ویژگی‌های مهم اخلاقی «امام جواد (ع)» در آینه قرآن کریم
محسن رفیعی در گفت‌وگو با پیرامون سیره اخلاقی «امام جواد (ع)» گفت: «اهل بیت و ائمه معصومین (ع)» تجسم عملی قرآن کریم هستند، چنانکه در کتاب «الاحتجاج» احمد بن طبرسی آمده است «رسول اکرم (ص)» در غدیر خم فرمودند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِیٌّ أَنْصَرُکُمْ لِی وَ أَحَقُّکُمْ بِی وَ أَقْرَبُکُمْ إِلَیَّ وَ أَعَزُّکُمْ عَلَیَّ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنَا عَنْهُ رَاضِیَانِ وَ مَا نَزَلَتْ آیَةُ رِضًى إِلَّا فِیهِ وَ مَا خَاطَبَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا إِلَّا بَدَأَ بِهِ؛ ای مردم، این علی است که از همه بیشتر مرا یاری نمود، سزاوارترین و نزدیک‌ترین و عزیزترین شما نزد من است، خداوند عزّوجلّ و من از او خشنودیم. هیچ آیه رضایتی در قرآن نیست مگر این که درباره اوست و خدا هیچگاه مومنان را خطابی ننموده مگر آن که ابتدا او مخاطب بوده است و آیه ستایشی نازل نگشته مگر درباره او.»
وی در همین راستا ادامه داد: «امام جواد (ع)» نیز مانند امامان معصوم دیگر، اسوه بی‌کم و کاست در همه امور فردی و اجتماعی است، نگاهی به ویژگی‌های فردی این امام بزرگوار نشان می‌دهد که سیره اخلاقی ایشان تا چه میزان منطبق بر آیات قرآن کریم است.
***تقوا سیره وجودی «امام جواد (ع)» است
رفیعی تقوا را از ویژگی‌های «امام جواد (ع)» دانست و ابراز کرد: یکی از القاب مشهور «امام جواد (ع)» «تقی» به معنای فرد با تقواست. تقوا، نیروی نگاه دارنده درونی است که انسان را از هرگونه آسیب معنوی و دینی حفظ می‌کند. همان گونه که حضرت «یحیی (ع)» در کودکی به مقام تقوا نائل شد، «امام جواد (ع)» نیز در کودکی جامه امامت و ولایت را بر تن کرد. در آیه ۱۳ سوره مریم خطاب به حضرت «یحیی (ع)» در کودکی می‌فرمایند: «وَ حَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَ زَکَوةً وَ کاَنَ تَقِیًّا؛ و از جانب خود، مهربانى و پاکى به او دادیم و تقواپیشه بود.»
وی به تقوای «امام جواد (ع)» اشاره و تاکید کرد: در بین کودکان هستند افرادی که تقوای آنها با بزرگسالی‌شان همسنگ است چنان که در بین برگزیدگان الهی می‌توان از معصومیتی همچون حضرت «مسیح (ع)»، حضرت «یحیی (ع)» و «امام جواد (ع)» نام برد.
این کارشناس علوم قرآنی رویکرد «امام جواد (ع)» را در دوران نوجوانی ایشان مطرح و بیان کرد: سن نوجوانی «امام جواد (ع)» موجب نشد که تلاش مأمون در ترغیب آن امام بزرگوار سبب شود تا «امام جواد (ع)» ذره‌ای به سوی گناه کشیده شوند. در کتاب «الکافی» کلینی جلد یک نقل شده که هنگام ازدواج آن «امام جواد (ع)» با دختر مأمون؛ «دَفَعَ إِلَى مِائَتَیْ وَصِیفَةٍ مِنْ أَجْمَلِ مَا یَکُونُ إِلَى کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ جَاماً فِیهِ جَوْهَرٌ یَسْتَقْبِلْنَ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام إِذَا قَعَدَ فِی مَوْضِعِ الْأَخْیَارِ فَلَمْ یَلْتَفِتْ إِلَیْهِن؛ دویست دختر از زیباترین کنیزان را فراخواند و به هر کدام از آنها جامى که در آن گوهرى بود داد تا هنگامی که این امام بزرگوار بر روی تخت دامادی می‌نشیند، پیش روی ایشان قرار دهند، ولی «امام جواد (ع)» به آنها هم توجهى نفرمودند.»
