بی‌اطلاعی تعجب‌آور علی لاریجانی
متعاقب اطلاعیه‌ی روابط عمومی شورای نگهبان در پاسخ به اظهارات رییس مجلس شورای اسلامی در دوره‌ی دهم، یکی از اعضای هیئت رییسه مجلس دهم در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت به اطلاعیه‌ی مذکور واکنش نشان داده و اعلام کرد که «مقصود لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی از لزوم همسنگ شدن شفافیت دستگاه‌ها با مجلس انتشار عین مذاکرات آن‌ها بود؛ مانند آنچه در مجلس از رادیو پخش می‌شود؛ والا تنظیم و انتشار خبری که روابط عمومی شورای محترم نگهبان به صورت مدیریت شده و پس از جرح و تعدیل‌های مطلوب خود تحت عنوان مشروح مذاکرات از محتوای جلسات این شورا منتشر می‌کند، هرگز همسنگ پخش مستقیم و زنده مذاکرات مجلس نیست.».
این عضو هیئت رییسه مجلس دهم، پخش مستقیم و بی‌واسطه مذاکرات مجلس از طریق رادیو، و پوشش همزمان از طریق رسانه‌ها را دلیل مدعای خود و رییس مجلس مبنی بر همسنگ نبودن شورای نگهبان با مجلس در حوزه شفافیت دانسته است.
اظهارنظر عضو هیئت رییسه مجلس دهم نشان می‌دهد که وی به جای توجه به محتوای اطلاعیه‌ی روابط عمومی و مراجعه به سامانه‌ی شفافیت یا به عبارتی سامانه‌ی جامع نظرات شورای نگهبان برای رفع ناآگاهی خود و مجلس محترم، باز همان اظهارات رییس مجلس دهم را تکرار کرده است؛ چرا که کاملاً مبرهن است که با مراجعه به سامانه‌ی جامع نظرات شورای نگهبان، بی‌پایه و اساس بودن اظهارات او در خصوص عدم انتشار مشروح مذاکرات و نظرات شورا روشن می‌شود و هر مراجعه‌کننده منصفی به سامانه‌ی جامع نظرات شورای نگهبان، قطعاً به نادرستی اظهارات رئیس مجلس دهم و همچنین عضو محترم هیئت رییسه مجلس دهم پی می‌برد. در این خصوص لازم است نکاتی در خصوص مقایسه مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در حوزه‌ی شفافیت آرا و نظرات جهت تشحیذ ذهن ارائه شود:
۱- عضو هیئت رییسه مجلس دهم، پخش مستقیم مذاکرات مجلس از رادیو را به عنوان دلیل شفافیت مجلس دانسته و از این نظر بقیه نهاد‌ها از جمله شورا نگهبان را همسنگ با مجلس ندانسته‌اند؛ در این خصوص لازم به ذکر است که اولاً، نبایستی تکیف قانونگذار اساسی مبنی بر علنی بودن مذاکرات مجلس و انتشار گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه‌ی رسمی را سند شفافیت مجلس ذکر کرد؛ چرا که چه بسا اگر اصل (۶۹) قانون اساسی چنین الزام و تکلیفی را مقرر نمی‌کرد شاید آنچه که در حال حاضر وجود دارد محقق نمی‌شد. ثانیاً، آنچه از رادیو پخش می‌شود و گزارش آن منتشر می‌شود، صرفاً اظهارنظر‌های ظاهری نمایندگان است و مشخص نیست که رأی نهایی نماینده به یک مصوبه علی رغم اظهارات مخالف و یا موافقش چیست؛ به عنوان نمونه‌ای از این تناقضات در اظهارات در صحن علنی و مسائل پشت برده می‌توان به اظهارنظر یکی از نمایندگان مجلس دهم در حمله شدید خودروسازان در مجلس و محکومیت همان نماینده به حبس به دلیل همدستی با خودروسازان از باب اخلال در بازار خودرو اشاره کرد.
۲- علی‌رغم عدم تکلیف قانونی شورای نگهبان به انتشار علنی مذاکرات و نظرات خود، این شورا با هدف توجه محافل قضایی، دانشگاهی و قانون‌گذاری به متن مذاکرات اعضای شورای نگهبان و نیز در راستای عمل به منویات مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت انتشار نظرات فقهی و حقوقی شورای نگهبان، از سال ۱۳۹۳ کار آماده‌سازی متن مذاکرات اعضای شورای نگهبان در جلسات شورا برای انتشار عمومی، به‌عنوان یکی از اولویت‌های کاری پژوهشکده شورای نگهبان بازتعریف شد و انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان به عنوان یکی از رسالت‌های این پژوهشکده در دستور کار قرار گرفت.
