ماماها و سختی‌کاری که شرایط کرونایی به آنان تحمیل کرده است
|الهه قاسمی؛ سال ۲۰۲۰ در حالی آغاز شد که شیوع یک ویروس ناشناخته همه امور دنیا را تحت تاثیر قرارداد. بسیاری از رویه‌های مرسوم دنیا تغییر کرد به نوعی که زندگی پس از کرونا به هیچ وجه با قبل از آن قابل مقایسه نیست و مرگ و تولد هم به عنوان دو بخش مهم زندگی از این مساله مستثنی نیستند.
واقعیت این است که کرونا با آمدنش چهره واقعی‌تری از مرگ به همه ما نشان داده و شاید به همه یادآوری کرده که مرگ وجه مهمی از زندگی همه ماست که نباید آن در کنار اتفاقات ریز و درشت زند‌گیمان فراموش کنیم و به هرحال روزی می‌رسد که باید با همه متعلقاتی دنیا خداحافظی کنیم.
نوزادی که در ابتدای تولد به جای گریه اخم کرد
اسفندماه سال گذشته و روز‌های اولیه شیوع کرونا در جهان عکسی عجیب از تولد لحظه «ایزابل پرییِرا» نوزاد برزیلی منتشر شد که این کودک بر خلاف رویه همیشگی کودکان که با گریه دنیا می‌آیند، نه تنها گریه نکرد بلکه با اخمی سنگین به عکاس استخدام شده برای ثبت لحظه گریه او خیره شد و تنها وقتی که قرار شد بند نافش را از مادرش جدا کنند، ناراحتی خود را با گریه کردن نشان داد. تصویری که شاید بیانگر این موضوع باشد که تولد افراد هم با وجود کرونا معنای جدیدی به خود گرفته است.
در این میان با وجود همه ناملایمات و سختی‌هایی که این دنیا با خودش به همراه دارد، نباید فراموش کرد که تولد هر کودک به نوعی امید مجددی است که خداوند به زندگی انسان‌ها دارد و شاید قشنگ‌ترین وجه زندگی هر کودک لحظه به دنیا آمدنش باشد و ماندگار کردن این لحظه همواره به دست فرشتگان زمینی همچون ماماها رقم می‌خورد.
با نزدیک شدن به روز جهانی ماما تصمیم گرفتیم تا سختی‌های کار یک ماما را در شرایط کرونایی و غیرکرونایی در گفت‌وگو با یک مامای نمونه بررسی کنیم. در همین ارتباط گفت‌وگویی را با خانم ناهید ابراهیمی اصل کارشناس مامایی و عضو هیئت مدیره انجمن علمی استان اصفهان که یکی از ماما‌های باسابقه کشورمان هستند، انجام دادیم.
ابتدا از او درباره نقش یک ماما در کشور سوال کردم و او جواب داد: «حوزه کاری یک ماما بسیار وسیع است و ما نقش مهمی در ساختار سلامتی یک خانواده داریم چراکه یک ماما از بدو تولد تا زمان یائسگی به عنوان مشاور در کنار خانواده‌ها حضور دارند. اینکه یک نفر با وجود حساسیت‌های یک شغل به سمت شغل مامایی می‌رود، قطعا با عشق و علاقه شدید همراه است چراکه نفس کار مامایی به عنوان تولد یک نوزاد، سلامت یک مادر و مراقبت‌های دوران بارداری با حفظ جان دو نفر مرتبط است و این مساله به بهترین شکل بر اساس پروتکل‌های وزارت بهداشت از سوی همکاران ماما در سراسر کشور در حال اجراست.»
آماده باش همگانی نیروهای ماما در شرایط کرونا
در ادامه صحبتم با او از سختی کار ماماها در این شرایط کرونایی پرسیدم و او گفت: «همکاران ماما در این شرایط کرونایی حتی در روز‌های تعطیل با خانواده‌ها و مادران باردار در ارتباط بودند. ماماها در این شرایط پروتکل‌های پیشگیری را به خانواده‌ها آموزش می‌دادند و همه آماده باش بودیم تا اگر در شرایط اضطراری‌تری قرار گرفتیم، ویزیت و زایمان در منزل را برای مادران باردار انجام دهیم. من و همه همکارانم سعی می‌کنند که انقدر قوی باشیم که بتوانیم به مادران جامعه خود کمک کنیم.»
در کنار همه استرس‌هایی که این روز‌ها همگی با آن مواجه هستیم، شاید شدیدترین نگرانی را مادران باردار احساس می‌کنند چراکه این استرس همواره با آنان وجود خواهد داشت که مبادا فرزند تازه متولدشده آنان به این بیماری سخت دچار شوند و این مساله درکنار منتفی شدن حضور همراه در کنار آنان کار را برای مادران سخت‌تر کرده است. در نتیجه در این شرایط ماماها نقش مهمی را ایفا می‌کنند چراکه علاوه بر تضمین سلامتی مادر و کودک می‌تواند آرامشی را برای آن خانواده ایجاد کنند که با هیچ مساله‌ای قابل قیاس نیست.
