گوره-جاسک خط لوله ای با هزار و یک چهره در صنعت نفت و گاز

- سید شمس‌الدین موسوی چاشمی پترو استراتژیست و کارشناس ارشد مسائل انرژی در یادداشتی به تشریح خط لوله گوره جاسک پرداخت که متن آن به شرح زیر است:

درباره «گوره-جاسک» چه می‌دانیم؟ خط لوله استراتژیک هزار کیلومتری که قرار است روزانه یک میلیون بشکه نفت خام را از میادین غرب کارون به شرق تنگه هرمز منتقل کند.

 

در نگاه اول با ساخت این خط لوله ۴۲ اینچی ضمن عمل به رهنمود‌های مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه سواحل مکران، دستاورد‌های مهم سیاسی و بین المللی دیگری همچون تمرکززدایی از پایانه نفتی خارگ به عنوان بزرگترین ترمینال صادرات نفت ایران در خلیج فارس، کاهش فاصله ترانزیتی کشتی‌های نفتکش در مقایسه با بعد مسافت خارگ تا دریای عمان، ساخت و توسعه کانون پالایشگاه ها، پتروشیمی‌ها و پتروپالایشگاه‌ها با رویکرد تکمیل زنجیره‌های ارزش و جلوگیری از خام فروش نفت و گاز، اشتغال آفرینی پایدار و رونق فضای کسب و کار سازندگان، پیمانکاران و صنعتگران ایرانی با بومی سازی ساخت انواع ورق، لوله، پمپ، شیر‌های سرراهی، کالا و تجهیزات را می‌توان از مهمترین دستاورد‌های ساخت یکی از بزرگترین خطوط انتقال نفت منطقه خاورمیانه عنوان کرد.

نگاهی عمیق‌تر و دقیق‌تر به ساخت این خط لوله نفت نشان می‌دهد که اجرای این پروژه فراملی در شرایطی که صنعت نفت با بی سابقه‌ترین تحریم‌های غیرقانونی دست و پنجه نرم می‌کند، پیام‌های آشکار و روشن دیگری هم به همراه دارد. اجرای این پروژه عظیم عملا به ثمر نشستن نهال اقتصاد مقاومتی با نگاه به درون کشور، بسترسازی مناسب و دادن فرصت به تامین کنندگان داخلی در راستای ایجاد جهش تولید و بازیابی توان داخلی آنها، اقدام عملی به این ایده که در شرایط تحریمی با نگاه ویژه و رویکرد جهادی برای تبدیل تهدید به فرصت می‌توان اقدام کرد، اعلام عدم وابستگی به کشور‌های غربی در توسعه زیرساخت‌ها در زمان اوج تحریم‌های ظالمانه، هم افزایی و استفاده از ظرفیت‌های تخصصی داخلی با ایجاد فضا و بستر برای ایشان، توانمندسازی مناطق کم برخوردار با استفاده حداکثری از نیرو‌های بومی مناطق و نگاه ویژه به رویکرد آموزش به عنوان نمونه‌هایی آشکار از ثمرات اجرای یک پروژه ملی آن هم در شرایط تحریم می‌باشد.

همزمان با مرور مجموعه‌ای از دستاورد‌های ملی که با ساخت خط لوله نفت «گوره-جاسک» یکی پس از دیگری در حال تحقق است باید تاکید شود که این پروژه ملی صرفا خط لوله انتقال نفت نیست بلکه این خط لوله دارای این ویژگی مهم نیز می‌باشد که امکان انتقال میعانات گازی را نیز دارد، با انتقال میعانات گازی به شرق تنگه هرمز و تولید محصولات پایین دستی از این خوراک در پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌های منطقه مکران دستاورد اقتصادی بسیار مهم دیگری از ساخت این خط لوله که ریشه در ثبات و پایداری امنیت انرژی ایران دارد هم می‌توان به عنوان یکی از مهمترین ویژگی‌های ساخت و بهره برداری از خط لوله «گوره – جاسک» یاد کرد.

با توسعه فاز‌های پارس جنوبی، سبقت از رقیب قطری با افزایش ظرفیت تولید گاز به حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز هر چند به مدد این افزایش تولید گاز موفقیت‌های بزرگ دیگری همچون تامین پایدار و مستمر گاز مورد نیاز مشترکان خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها در فصول پیک مصرف حاصل شد و به دنبال آن فعالیت‌های مهمی در صنعت گاز ایران همچون بحث تزریق گاز به مخازن نفت، ذخیره سازی، انتقال، توزیع و گازرسانی به شهر‌ها و روستا، صادرات به کشور‌های همسایه و تامین سوخت و خوراک صنایع پتروشیمی به عنوان بنگاه‌های ارزش آفرین یکی پس از دیگری به ثبت رسید، اما این افزایش ظرفیت تولید گاز پس از تحمیل تحریم‌های ظالمانه با تهدید‌هایی نیز همراه شد.

