دروغی که رسانه‌های ضدایرانی پیرامون واقعه رودخانه هریرود پمپاژ کردند
طبق این ادعای واهی، افراد مذکور پس از شناسایی از سوی مرزبانان ایرانی و انتقال به اردوگاه و شکنجه، با دست‌های بسته به رودخانه هریرود انداخته شدند!
به گفته این رسانه‌ها تعدادی از این افراد موفق شده بودند جان خود را نجات دهند و شماری دیگر که عدد آن به طور دقیق مشخص نیست، در جریان این حادثه جان خود را از دست دادند!
به دنبال انتشار این ادعای واهی، وزارت خارجه افغانستان اعلام کرد موضوع را به صورت جدی دنبال می‌کند. کمیسیون حقوق بشر افغانستان نیز از دولت افغانستان، کمیساریای عالی حقوق‌بشر و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد خواست تا یک هیئت مشترک با ترکیب نمایندگان دولت افغانستان، دولت ایران و نهاد‌های حقوق بشری سازمان ملل تشکیل دهند و این حادثه ادعایی را به‌صورت «همه‌جانبه» و «دقیق» بررسی کنند.
ورود رسانه‌های ضدایرانی به ماجرای ادعایی
در همین حال شبکه‌های مجازی مانند توئیتر به یکباره با موجی از اخبار ایران‌هراسی پر شد که در آن‌ها ادعا می‌شد جمهوری اسلامی ایران همواره با مهاجران افغانستانی برخورد بدی داشته است! تلاش برای نفرت‌افکنی میان شهروندان دو کشور در رسانه‌های معاندی مانند بی‌بی‌سی‌فارسی شدت گرفت.
در همین راستا شبکه خبری فرانس ۲۴ در گزارشی اعلام کرد مقایسه تصاویر ماهواره‌ای با کلیپ کوتاهی که فرد افغانستانی از رودخانه هریرود، پاسگاه مرزی ایران و یک جنازه از آب گرفته شده منتشر کرده است، نشان می‌دهد که این ویدئو با محل دقیق پست مرزی ایران منطبق است! اگرچه این گزارش فقط تاییدکننده محل فیلم‌برداری شده با منطقه مرزی بود، اما هدف از تهیه آن اقناع مخاطب در خصوص ادعا‌های تهیه‌کننده این ویدئو مبنی بر به آب انداخته شدن اتباع افغانستانی توسط مرزبانی جمهوری اسلامی ایران بود.
تلاش معاندان برای خنثی کردن نقش موثر ایران در ایجاد وفاق ملی افغانستان
در پی ایجاد موج سنگین رسانه‌های غربی علیه جمهوری اسلامی ایران، سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان ضمن تشریح ابعاد مختلف ماجرا تاکید کرد این فضاسازی‌ها برای خنثی کردن نقش موثر جمهوری اسلامی ایران در ایجاد وفاق ملی افغانستان صورت گرفته و مشخص است که از کجا هدایت می‌شود.
اصل ماجرا
با این حال کماکان حواشی مربوط به این حادثه ادعایی ادامه دارد. واقعیت ماجرای ادعایی غرق شدن اتباع افغانستانی در هریرود یا دلایلی که اثبات می‌کند ماجرای غرق شدن اتباع افغانستانی در هریرود دروغ رسانه‌ای است، چیست؟
ایران و افغانستان ۷۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند که در چندین دهه اخیر به ویژه در برهه‌هایی که طالبان و گروه‌های تروریستی دیگر در این کشور قدرت گرفتند، این مرز‌ها بسیار ناامن شدند. در حال حاضر هم دولت مرکزی افغانستان کنترل موثری بر این مرز‌ها ندارد و لذا تمامی بار حفاظت از آن بر دوش مرزبانی ایران است.
براساس آمار ارائه شده روزانه حدود سه هزار تردد غیرمجاز در این مرز شناسایی می‌شود که این افراد توسط مرزبانی بازگردانده می‌شوند. براین اساس طرد عابران غیرمجاز مرزی رویه مرسوم مرزبانی ایران است در حالی که سایر کشور‌ها به این قبیل اقدامات واکنش‌های بسیار تندی نشان می‌دهند.
در خبر غرق شدن اتباع افغانستانی چند نکته مهم وجود دارد که نشان می‌دهد، اساسا این حادثه به گونه‌ای که ادعا می‌شود مرزبانی ایران عامل آن بوده است، واقعیت ندارد.
شفاف‌سازی فرمانده هنگ مرزی تایباد
در نکته اول باید به توضیحات فرمانده هنگ مرزی تایباد اشاره کرد. سرهنگ کاظم صمدی در این باره اظهار داشت: «وقتی این خبر در روز ۱۳ اردیبهشت سال جاری در شبکه‌های اجتماعی افغانستان منتشر شد، با توجه به اینکه در آن روز ما اتفاق خاصی در مرز نداشتیم، برایم تعجب‌آور بود.»
