پناهیان: عدالتخواهی در جامعه ما تبدیل به یک ارزش شده است
در گفتار زیر حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان در پاسخ به سؤال ما بر نقش‌آفرینی توأمان مردم و نخبگان برای برقراری عدالت تأکید کرده و برخی غفلت‌ها و مصلحت‌اندیشی‌های نادرستِ خواص در موضوع عدالت را تحلیل کرده‌اند.
نقش مردم و خواص در برقراری عدالت
اینکه در یک جامعه عدالت برقرار بشود وابسته به عوامل مختلفی است، از یک زاویه می شود این عوامل را به دو قسمت تقسیم کرد؛ همان بحثی که در مورد اجتماع بشری هست که تقسیم بین افراد صورت می گیرد یعنی افرادی خواص و نخبگان جامعه هستند و افرادی هم عموم مردم به حساب میآیند که اکثریت مطلق را تشکیل می دهند.
نه نخبگان و خواص جامعه می توانند به تنهایی عدالت را در یک جامعه برقرار کنند و نه عموم مردم به تنهایی قادر به انجام این کار هستند. پیامبران الهی که مبعوث می شوند به رسالت «لیقوم الناس بالقسط» کاری می کنند که هر دو گروه نقش و تکالیف خودشان را انجام بدهند یعنی آن‌ها را سوق می دهند به این سمت، پس مردم در برقراری عدالت نقش دارند و از نخبگان و خواص جامعه هم نقش دارند.
اگر مردم انتظار داشته باشند که صرفاً از بالا یک کسانی مشکلات را حل کنند و عدالت را برقرار کند این شدنی نیست و اگر فقط برقراری قسط و عدل را بر عهده‌ی مردم قرار بدهیم و نخبگان جامعه در این زمینه احساس وظیفه نکنند طبیعتاً کار به سرانجام نخواهد رسید.
غفلت‌های خواص در موضوع عدالت
علت اینکه رهبر انقلاب فرمودند ما موفقیت چندانی در برقراری عدالت نداشتیم به این دلیل هست که هر دو گروه شاید وظایف خودشان را دقیق و درست انجام ندادند؛ نخبگان به صورتی و از آن طرف مردم هم به صورت دیگر.
از طرف دیگر طرح‌هایی که برای اداره‌ی اقتصاد و معیشت مردم مدنظر برخی بود، طرحهای مردمی بر اساس اقتصاد مقاومتی نبود. خب وقتی که فعالیت اقتصادی و جهتگیری فعالیت‌ها در این جهت نباشد که بخواهد مردم را فعال کند، طبیعتاً رانت پدید می‌آید، طبیعتاً فساد زمینه‌اش زیاد میشود، کم‌کاری‌ها و بی‌عرضگی‌ها شدیدتر خواهد شد و شدیدتر خودش را نشان می‌دهد و دوباره زمینه‌ی بی‌عدالتی فراهم میشود.
عامل سومی که در نخبگان و خواص جامعه یا سیاسیون و افراد ذی‌نفوذ هر کدام به سهمی موجب این شد که ما به عدالت به نحو مطلوب نرسیم، بعضی از مصلحت‌اندیشی‌هایی است که بین نخبگان جامعه بالأخره رواج پیدا میکند. این‌ها رودروایسی می‌کنند با یکدیگر، در مقابل یکدیگر کوتاه میآیند و این وسط عدالت قربانی میشود و مردم فراموش میشوند.
بنده سه عامل تقریبی را در میان خواص و نخبگان جامعه، در میان مسئولین، در میان کسانی که ذی نفوذ هستند برشمردم که تصور میکنم این سه عامل موجب کُندی در برقراری عدالت در جامعه میشود، مثلاً علمای حوزه وقتی نقش خودشان را کامل ایفا کنند نسبت به مسئولیت، سیاسیون نقش خودشان را درست ایفا کنند، یقیناً فضایی در جامعه ایجاد میشود که در آن فضا نمی‌شود رفتاری در جهت بی‌عدالتی داشت.
نقش مردم در برقراری عدالت پُررنگ شده است
خب برویم در بخش مردم. مردم در انتخابات در کشور ما مشارکت جدی دارند و تا حد زیادی تأثیر خودشان را می‌گذارند، ولی برای برقراری مردمسالاری دینی کافی نیست که فقط مردم بیایند در انتخابات شرکت کنند. همچنانی که اگر فقط مردم بیایند در تظاهرات شرکت بکنند کافی نیست.
هم اکنون عدالتخواهی در جامعه ما تبدیل به یک ارزش شده و فعالیت‌های عدالت‌جویانه و فعالیت‌هایی که از ایجاد فساد در هر منطقه و محله‌ای جلوگیری میکند و می‌تواند مشکلاتی را که موجب مظالم زیادی میشود حل کند، زیاد شده است.
هیچ وقت نمی شود عدالت را صرفاً از بالا برای یک جامعه جاری و تضمین کرد و توسعه داد یعنی برای تقویت عدالت در جامعه، باید مردم هم نقش خودشان را ایفا کنند.
مطالبهگریها، نقش مردم را تقویت میکند
بنده تصور می کنم در میان نخبگان و مسئولین جامعه عدالت‌گرایی و توجه به عدالت بیشتر شده، آن‌هایی که بی‌توجه‌اند به این موضوع در نزد افکار عمومی، موقعیت‌شان به شدت تنزل پیدا کرده است، آن‌هایی که توجه به عدالت دارند خب در نظر مردم خیلی به اصطلاح مورد استقبال قرار گرفتند مثل قوه قصائیه.