استقبال مادران از طرح مامای همراه در شرایط کرونا
این کارشناس باسابقه مامایی در ادامه صحبت‌هایش به وضعیت مادران برای حضور در بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها با وجود کرونا پرداخت و گفت: «خوشبختانه ما پیش از شیوع کرونا و نزدیک سه تا چهارسال پیش در استان اصفهان همگام با سایر نقاط کشور طرحی را با عنوان مامای همراه اجرا کرده‌ایم که بر این اساس بیمارستان‌های دولتی و خصوصی موظف شدند که اگر مادری درخواست مامای همراه داشت، بستر این مساله مهیا شود. با شیوع کرونا این طرح با استقبال زیادی روبرو شد و مراکز مشاوره مامایی در اجرای این طرح موفق عمل کرده اند.»
وقتی از او خواستم درباره جزییات این طرح بیشتر توضیح دهد، پاسخ داد: «جزییات این طرح به این صورت است که مامای همراه مابا هماهنکی مرکز مشاوره طرف قرارداد بیمارستان، از وقتی که مادر بستری تا دو ساعت بعد از زایمان در کنار مادر خواهند بود و این مساله در این شرایط کرونایی از اهمیت چندانی برخوردار است چراکه عملا زنان نمی‌توانند فردی را از خانواده خود در کنارشان داشته باشند و این مساله در جهت تقویت آرامش و کاهش استرس زنان باردار موثر است. ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از همکاران و اعضای هیات علمی مامایی در این شرایط کرونایی در مراکز مشاوره تلفنی هر استان فعالیت داشتند تا جوابگوی سوالات خانواده‌ها باشند تا خانواده‌ها با مشکلی مواجه نشوند.»
سالهاست سیاست وزارت بهداشت بر طبیعی بودن زایمان‌ها تاکید دارد و در طرح تحول سلامت هم به این موضوع توجه شد. اما پرسشی که در اینجا به وجود می‌آید این است که با توجه به شیوع کرونا این مساله چه تغییراتی را بر نحوه انجام زایمان‌ها قرار داده است و عملا انجام زایمان طبیعی باعث افزایش طول مدت مادران باردار در بیمارستان‌ها و به دنبال آن افزایش احتمال ابتلای آنان به این بیماری سخت نمی‌شود که این ماما پیشکسوت در جوابم گفت: «من همیشه این مساله را به بیماران خودم هم می‌گویم که زایمان طبیعی در هر حالتی، برای مادران بهتر است. استدلال من همیشه این بوده که خداوند خواسته نحوه زایمان به این صورت باشد و قطعا در این سختی خیریتی وجود دارد که واقعا هم این اتفاق صورت می‌گیرد. از جمله اینکه مادرانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند، با ابتلای کمتری به سرطان سینه، رحم و تخمدان مواجه می‌شوند و حتی فرزندانی هم که با این شیوه به دنیا می‌آیند، از نظر سیستم ایمنی قوی‌تر هستند و با کاهش ابتلا به بیماری‌هایی همچون برونشیت، آسم و دیابت مواجه می‌شوند.»
زایمان طبیعی در شرایط کرونا بهتر از سزارین است
وی در ادامه صحبت‌هایش تاکید می‌کند: «پروتکل بهداشتی در زمان کرونا این است که اگر مادری مشکوک یا متبلا به کرونا باشد، به خاطر مسائل اکسیژن رسانی به جنین و احتمالا خطر برای نوزاد بهتر است که سزارین انجام شود، اما خوشبختانه در طول این مدتی که با بیماری کرونا درگیر بودیم، در اصفهان تنها دو مادر مبتلا به کرونا داشتم که منجر به سزارین شد و باقی بیماران به صورت طبیعی فرزندانشان را به دنیا آوردند. من از شروع بحران کرونا در دهم اسفند تاکنون در زایمان طبیعی ۲۸ نفر از بیمارانم نقش داشتم و اینگونه نبوده که کرونا، همه مادران ما را به سمت سزارین ببرد.»
