پاسخ به یک شبهه؛ چه نیازی به شورای نگهبان وجود دارد؟

- طبق اعلام پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان، وظیفه شورای نگهبان یک امر نظارتی است، چه در حوزه قانونگذاری و چه در حوزه انتخابات. همه جوامع انسانی نیز به حکم عقل پذیرفته‌اند که در اداره جامعه، باید سازوکار‌های نظارتی وجود داشته باشد و این نظارت در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی روزانه یک جامعه ضرورت دارد.

شما در زندگی اجتماعی روزانه هزاران مورد از نظارت را ملاحظه می‌کنید. در مسابقات ورزشی، در رفت‌وآمد روزانه، تردد‌های شهری و کنترل ترافیک، در مدرسه و دانشگاه، در محل کار و اداره و... افرادی به عنوان داور، ناظم مدرسه، پلیس، بازرس اداره و... هستند که این وظیفه نظارتی را در حوزه خود اعمال می‌کنند تا همه چیز براساس نظم و قوانین و مقررات انجام شود. پس نظارت برای حیات اجتماعی انسان‌ها امری ضروری است و در عرصه‌های مختلف وجود دارد.

شورای نگهبان هم - با هر عنوانی - در کشور‌های دیگر وجود دارد. در جمهوری اسلامی ایران با همین عنوان و در کشور‌های دیگر با عناوین دیگر، نهاد‌هایی مثل دادگاه قانون اساسی، دیوان عالی فدرال آمریکا، شورای قانون اساسی و... این نظارت تقنینی و انتخاباتی را به نوعی انجام می‌دهند.

جمهوری اسلامی ایران هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این سازوکار بسیار مؤثر را در نظر گرفت. قبل از انقلاب، ما سازوکار‌های نظارتی قانون‌مندی نداشتیم. در نظام‌هایی که نظارت قضایی دارند، مثل آمریکا، نظارت‌شان پسینی است؛ یعنی فرض این است که مصوبات منطبق با قانون اساسی است، مگر اینکه شکایتی یا اعتراضی مطرح شود. اما چارچوب قانون اساسی ما نظارت پیشینی را در نظر گرفته است و کلیه مصوبات مجلس پیش از نهایی شدن باید به تأیید شورای نگهبان برسد.

 

طبیعتاً اگر قانون اساسی شکل دیگری را در نظر می‌گرفت، آن انجام می‌شد؛ اما فعلاً این روش پذیرفته شده است. البته در خصوص نظارت بر مصوبات دولت که از سوی رئیس مجلس، طبق اصل ۱۳۸ قانون اساسی انجام می‌گیرد، با نظارت دیوان عدالت اداری بر مقررات دولتی، نظارت به شکل پسینی صورت می‌گیرد و چنانچه مصوبه‌ای خلاف قانون تشخیص داده شود، ابطال می‌شود؛ بنابراین ما نیز هر دو شیوه نظارتی را داریم، ولی تشخیص قانون‌گذار این بوده است که مصوبات مجلس، نظارت پیشینی داشته باشد و نسبت به مصوبات دولت، نظارت پسینی اعمال شود.

در نظارت بر انتخابات نیز لازم است نهادی وجود داشته باشد تا سلامت انتخابات را تضمین کند و از آرای مردم در برابر تخلفات یا تقلب احتمالی صیانت و پاسداری کند. در همه نظام‌های انتخاباتی نیز برای حفظ سلامت انتخابات نهاد‌های نظارتی پیش بینی شده اند و در ایران این رسالت بر عهده شورای نگهبان است و این نهاد اجازه نمی‌دهد تا در آرای مردم دستبرد صورت گیرد و جای پیروز و بازنده عوض شود. علاوه بر این در قوانین انتخاباتی ویژگی‌هایی برای داوطلبان ذکر شده است که باید وجود این شرایط در افرادی که برای کسب کرسی نمایندگی یا ریاست جمهوری ثبت نام می‌کنند، احراز و تشخیص داده شود. این وظیفه مهم نیز بر دوش شورای نگهبان قرار دارد و این نهاد موظف است از اجرای قانون مراقبت نماید و اجازه ندهد افرادی که شرایط کاندیداتوری را ندارند، در معرض آرای مردم قرار گیرند و به ناحق در جایگاه رسمی قرار گیرند.

در نتیجه وجود شورای نگهبان برای حفظ سلامت انتخابات، پاسداری از قانون اساسی و احکام اسلامی لازم و ضروری است.