چند نكته مهم پيرامون تحول فرهنگى و سيره علمى «امام باقر (ع)»

مهدی شریعتی بر در گفت‌وگو با پیرامون لقب «امام باقر (ع)» گفت: «امام باقر (ع)» را «باقرالعلوم» می‌خواندند به معنای شکافنده علم و اظهار کننده حقایق و معارف، دوران امامت ایشان همزمان با اواخر دوره حکومت بنی امیه و ابتدای حکومت بنی عباس بود همین امر سبب شد فضای ایجاد شود و معارف اسلامی از ناحیه این امام بزرگوار ارائه و در سطح جامعه گسترش پیدا کند. «امام باقر (ع)» به عنوان پایه گذار نهضت علمی به تربیت شاگردان زيادى پرداخته و زمینه توسعه اسلام ناب محمدی را از زاویه علمی و دینی بستر سازی کردند.

***تقويت احکام، دستورات دینی و شرعی در دوران «امام باقر (ع)» 

وی در همین راستا ادامه داد: با پدید آمدن فرصت، «امام باقر (ع)» زمینه را برای توسعه معارف، احکام و دستورات دینی و شرعی مهیا دیدند و شروع به تبیین احکام اسلام ناب محمدی کردند، ایشان توانستند شاگردان بزرگی را تربیت کنند و زمینه را برای به اوج رسیدن شکوفایی علمی اسلام در زمان «امام صادق (ع)» فراهم کنند.

شریعتی‌ پیرامون رویکرد «امام باقر (ع)» در زمان امامتشان بیان کرد: «امام باقر (ع)» حرکتی فرهنگی را در زمان ولایت خود پایه گذارى کردند البته باید توجه داشت که این حرکت توسط «امام زین العابدین(ع)» ایجاد شد و بعد‌ها توسط «امام باقر (ع)» بسط و گسترش پیدا کرد لذا به جرات می‌توان گفت که کار فرهنگی عمیقی در دوران ولایت «امام باقر (ع)» شکل گرفت، که سیره سیاسی ایشان را نیز تحت تاثیر قرار داد اصول فرهنگی شکل گرفته سبب شد تا بخش سیاسی به پیروی از آن تحولات فرهنگی حرکتی نوین را تجربه کند، بدين ترتیب می‌توان گفت «امام باقر (ع)» اصول فرهنگی را زمینه ساز تحولات کلی در جامعه اسلامی زمان امامت خود قرار دادند و بسیار موفق عمل کردند، کار فرهنگی عمیق و موفق، اساس کار سیاسی محسوب می‌شود و این مهم را «امام باقر (ع)» به اثبات رساندند.

***تحولات عظيم فرهنگى كه «امام باقر (ع)» ايجاد كردند

وی در مورد تاثیر حرکت فرهنگی «امام باقر (ع)» در دوران ولایت ايشان اظهار کرد: شیخ مفید در مورد حرکت فرهنگی «امام باقر (ع)» تاکید کرد جامعه شیعه تا پیش از زمان «امام باقر (ع)» دارای نوعی سر در گمی در احکام دینی و شرعى بود، اما با حضور «امام پنجم (ع)» شرایط تغییر کرد و «امام باقر (ع)» به تمامی این مسائل پاسخ دادند و حتی این موازنه به شکلی عوض شد که از سایر مذاهب و فرقه‌ها برای آموزش به مکتب شیعه و این امام بزرگوار رجوع می‌کردند. حرکت فرهنگی «امام باقر (ع)» افرادی همچون محمدبن مسلم را تربیت کرد.

این کارشناس علوم قرآنی نهضت علمی «امام باقر (ع)» را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: تبیین حقایق دینی برای نخبگان رویدادی را رقم زد که جهان اسلام بعد‌ها به حضور شاگردان تربیت یافته «امام باقر (ع)» می‌بالید، تربیت دینی در مکتب شیعه و ولايت به شاگردان نشان داد که نباید سلطه پذیری از طاغوت را بپذیرند، این عوامل در نظر حاکم وقت حشام عبد الملک خوش نیامد و «امام باقر (ع)» را به دربار که در شام بود فراخواند این امام بزرگوار در آنجا با یک منطق علمی و با صلابت در برابر زور گویی حاکم بنی امیه ایستادند و اين مسئله باعث شد «امام پنجم (ع)» را زندانی کنند، اما حرکت فرهنگی «امام باقر (ع)» در زندان ادامه پیدا کرد و زندانیان نیز از ایشان بهره بردند، روشنگری‌های ايشان بر زندانیان تاثیر بسيارى گذاشت، این امر به مذاق حاکم خوش نیامد و ایشان را آزاد کردند، «امام باقر (ع)» تحت شرایط خاص به مدینه بازگشتند.