۳- بر خلاف اظهارنظر عضو هیئت رییسه مجلس دهم که مدعی تنظیم و انتشار خبری مشروح مذاکرات شورای نگهبان توسط روابط عمومی شورا، آن هم به صورت مدیریت شده و پس از جرح و تعدیل‌های مطلوب خود تحت عنوان مشروح مذاکرات از محتوای جلسات شورا، شده است، باید متذکر شد که این امر اولاً توسط پژوهشکده شورای نگهبان و توسط جمع کثیری از فارغ‌التحصیلان یا دانشجویان مقطع دکتری از بهترین دانشگاه‌های کشور در رشته‌های مختلف حقوقی از جمله حقوق عمومی، حقوق جزا و جرم شناسی، حقوق خصوصی و فقه و حقوق اسلامی صورت می‌گیرد. ثانیاٌ مشروح مذاکرات منتشره علاوه بر ویرایش فنی و ادبی متون مشروح مذاکرات در بردارنده مستندسازی‌های آیات، روایات یا نظرات فقهی و فتوایی، شناسنامه مختصر و گویا برای هر یک از موضوعات، ذکر کامل نظر شورای نگهبان نسبت به هر موضوع، ذکر مواد قانون یا مقرراتی که در مذاکرات اعضای شورا به آن‌ها اشاره شده و ذکر منابع و مآخذ مربوط به یک مطلب به صورت کامل است.
۴- مراجعه به مشروح مذاکرات شورای نگهبان منتشره در سامانه جامع نظرات شورا و نیز در قالب کتاب تفاوت مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان را در حوزه شفافیت آرا و نظرات روشن می‌سازد و مشخص می‌کند که که شفافیت کدام با کدام یک قابل مقایسه نیست؛ چرا که نگاهی به مشروح مذاکرات منتشره شورای نگهبان نشان می‌دهد که نه تنها اظهارات کامل و استدلالات هر یک از اعضا در بررسی یک مصوبه ذکر شده، بلکه حتی نظر نهایی هر یک از اعضا در مغایرت یا عدم مغایرت با قانون اساسی و موازین شرع آورده شده و خواننده به راحتی می‌تواند بفهمد که نظر هریک از اعضا نسبت به مصوبه حاضر و رأی نهایی آن‌ها چه بوده است، در حالی که در مجلس شورای اسلامی علی رغم اظهارنظر‌ها در صحن علنی مشخص نیست که کدام نماینده رأی موافق می‌دهد و کدام رأی مخالف.
۵- جدا از انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان در خصوص مصوبات و مقررات بصورت کامل و بدون کم و کاست در سامانه جامع نظرات و همچنین در قالب کتاب، عدم انتشار مذاکرات شورای نگهبان در بررسی صلاحیت کاندیدا‌های انتخابات گوناگون صرفاً از باب حفظ و مصونیت حیثیت و آبروی اشخاص و همچنین در پاره‌ای موارد مصالح عمومی و امنیتی بوده وگرنه شورای نگهبان در عدام انتشار مشروح مذاکرات بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها هیچ‌گونه نفع یا ضرری را متوجه خود نمی‌بیند تا مصالح خود را وجه عدم انتشار مذاکرات مربوط به بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها بکند.
۶- علاوه بر آماده سازی و انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان بدون کم و کاست توسط پژوهشکده شورای نگهبان، نظرات استدلالی اعضای شورای نگهبان در تأیید یا رد یک مصوبه نیز جهت سهولت دسترسی جامعه علمی، دانشگاهی و تقنینی کشور به صورت جداگانه آماده و برای دسترسی عموم هم در قالب کتاب و هم در سامانه جامع نظرات شورای نگهبان منتشر می‌شود.
به نظر می‌رسد بزرگواران در مجلس به جای دغدغه شفافیت در شورای نگهبان که مراجعه به سامانه جامع نظرات شورای نگهبان گویای همه چیز است، در پی شفافیت در مجلس در حوزه رأی‌گیری نسبت به مصوبات مجلس و همچنین فرایند استیضاح‌ها و رأی عدم اعتماد و اعتماد به وزرا و نحوه تعامل با دولت و بنگاه‌های اقتصادی و غیراقتصادی و ... باشند؛ امری که به سلامت‌سازی بهتر مجلس کمک خواهد کرد.
فهیم مصطفی‌زاده
حقوقدان و مدرس دانشگاه