شاهکار شهید بهشتی در سال ۱۳۵۷

سید قاسم یاحسینی در گفت‌وگو با پیرامون شخصیت آیت‌الله شهید سید محمد بهشتی گفت: آیت الله شهید سید محمد بهشتی از جمله روحانیون تحول خواهی بود که از اوایل دهه چهل به جنبش «امام خمینی (ره)» پیوست، آیت الله شهید بهشتی دو دنیای متفاوت داشت از یک طرف حوزه سنت و دیانت و از طرف دیگر با دنیای مدرنیته آشنا بود، وی از معدود روحانیونی بود که در زمان حیات خود زبان انگلیسی را فرا گرفت و از این طریق مستقیماً با دنیای خارج از ایران ارتباط برقرار کرد.

وی به رویکرد آیت الله شهید سید محمد بهشتی اشاره و ابراز کرد: شهید بهشتی به دلیل آشنایی با دنیای مدرن و پرورش در دنیای سنتی و دینی متوجه شد که برنامه‌های دینی و آموزشی نیاز به تحول محتوایی و فرمی عمیقی دارند و اگر اسلام می‌خواهد در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد باید از ابزار مدرن و امکانات مدرنیته استفاده کند.

یاحسینی به تمهیدات شهید بهشتی اشاره و تاکید کرد: شهید بهشتی با جمعی از روحانیون و اندیشمندان زمان خود برنامه‌ای برای ایجاد یک حوزه علمیه متحول شده را در نظر گرفت که علاوه بر تدریس منابع و متون کلاسیک حوزوی، دروس جدیدی در این حوزه علمیه تدریس شود همچنین یک سلسله سخنرانی درباره مبانی فکری و حکومتی در اسلام پی ریزی کرد که شاید مهمترین این سخنرانی‌ها بعداً در قالب مقالات حکومت اسلامی در نشریات مذهبی قم به چاپ رسید.

وی پیرامون سفر آیت الله شهید سید محمد بهشتی به کشور آلمان اشاره و تصریح کرد:  شهید بهشتی سفری به کشور آلمان و شهر فرانکفورت داشت وی به مدت چهار سال در آنجا به عنوان امام جماعت مسجد شهر منصوب شد و در این مدت علاوه بر امام جماعت، رتق و فتق مذهبی زبان آلمانی را تقویت کرد و کوشید تا نسبت خود با مدرنیته را از طریق زبان‌های آلمانی و انگلیسی تعمیق دهد.

این نویسنده کتاب پیرامون آیت الله سید محمد بهشتی افزود: شهید بهشتی با کتاب‌هایی همچون کتاب «کاپیتال» که در ترجمه فارسی با عنوان سرمایه شناخته می‌شود و متعلق به کارل مارکس بوده آشنا شد همچنین در هامبورگ سلسله سخنرانی‌هایی را در باب مطالعات دینی قرآن شناسی و تاریخ اسلام ایراد کرد که در سال‌های اخیر در قالب کتاب‌ها و جزوات متنوع به چاپ رسیده است.

یاحسینی کتاب‌های آیت الله شهید سید محمد بهشتی را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: یکی از مهمترین کتاب‌های آیت الله بهشتی کتابی بود که در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی به چاپ رسید این کتاب ارزشمند خداوند متعال را از دیدگاه قرآن کریم مورد بررسی قرار داده و در آن کوشیده مفهوم الله در قرآن کریم را با رویکردی عقلانی و شیعی مطرح و به مبارزه با تفکر اشعری گری بپردازد هرچند من معتقد هستم این کتاب چندان دیده نشد و در محافل خداپژوهی و مباحث ایدئولوژیکی چنانچه جایگاهش بود مورد عنایت قرار نگرفته است.

وی بازگشت آیت‌الله شهیدسیدمحمد بهشتی به ایران را مورد بررسی قرار داد و تصریح کرد: آیت الله شهید سید محمد بهشتی با انَبانی از تجربه‌های دنیای مدرن و تجربه زیستی به ایران بازگشت وی به دنبال تحقق طرح نوین آموزشی در حوزه علمیه بود و در این زمینه تلاش فراوانی کرد. آیت الله بهشتی در ماه‌های ابتدایی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نقش پررنگی در ساختار تشکیلات انقلاب داشت.

یاحسینی به تدوین برنامه‌های آیت الله شهید بهشتی پرداخت و افزود: یکی از شاهکار‌های آیت الله شهید بهشتی و جمعی از دوستانش طراحی تظاهرات تاسوعا و عاشورا در آذر ۱۳۵۷ بود که حدود یک و نیم میلیون نفر در قالب هیئت‌های مذهبی با شعار‌های انقلابی و دفاع از آرمان‌های «امام خمینی (ره)» را تدارک دید، این تظاهرات به گفته برخی از مورخین رفراندوم به نظام سلطنت تلقی شد.

وی عملکرد آیت الله شهیدسید محمد بهشتی را پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار داد و افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی آیت‌الله شهید بهشتی در مناسبات مختلف سیاسی حضور یافت که شاید مهمترین آن‌ها پایه گذاری حزب جمهوری اسلامی بود این رویکرد را با همراهی جمعی از همفکرانش به مرحله اجرا گذاشت در این میان چیزی نگذشت که آیت الله شهید بهشتی  یکی از بزرگترین تئوریسین‌های مبارز با خط موسوم به لیبرالیسم شد، در همین ماه‌های پر آشوب و پر تنش بود که دست به ده‌ها سخنرانی و تولید مقاله زد و بدین ترتیب سهم بسیار پررنگی در خط فکری انقلاب داشت که بعد‌ها به اسم «فقاهی» مشهور شد.

یاحسینی به توصیف ابعاد اندیشه آیت الله شهید سید محمد بهشتی پرداخت و اظهار کرد: آیت الله شهید بهشتی با داشتن تسلط به چهار زبان فارسی، آلمانی، عربی و انگلیسی از جمله متفکران برجسته دهه اول انقلاب به شمار می‌رود که اگر در ۷ تیر ۱۳۶۰ به شهادت نمی‌رسید آینده سیاسی بلندی برای او متصور بود. 

وی کتاب‌های تولید شده پیرامون آیت الله شهید سید محمد بهشتی را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: خوشبختانه مجموعه سخنرانی ها، مقالات و کتاب‌های وی در سال‌های اخیر در جلد‌های متعدد تدوین و منتشر شده، اما جای یک کار پژوهشی و همه جانبه با رویکرد‌های تاریخ اندیشه و بیوگرافی سیاسی به دور از تبلیغات سیاسی خارجی وجود دارد.