وی به تاکیدات «امام جواد (ع)» در خصوص زهد در جامعه اسلامی اشاره و افزود: «امام جواد (ع)» هم خود تقوی پیشه بودند و هم دیگران را نیز به تقوای الهی توصیه می‌کردند؛ در روایات بیان شده روزی مردی به «امام جواد (ع)» گفت: مرا اندرز و سفارش کن. فرمود: آیا تو اندرز مىپذیرى؟ آ ن مرد گفت: آرى آنگاه امام جواد (ع)» فرمودند: «تَوَسَّدِ الصَّبْرَ وَ اعْتَنِقِ الْفَقْرَ وَ ارْفَضِ الشَّهَوَاتِ وَ خَالِفِ الْهَوَى وَ اعْلَمْ أَنَّکَ لَنْ تَخْلُوَ مِنْ عَیْنِ اللَّهِ فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ؛ صبر را بالش خود ساز و با فقر دست به گردن شو و شهوتها را دور ساز و با هواى نفس مخالفت ورز و بدان که همواره در دیدرس خدایى، پس ببین چگونه باید باشى.»
***زهد و ساده زیستی در زندگی «امام نهم (ع)»
رفیعی سیره اخلاقی دیگر «امام جواد (ع)» را مطرح و بیان کرد: زهد و ساده زیستی از جمله شروطی است که خدای متعال برای همه «پیامبران و ائمه اطهار (ع)» قرار داده است، چنان که در دعای ندبه می‌خوانیم: «إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَکَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ، الَّذِی لَا زَوَالَ لَهُ وَ لَا اضْمِحْلَالَ، بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیْهِمُ الزُّهْدَ فِی زَخَارِفِ هَذِهِ الدُّنْیَا الدَّنِیَّةِ وَ زِبْرِجِهَا، فَشَرَطُوا لَکَ ذَلِکَ، وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِه؛ آنگاه که برای ایشان اختیار کردی، فراوانی نعمت پابرجایی که نزد توست، نعمتی که تباهی و نابودی ندارد، پس از آنکه بی‌میل بودن نسبت به رتبه‌های این دنیای فرومایه و زیب و زیورش را با آنان شرط نمودی، آنان هم آن شرط را از تو پذیرفتند و تو هم وفا نمودن به آن را از جانب آنان دانستی.
این کارشناس علوم قرآنی اشاره‌ای به معنای زهد داشت و اظهار کرد: زهد به معنای ناداری و فقر نیست بلکه رد دلبستگی و وابستگی است که انسان را از عمل به وظایف دینی اش باز دارد؛ از این رو «امام جواد (ع)» در یک بازه زمانی در شرایط خوب مالی بودند، اما هرگز وابسته به داشته‌های مادی خود نبودند.
*** دل کندن از مال دنیا
وی دیدگاه «امام جواد (ع)» را پیرامون مال و منال دنیا مطرح و بیان کرد: در کتاب «الخرائج و الجرائح» آمده است وضع مالی «امام جواد (ع)» در مدت زمانی خاص بسیار خوب بود چنان که وقتی شخصی این امام بزرگوار را دید با خود گفت «امام جواد (ع)» دیگر به وطنش مدینه باز نمی‌گردد. در این هنگام «امام جواد (ع)» سرش را پایین انداخت و سپس سرش را بالا گرفت و در حالى که رخسارش زرد شده بود، او را خطاب قرار داد و فرمود: «خُبْزُ شَعِیرٍ وَ مِلْحُ جَرِیشٍ فِی حَرَمِ جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا تَرَانِی فِیه؛ نان جو و نمک نیم کوب در حرم «رسول الله (ص)» از آنچه مشاهده می‌کنی برایم بهتر است.»
رفیعی جایگاه زهد را در پیشگاه خدواند متعال مورد بررسی قرار داد و خاطرنشان کرد: در آیه ۲۳ «سوره حدید» زهد مورد بررسی قرار گرفته است، در این آیه شریفه قرآن کریم آمده است: «لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُم؛ تا بر آنچه از دست شما رفته اندوهگین نشوید و به [سبب] آنچه به شما داده است شادمانى نکنید.»
انتهای پیام/