صلح امام حسن (ع)؛ ضرورتی تاریخی

- یکی از نقاط حساسی که تاریخ تشیع با آن پیوند عمیق و ناگسستنی دارد دوران امامت امام حسن (ع) و حرکت سیاسی ایشان در برابر اسلام بنی‌امیه بود، حرکتی که در تاریخ تشیع به عنوان یک جریان خروشان ثبت شده است.

 

لذا به نظر می‌رسد مهمترین مسئله‌ای که امام حسن (ع) در طول امامت خویش با آن رو به رو بود پدیدار شدنِ آثار نفوذ بنی‌امیه در حاکمیت دینی بود؛ نفوذی که از زمان رحلت پیامبر اکرم (ص) آغاز شده بود.

 

معاویه در دوران زمامداری خود با نقشه‌ها و سیاست‌های عوام‌فریبانه همواره سعی می‌کرد به حکومت خود رنگی شرعی و اسلامی بدهد، اما عملا اسلام را تحریف کرده و حکومت اشرافی اموی را جایگزین حکومت اسلامی کرده بود.

 

در آن مقطع تاریخی حساس وظیفه خطیر امامت برای تداوم رسالت، صلح بود چرا که امام حسن مجتبی (ع) جز یارانی اندک، پیش روی خود نداشتند و با این شمار اندک، جهاد محقق نمی‎‌شد. صلح آن حضرت یک وظیفه حساس الهی بود که از پیش تعیین شده و برای مصلحت جامعه اسلامی باید به وجود می‌آمد و بار این رسالت بر دوش نازنین امام مظلوم حسن بن علی (ع) گذاشته شد.

 

یکی از اهداف امام حسن مجتبی(ع) از صلح با معاویه حفظ و حراست از اساس اسلام بود؛ جامعه اسلامی در شرایطی قرار داشت که ممکن بود جنگ با معاویه، اصل دین را از بین ببرد. زیرا اغلب شیعیان خاص حضرت علی (ع) در جنگ‌ها (جمل، صفین و نهروان) به شهادت رسیده بودند و تعداد اندکی از آن‌ها باقی مانده بود و اگر آنان در نبرد با معاویه به شهادت می‌رسیدند میوه نو رسیده اسلام برای ابد به فراموشی سپرده می‌شد.

 

همچنین فقدان حمایت مردم از امام حسن (ع) و نبود نیرو‌های جنگی کارآمد دلیل دیگری برای صلح بود چنانچه خود حضرت فرمود: «من به این علت حکومت را به معاویه واگذار کردم که یارانی برای جنگ با او نداشتم. اگر یارانی داشتم، شبانه روز با او می‌جنگیدم تا کار یکسره شود»؛ لذا صلح امام حسن (ع) ضرورتی تاریخی بود و ثمره آن حفظ حریم مقدس اسلام ناب محمدی و حذف ملاک‌های اسلام اموی بود.

آن امام همام با تدبیر حکیمانه و بینش الهی برای حفظ اسلام از دسیسه سردمداران اموی و افشای چهره واقعی آن‌ها راهی جز صلح نداشت؛ و الاّ «الحسنُ و الحسینُ امامان قاما او قعدا.» به این معنا که این دو بزرگوار، چه اقدام به جنگ کنند و چه اقدام به صلح، امام مسلمانان هستند لذا روش هر یک از امامان، تداوم و تکمیل سیره امام دیگر بوده است و همه بر طبق دستور خدا و رسولش عمل کرده‌اند.

 

*فاطمه انصاری 

دکتری فقه و حقوق