همسو با افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی، تولید میعانات گازی هم از پارس جنوبی افزایش یافت به طوری که هم اکنون ظرفیت تولید میعانات گازی پارس جنوبی به مرز یک میلیون بشکه در روز رسیده که با فرض افت تولید و توقف‌های برنامه ریزی شده ناشی از تعمیرات سکو‌ها و پالایشگاه‌ها می‌توان انتظار تولید روزانه ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی را داشت. با افزایش تحریم ها، فروش و صادرات میعانات گازی همچون نفت خام با مشکلات متعددی دست به گریبان شد لیکن به دلیل عدم برنامه ریزی هوشمندانه برای مصرف میعانات گازی در داخل از طریق ساخت و توسعه پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها به ناچار مجبوریم بخشی از میعانات گازی پارس جنوبی را روانه بازار‌های جهانی کنیم که البته در شرایط تحریم با مشکلات و ریسک‌هایی همراه شده است.

نگاهی به وضعیت تولید و مصرف میعانات گازی نشان می‌دهد که هم اکنون از مجموع تولید روزانه ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه‌ای پارس جنوبی در خوش بینانه‌ترین حالت روزانه ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه میعانات گازی راهی پالایشگاه ستاره خلیج فارس و حدود ۱۰۰ هزار بشکه به عنوان خوراک به مصرف پتروشیمی نوری به عنوان زنجیره آروماتیک صنایع پتروشیمی عسلویه می‌رسد و با یک حساب و کتاب ساده اگر پالایشگاه ستاره خلیج فارس و پتروشیمی نوری با ظرفیت کامل اقدام به برداشت میعانات گازی کنند روزانه با ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه میعانات گازی مازاد در عسلویه و کنگان روبرو هستیم.

از سوی دیگر با ورود به نیمه دوم سال و افزایش تقاضا برای مصرف و تولید گاز طبیعی به همین نسبت میزان تولید میعانات گازی هم افزایش می‌یابد بدون آنکه شاهد تغییری در تقاضای این محصول گازی باشیم. با این مرور این تحولات، ساخت و بهره برداری خط لوله «گوره-جاسک» با توجه به اینکه با ساخت انشعابی امکان انتقال میعانات گازی پارس جنوبی هم از مسیر این خط لوله ۴۲ اینچی فراهم می‌شود، باید با قاطعیت اعلام کرد که در کنار تمامی ماموریت‌ها و دستاورد‌های ساخت این خط لوله انتقال نفت باید از پایداری و کاهش ریسک تولید گاز پارس جنوبی به عنوان یکی دیگر از ماموریت‌های مهم و تاثیرگذار ساخت این خط لوله ۱۰۰۰ کیلومتری نام برد.

با ساخت و بهره برداری خط لوله گوره-جاسک امکان انتقال بخش قابل توجهی از میعانات گازی پارس جنوبی به شرق تنگه هرمز و سواحل مکران فراهم می‌شود که از این منطقه می‌تواند صادر و یا به عنوان خوراک مورد نیاز صنایع پتروپالایشگاهی در میان مدت و بلندمدت مورد استفاده قرار بگیرد. از سوی دیگر حتی در صورت لغو تحریم‌های بین‌المللی امکان صادرات میعانات گازی پارس جنوبی از پایانه جاسک فراهم خواهد شد که با توجه به کوتاه شدن بعد مسافت هزینه‌های صادرات این محصول ارزشمند گازی هم کاهش می‌یابد ضمن آنکه افزایش قدرت چانه زنی شرکت ملی نفت ایران برای فروش و صادرات میعانات گازی را می‌توان از دیگر دستاورد‌های سیاسی و اقتصادی ساخت و بهره برداری از این خط لوله مهم و استراتژیک برشمرد.

در پایان باید به این نکته مهم و کلیدی بار دیگر تاکید کرد که ساخت خط لوله نفت و میعانات گازی «گوره-جاسک» زنجیره‌ای از ارزش‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بین المللی در ایران را تکمیل می‌کند که قطعا این خاصیت و پیام آشکار ساخت خطوط لوله‌های نفت و گاز در جهان است، اما زمانی این ارزش‌ها بیشتر عیان و آشکار می‌شود که از فرصت طلایی انتقال همزمان سه خوراک کلیدی شامل نفت خام، میعانات گازی و با ایجاد انشعابی از خط لوله هفتم سراسری گاز طبیعی (متان) استفاده کنیم و با ایجاد پتروپالایشگاه‌هایی با سبد متنوعی از انواع خوراک‌های مایع و گازی زمینه شکل گیری سومین هاب پتروشیمیایی ایران پس از ماهشهر و عسلویه را این بار در سواحل مکران فراهم کنیم. باید از خط لوله «گوره-جاسک» به عنوان خط لوله هزار و یک چهره‌ای در تاریخ معاصر صنعت نفت یاد کنیم که با ساخت و بهره برداری از آن دستاورد‌های متعددی را برای ملت ایران به ارمغان خواهد آورد.