صمدی افزود: «لذا با گلبدین الکوزی، مرزبان سرحدی غرب افغانستان تماس گرفتم، اما با عدم پاسخگویی وی مواجه شدم. اما برای روشن شدن این ماجرا، علاوه بر ارسال ۳ مکاتبه رسمی مرزی، ۲ مرحله تقاضای ملاقات اضطراری مرزی را کردم، که بازهم پاسخی از طرف مقابل نگرفتم. با این حال به دلیل اهمیت موضوع برای مرزبانی جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از نیرو‌های مرزبانی به منطقه اعزام و اقدام به پایش از دهانه سه مرزی (مرز مشترک ایران، افغانستان، ترکمنستان تا انتهای حوزه جنت آباد) کردند.»
وی تاکید کرد: «در این بازدید میدانی شخصا نقطه به نقطه رودخانه هریرود و حاشیه آن را بررسی کردم، اما هیچ علایمی و ادله‌ای مبنی بر وقوع حادثه، مشاهده نکردم.»
لازم به ذکر است گزارش مرزبانی مبنی بر عدم وقوع هیچگونه ترددی از آن نقطه مرزی در تاریخ ۱۳ اردیبهشت، با دیگر گزارشات که از سوی دیگر نهاد‌های جمهوری اسلامی ایران برای بررسی دقیق‌تر تهیه شد، به تایید رسید.
توپوگرافی رودخانه هریرود
همچنین از نکاتی دیگری که با اشاره به آن می‌توان به صحت این ماجرا شک کرد، موضوع توپوگرافی رودخانه هریرود است. طبق وضعیت توپوگرافی این رودخانه اگر به فرض محال این حادثه در خاک ایران اتفاق افتاده بود، آب جنازه‌های اتباع افغانستانی را به طرف مرز کشورمان برمی¬گرداند. اما در ماجرای ادعایی، تمام جنازه‌ها در خاک افغانستان یافت شدند.
سخنانی که دروغ بودن ماجرا را افشاء می‌کند
نکته سومی که مؤید دروغ بودن این حادثه است، به شهادت افرادی برمی‌گردد که مدعی هستند از این اتفاق جان سالم به دربرده‌اند. آن‌ها عنوان می‌کنند همان شب پس از آنکه وارد خاک ایران شدند توسط مرزبانی ایران به اردوگاه برده و شکنجه شده‌اند. در حالی که از زمان شیوع ویروس کرونا، یعنی سه ماه قبل، مرزبانی ایران تمام اردوگاه‌های مختص مهاجران غیرقانونی افغانستانی را بسته است و لذا آن زمان هیچ اردوگاهی فعال نبوده که عابران غیرمجاز مرزی در آنجا نگهداری شوند.
افزون براین نکات، اگر این حادثه به شیوه‌ای که ادعا می‌شود، به وقوع پیوسته بود مرزبان افغانستان مطابق قرارداد «کمیساران سرحدی ایران و افغانستان» مصوب سال ۱۳۳۵، می‌توانست درخواست بازدید مشترک داشته باشد، اما نه تنها چنین درخواستی از طرف مرزبان افغانستان صورت نگرفت بلکه همان طور که سرهنگ کاظم صمدی نیز اشاره کرد، سه مکاتبه ایران هم بدون پاسخ ماند.
مساله قابل توجه دیگر آنکه پس از تنظیم یادداشتی از سوی جمهوری اسلامی ایران و شرح نکات مذکور، مرزبانان دو کشور جلسه‌ای ترتیب دادند که در آنجا طرف افغانستانی نه تنها مستندات پزشکی قانونی ارائه نکرد بلکه اظهارات شاهدانی که مدعی بودند از این حادثه نجات یافته‌اند، با یکدیگر تناقض داشت. اما با وجود این نکات، جلسه بدون نتیجه به پایان رسید.
از دیگر مواردی که در بررسی صحت و سقم این ماجرا لازم به توضیح است و رسانه‌های غربی هم تلاش دارند با استناد به آن ذهن مخاطب را علیه مرزبانی جمهوری اسلامی ایران تحریک کنند، وجود ویدئویی است که تبعه افغانستانی در آن به رودخانه هریرود و پاسگاه مرزی کشورمان اشاره می‌کند.
منطقه قرمز مرزی
فارغ از اینکه محتوای این فیلم اثبات‌کننده هیچ ادعایی نیست؛ لازم است به موقعیت مکانی فرد که ویدئو را ضبط کرده، توجه داشت. این شخص در این فیلم در مکانی قرار دارد که جزء مناطق قرمز مرزی است.