یعنی مردم آمدند کمک کردند و بعضاً دستگاه‌ها خودشان قیام کردند به عدل و قسط و مورد استقبال قرار گرفت. هر مسئول دولتی هم در این جهت حرکت کند طبیعتاً نامش در تاریخ مثبت باقی خواهد ماند، ولی به هر حال فضا، یک فضایی است که در میان نخبگان و خواص جامعه دارد می‌رود به سمت عدالت، در اواخر دهه‌ی پیشرفت و عدالت ما شاهد این وضعیت هستیم.
در میان مردم هم به ویژه جوانانی که فعال شدند در عرصه‌های مطالبه‌گری و حل مسأله هر دو در کنار هم، این‌ها موجب شده است که مردم نقش خودشان را در برقراری عدالت بیشتر ببینند.
وقتی این مطالبهگریها توسط مردم در رسانه‌ها دنبال می شود و جوانانی میآیند فعال میشوند برای اینکه محرومیت‌زُدایی کنند حتی همین فعالیت‌ها که در سیلها و زلزله‌ها یا در کرونا انجام شد این‌ها نقش مردم را تقویت میکند و حتی می‌تواند از ایجاد زمینه فساد و رانت و بی‌عدالتی جلوگیری کند.ما باید این نقش را کماکان تقویت کنیم.
شاید روح حاکم بر بیانیه گام دوم تقویتِ این نقش باشد که با امیدبخشی به مردم و به ویژه جوان ها، مردم و آن نیرو‌های جوانی که حزب‌اللهی و معتقد هستند، فداکارانه برای مردم تلاش کنند. اگر این‌ها واقعاً به حد مطلوبی از فعالیت خودشان برسند یقیناً عدالت را در جامعه تضمین خواهند کرد.
بی‌عدالتی در جامعه ما سیستمی نیست
البته بی‌عدالتی در جامعه‌ی ما سیستمی نیست. همین دانه درشتهایی که گرفته میشوند و محاکمه میشوند معلوم میشود که سیستم برخورد میکند با بی‌عدالتی و الآن تقریباً معلوم شده است که بی‌عدالتی و ظلم حتماً جلوگیری خواهد شد و اگر کسی به رانت‌خواری و انواع بی‌عدالتی ها دست بزند دیر یا زود دستگیر خواهد شد و پای میز محاکمه خواهد آمد. خود این خیلی کمک می کند به فضا، اما خب طبیعتاً دستگاه قضا برای برقراری عدالت کافی نیست.
امیدواریم مجلس شورای اسلامی هم نقش خودش را به خوبی ایفا کند. درست است که دچار بی‌عدالتی ها شدیم و این اصلا زیبنده‌ی جامعه اسلامی نیست، اما در نهایت معلوم است که جامعه دارد خودش را بازسازی و آماده میکند.
در این شرایط اجتماعی نویی که ما قرار داریم، از حضور فضای مجازی و مشکلاتی مثل کرونا و در شرایطی که بالأخره تحریمهای بیگانگان فشار می‌آورد، امید‌ها به دشمنان قطع شده و دشمنان در نهایت ضعف قرار گرفتند و ما در نهایت قدرت برای تأمین امنیت خودمان قرار گرفتیم و با اقتدار می‌توانیم حتی برخی از منافع اقتصادی خودمان را دنبال کنیم. همه این شرایط دست به دست هم داده که ما بیش از بیش به سمت عدالت حرکت کنیم و این‌ها هیچ کدام بی‌سابقه نیست.
این نکات مثبتی که فراهم شده دستاوردِ همان پیگیری‌ای است که در نظام ما برای عدالت همیشه بوده، رهبری عزیز انقلاب هم همیشه بالای سر نظام بودند که یک وقت بی‌عدالتی در جامعه نهادینه نشود و همیشه مشوق عدالت‌خواهان و عدالت‌جویان در خواص و عموم مردم بودند و این در حال نتیجه دادن است.
ما می‌بینیم که فرمایشات ایشان روز به روز بیشتر به صورت یک ارزش در جامعه نهادینه میشود و به صورت اموری پذیرفته شده در افکار عمومی جا می‌افتد و یقیناً جامعه‌ی ما با همه‌ی مشکلاتی که ما در مورد عدالت داشتیم امیدش نسبت به آینده بسیار بالا است، بالاتر از بسیاری از مردم در مغرب زمین که امیدی ندارند و می‌بینید که چه می‌کنند.
قیام در جامعه ما از آغاز انقلاب اسلامی برای قسط و عدل به صورت جدی شروع شده و این قیام خاموش نشده است. این خیلی مهم است از نظر بنده که قیام برای قسط و عدل هیچ وقت پایان نپذیرفته، هیچ وقت دوره‌اش نگذشته، هیچ وقت ارزشش کم نشده است، منتهی در مقاطعی تحت تأثیر عوامل مختلف این قیام در میان خواص و عموم مردم ممکن است ضعیف شده باشد، لطمه‌اش را هم خوردیم، ولی به رونشی دیده میشود که جامعه دارد خودش را بازسازی میکند.
انتهای پیام/