و ما در واقع اثر سوختن آن‌ها را می‌بینیم. در موارد خیلی خیلی نادری ممکن است ذرات بزرگی از این ذرات از جو زمین عبور کند و به سطح زمین برسند که ما آن‌ها را به عنوان شهاب سنگ می‌شناسیم؛ شهاب سنگ‌ها در مورزه نگهداری می‌شوند و در موزه کاخ نیاوران و گنبد مینا در پارک آب و آتش تهران نمونه‌هایی از آن‌ها وجود دارد.
در این شرایط شهاب باران یا همان پدیده شهابی از جمله موضوعاتی است که دیدن آن‌ها نیاز به رفتن به دل کویر یا استفاده از تجهیزات خاص نجوم ندارد و هرساله در دو ماه از سال واقع در مرداد ماه و آذرماه شاهد پدیده‌های نجومی هستیم که بریده‌های نورانی در آسمان ظاهر می‌شوند.
در این شرایط اگر در این دو ماه از سال به مناطقی سفر کنید که آسمان صاف، بدون ابر و غبار باشد و از آلودگی نوری دور باشید می‌توانید شهاب‌های زیادی را تماشا کنید. در بقیه روزهای سال نیز اگر در همچنین مناطقی باشید، در نیمه‌های شب اگر چشم به آسمان بدوزید باز هم امکانش وجود دارد که شهابی از گوشه چشم‌تان بگذرد.
بارش شهابی برساوشی در واقع حاصل سوختن ذرات باقی‌مانده ستاره دنباله‌داری به‌نام سویفت- تاتل در برخورد با جو زمین است. وقتی به مسیر این شهاب‌ها نگاه کنید متوجه خواهید شد که همه آن‌ها به منطقه مشترکی در آسمان می‌رسند که اصطلاحا به آن کانون بارش می‌گویند. به دلیل اینکه کانون این بارش، صورت فلکی برساوش است نام آن نیز به بارش شهابی برساوشی شهرت یافته است. این پدیده که از ۲۷ تیر تا سوم شهریور ادامه دارد، در نیمه‌شب ۲۱ و ۲۲ مرداد به اوج خود می‌رسد و با حضور در مناطق مناسب می‌توانید حدود ۶۰ تا ۷۰ شهاب را در هر ساعت مشاهده کنید.
یکی از بارش‌های شهابی از نوع بارش‌های برساوشی به نام «دلتای دلوی» شناخته می‌شود که در اواسط فصل تابستان در نیمکره شمالی زمین از جمله ایران قابل مشاهده است.
شاید از خود بپرسید که نامگذاری این پدیده‌های نجومی از چه روست که باید در جواب آن اعلام کرد هر پدیده نجومی که در کنار یک شهاب دنباله‌دار قرار گرفته، به آن نام خوانده می‌شود و به دلیل اینکه کانون این بارش در نزدیکی ستاره دلتا یا همان صورت فلکی «سطل آب» یا «دلو» صورت می‌گیرد، همه آن را به نام دلتای دلوی می‌شناسند.
شهاب‌های بارش دلتای دلوی با سرعت تقریبی ۱۵۰ هزار کیلومتر بر ساعت در ارتفاعی حدود ۱۰۰ کیلومتری زمین با جو برخورد می‌کند.
بر اساس اعلام کارشناسان حوزه نجوم این پدیده نجومی که تا روز هشتم مردادماه در ایران قابل مشاهده است، در ساعت یک و ۳۰ دقیقه بامداد سه شنبه ۷ مرداد به اوج بارش خواهد رسید و همه می‌توانند از این پدیده نجومی بازدید داشته باشند.
یکی از مولفه‌های سنجش وضعیت بارش شهابی در علم نجوم به میزان بارش سرسویی یا همان میزان ZHR بستگی دارد که منجمان بارش این پدیده نجومی را را بین ۱۰ تا ۲۰ شهاب عنوان کرده‌اند.
با این وجود با توجه به کامل بودن ماه و روشن بودن آسمان شاید چندان نتوان از این پدیده نجومی لذت برد چراکه عملا تعداد محدودی از این شهاب‌ها در این بارش شهابی در آسمان قابل مشاهده است و شاید اگر تا آخر مردادماه برای مشاهده این پدیده نجومی صبر کنید بهتر باشد.
هرچند باید به این مساله اشاره کرد که نور کم این بارش در کنار تعداد کم آن از یک سو و وضعیت ماه موجب شده است که نتوان چندان از این پدیده نجومی لذت برد.
بر خلاف اغلب بارش‌های شهابی برساوشی که منشا آن‌ها از بقایای ستاره‌های دنباله‌دار است منشا بارش شهابی جوزایی از یک سیارک است که به نظر برخی اخترشناسان نوعی جرم به نام دنباله‌دار خاموش است. چگونگی تولید شهاب‌ها توسط سیارک‌ها تاکنون کشف نشده است. به نظر می‌رسد که کانون این بارش شهابی به صورت فلکی جوزا می‌رسد و علت نامگذاری آن نیز همین است. بارش شهابی جوزایی در حدود ۱۶ آذر آغاز می‌شود و در روز ۲۳ ماه آذر به اوج می‌رسد و ۲۷ آذر ماه پایان می‌یابد. ZHR این بارش حدود ۱۰۰ است یعنی اگر در منطقه مناسب رصد باشید شانس تماشای ۱۰۰ شهاب در هر ساعت را دارید.
با این وجود اگرچه چنین امکانی برای شما وجود داشت تا به دل کویر بروید، توصیه میکنیم که فرصت رصد این پدیده نجومی را در این ماه از دست ندهید و برای رصد آن به دل کویر بروید.
در پایان باید به این مساله اشاره کرد که پدیده‌های نجومی از جمله اموری هستند که در آن می‌توان به زیبایی‌های آفرینش پی برد و در پی خدا را برای این همه زیبایی شکرگذاری کرد.