در مناطق قرمز مرزی به دلیل خطراتی مانند وجود دره و یا رودخانه‌های عمیق، فقط مرزبان‌ها اجازه تردد دارند؛ لذا وقتی تبعه افغانستانی توانسته است با حضور در آن جا از اطراف فیلم بگیرد، نشان می‌دهد پاسگاه‌های مرزی این کشور خالی هستند و به نوعی امنیت مرز‌ها از سوی دولت افغانستان رها شده است.
دولت افغانستان هیچ کنترل موثری بر مناطق مرزی ندارد
طبق سخنان اخیر سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه دست کم ۵۴ پاسگاه مرزی افغانستان (که حتی هزینه احداث بسیاری از آن‌ها در سال‌های گذشته از سوی دولت ایران در اختیار کشور همسابه قرار گرفته است) تخلیه شده‌اند؛ لذا دولت کابل هیچ کنترل موثری بر این مناطق مرزی ندارد که نتیجه این روند افزایش تهدیدات مرزی، امکان ورود قاچاقچیان و نیرو‌های تروریستی در قالب عابران غیرمجاز و همچنین تردد آزاد اتباع این کشور در مناطق قرمز مرزی است.
براساس آمار موجود در چهار سال اخیر علی‌رغم افزایش گشت‌زنی‌های مرزبانی ایران، سالانه ۵۰۰ هزار تبعه افغانستانی به صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند که برخی از آن‌ها شناسایی و برگردانده شدند.
همچنین در سه ماه گذشته ۱۷۰ هزار تبعه افغانستانی که تلاش داشتند به صورت غیرقانونی وارد ایران شوند، دیپورت شدند؛ بنابراین اگر قرار بود مرزبانی جمهوری اسلامی ایران از شیوه‌های غیرانسانی برای برگرداندن اتباع کشور مقابل استفاده کند، باید شاهد اخبار بسیار بیشتری از این قبیل می‌بودیم.
اما در شرایطی که مرزبانی سایر کشور‌ها با شدت با هرگونه عبور مرزی حتی سهوی اتباع کشور مقابل برخورد می‌کنند و بعضا موجب کشته شدن آن‌ها می‌شوند، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است به هزینه خود این افراد را به خاک افغانستان برگرداند، بدون آنکه در این سال‌ها اخباری در خصوص بدرفتاری و یا شکنجه مهاجران منتشر شده باشد.
شیوه حل و فصل ماجرای ادعایی مرزی چگونه خواهد بود؟
همانگونه که اشاره شد ایران و افغانستان در سال ۱۳۳۵ قراردادی تحت عنوان کمیساران سرحدی به امضا رساندند که در آن مکانیسم‌هایی برای حل اختلافات مرزی وجود دارد. در آنجا آمده است در صورت بروز هرگونه اتفاقی در مرز، اگر نشست مرزبانان به نتیجه نرسید، (مشابه آنچه که در این ماجرا به وقوع پیوست)، طرفین مسئله را در کمیسیون مشترک مرزی پیگیری خواهند کرد. با توجه به اینکه آخرین کمیسیون مشترک مرزی پنج سال قبل و در تهران برگزار شد، محل برگزاری کمیسیون بعدی کابل خواهد بود.
در این رابطه دو مسئله قطعی خواهد بود: نخست آنکه موضوع مذکور به صورت دوجانبه پیگیری و در نهایت خاتمه می‌یابد و دوم آنکه عدم تحمیل خسارت و غرامت به طرف ایرانی قطعی خواهد بود. زیرا نه تنها هیچ شواهدی مبنی بر وقوع این حادثه توسط مرزبانی کشورمان نیست بلکه حتی اگر اقداماتی بسیار کوچکتر از ابعاد ادعایی این ماجرا نیز رخ می‌داد، طرف مقابل نمی‌توانست به نحوه حفاظت از مرز‌ها کشور ایرادی وارد کند. همان طور که عنوان شد در مرز‌های سایر کشور‌ها نیز در مواردی که حتی افراد به طور سهوی وارد خاک کشور همسایه شده‌اند و جان خود را از دست داده¬اند، طرف مقابل نمی‌توانسته است نسبت به نحوه واکنش مرزبانی آن‌ها شکایتی داشته باشد.
اما با وجود آنکه هیچ ادله‌ای مبنی بر نقش مرزبانی کشورمان در این حادثه ادعایی وجود ندارد، مقامات جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن حسن‌نیت خود و با تاکید بر حفظ مناسبات دوستانه با افغانستان، اعلام آمادگی کرده‌اند که در روند‌های تحقیقاتی این حادثه به صورت فعال مشارکت خواهند کرد.