***وصیت ده ساله «امام پنجم (ع)» 

شریعتی بر پيرامون وصیت «امام باقر (ع)» تاکید کرد: «امام باقر (ع)» حتی در زمان شهادت و پس از آن نیز حرکت فرهنگی و تاثیر گذار خود را رها نکردند ایشان در وصیت نامه خود تاکید کرده بودند که ده سال در محل منا برای ایشان مجلس عزاداری برگزار کنند بدین ترتیب علاوه بر توسعه فرهنگ معنوی، مظلومیت‌های «ائمه اطهار (ع)» نیز بازگو می‌شد حجاجی که از سراسر کشور پهناور اسلامی برای حج آمده بودند بعد از فراغت از فشرده‌ترین بخش مناسک حج در منا جمع شدند لذا در معرض این روضه قرار گرفته و حقایق فراوانی را در میافتند و آگاهی لازم را پیدا می‌کردند، این یک حرکت استراتژیک و در عین حال ذکاوتمندانه بود.

وی پيرامون جنبش هاى سیاسی و فرهنگی در زمان «امام باقر (ع)» ابراز کرد: جنبش سیاسی و فرهنگی در دوران «امام باقر (ع)» توانست تحولات فراوانی را در عرصه علمی و دینی فراهم کند البته نباید این مهم را از نظر دور داشت که در دوران همه «ائمه معصومین (ع)» در کنار کار فرهنگی کار‌های سیاسی و مبارزاتی با طاغوت ادامه داشته است، اما در نهایت این شیوه عملیاتی کردن رویکردهایشان بود که باعث می‌شد تفاوت درعملکرد ولایی این بزرگواران به چشم بیاید. «امام باقر (ع)» در بین سایر «ائمه معصومين (ع)» دارای سبقه فعالیت‌های فرهنگی شناخته شده اى هستند و این مهم به دلیل شریط حاکم و دوره امامت ایشان بوده است.

***بصیرت مردم

این کارشناس علوم قرآنی بصیرت مردم را در زمان «امام باقر (ع)» مورد بررسی قرار داد و افزود: بعد از واقعه کربلا مردم تا حدودى متوجه ارزش و جایگاه «ائمه معصومین (ع)» شده بودند، اما این تحول در زمان امامت «امام باقر (ع)» بسیار قابل توجه بود البته ریشه این بی توجهى و کم اقبالی مردم را باید در فرهنگ ضعیف آنان جستجو کرد، «امام سجاد (ع)» و «امام باقر (ع)» زمینه را برای توسعه و گسترش فرهنگ ناب محمدی فراهم کردند و این روند در دروان امامت «امام صادق (ع)» به اوج خود رسید این تحول نوعی بیداری را در مردم آن زمان فراهم کرد آنان حاکمان ظالم را شناخته بودند و اقبال بسیاری نسبت به «ائمه معصومین (ع)» پیدا کرده بودند هرچند این محبوبیت سبب شده بود برخی دشمنان از این مهم استفاده کنند و برای اجرایی کردن اهداف شوم خود بخواهند از علویان و شیعیان بهره برداری کنند.

وی به گلایه «امام باقر (ع)» از رفتار مردم اشاره و ابراز کرد: با اینکه فرهنگ سازی «امام باقر (ع)» سبب بیدار شدن بسیاری مردم از خواب غفلت شده بود، اما با این همه «امام باقر (ع)» از رفتار مردم گلایه‌مند بودند ایشان تاکید فرموده بودند که «اگر مردم را به دین دعوت کنیم جمع زیادی از آنان این دعوت را اجابت نمی‌کنند در حالی که موظف به هدایت آنان هستیم و نمی‌توانیم دست از هدایت آنان برداریم»، «امیرالمومنین (ع)» نیز با این مشکل رو به رو بودند ایشان مسئولیت هدایت و امامت را بر عهده داشتند، ولی مردم عموما باایشان همراهی نمى كردند.

***اعمال سالروز شهادت «امام باقر (ع)»

 شریعتی بر به اعمال سالروز شهادت «امام باقر (ع)» اشاره و خاطرنشان کرد: اگرچه برای شهادت این امام بزرگوار اعمالی خاص بیان نشده است، اما حزن و غم در رسای سوگ این امام بزرگوار و الگو برداری از زندگی و اخلاق و سیره «امام باقر (ع)» امری مهم و قابل توجه است همچنین تدبر در رویکرد ایشان بسیار ارزشمند است.