ابراهیمی به تشریح تفاوت انجام زایمان طبیعی و سزارین در شرایط کرونا پرداخت و تاکید کرد: «خانم‌هایی که زایمانشان را به صورت سزارین انجام می‌دهند، قطعا طول مدت بیشتری باید در بیمارستان بستری باشند و احتمال اینکه بچه‌های سزارینی دچار زردی شوند، بالاست در نتیجه خانواده‌ها باید زمان بیشتری را در بیمارستان بگذرانند. در نتیجه توصیه من این است که اگر مادری علایم کرونا را ندارد واقعا به نفعش است که زایمانش را به طور طبیعی انجام دهد چراکه در زمان کوتاهتری ترخیص می‌شود و زودتر با بچه ارتباط برقرار می‌کند و همه نگرانی‌های ما بابت حضورشان در بیمارستان کمتر خواهد شد.»
این کارشناس مامایی با اشاره به توصیه برخی از پزشکان بر انجام سزارین گفت: همانطور که می‌دانید انجام عمل سزارین برای پزشکان زمان کوتاه‌تر و تعداد بیماران بیشتر و در عین حال با استرس کمتر برای پزشک همراه است و در نتیجه متاسفانه برخی از پزشکان و متخصصان زنان و زایمان بر انجام سزارین توصیه می‌کنند که مادران باید این مساله را جدی بگیرند و برای سلامتی خود و فرزندانشان اهمیت قائل شوند و بهترین و کم عارضه‌ترین روش را برای ختم بارداری انتخاب کنند.»
تاریخ تولدهای لاکچری که به سلامت نوزادان ضربه می‌زند
این ماما در ادامه صحبت‌هایش به نقد تولدهای لاکچری در تاریخ‌های خاص و عدم توجه مادران به وضعیت سلامتی فرزندانشان پرداخت و تاکید کرد: «متاسفانه در برخی تاریخ‌های لاکچری موارد متعددی از سزارین‌های به دلخواه را داریم که طبق پروتکل‌های جدید اگر خانواده‌ای متقاضی سزارین‌های بی دلیل شود، تمامی هزینه‌های درمانی آن به صورت آزاد محاسبه می‌شود و نمی‌تواند از بیمه تکمیلی هم استفاده کند. در این شرایط هم سزارین تنها برای مادران مبتلا یا مشکوک به کرونا توصیه می‌شود و یک خانم سالم در همین شرایط در زمان کمتری بعد از تولد طبیعی نوزادش می‌تواند ترخیص شود، اما در حالت سزارین باید ۲۴ ساعت در بیمارستان بماند. علاوه بر اینکه مادران مجددا برای مراقبت‌های درمانی بعد از عمل سزارین همچون مراقبت بخیه‌ها باید به بیمارستان مراجعه کنند.»
از او درباره آرزوهایش در روند اجرایی کارش می‌پرسم تا بگوید چه اقدامی به نظرش می‌تواند به مادران باردار کمک کند تا مشکلات کمتری داشته باشند که در پاسخ جواب می‌دهد: «ما به مدت هشت سال است که کلاس‌های آموزشی را برای مادران باردارمان قرار می‌دهیم که این کلاس‌های آمادگی برای زایمان می‌تواند برای مادران بسیار مفید باشد. این کلاس‌ها برای مادرانی که چندمین فرزند خود را به دنیا می‌آورند هم می‌تواند مفید باشد. زایمان‌ها در شرایط کنونی سخت شده است چراکه تحرک فیزیکی مادرانمان کم است و اگر من می‌توانستم به عنوان سیاستگذار مساله‌ای را اجباری کنم، قطعا حضور در کلاس‌های آمادگی برای زایمان را اجباری و حتی انجام زایمان را منوط به ارائه گواهی هشت جلسه کلاس آموزش زایمان می‌کردم.»
صحبت‌مان که به اینجا رسید از او خواستم تا شیرین‌ترین و تلخ‌ترین خاطره کاریش را بیان کند و او در این رابطه تاکید کرد: «این کار شبانه‌ورزی اگر همراه با عشق و علاقه انجام نشود، قطعا نمی‌تواند خود را موفق نشان دهد، اما من خودم به شخصه پس از ۳۳ فعالیت در این حوزه به این نتیجه رسیدم که اگر ما دقت لازم و عشق کافی را نداشته باشیم، قطعا نمی‌توانیم موفق شویم. در طی این سال‌ها با مادرانی برخورد کرده‌ام که سال‌ها قبل خودم در تولد فرزندانشان نقش داشته‌ام و حالا پس از گذشت سال‌ها آنان خودشان مادرانی شده‌اند که نقش مهمی را در خانواده‌شان ایفا می‌کنند. اکنون وضعیتم به جایی رسیده است که اگر روزی زایمانی در برنامه‌ام نداشته باشم، دلتنگ آن می‌شوم چراکه لحظه تولد نوزاد سخت‌ترین لحظه برای زندگی مادران است و ما می‌توانیم این لحظه را برای مادران خوشایند و خاطره اش را ماندگار کنیم.»
نگاه متفاوت یک ماما به معنای تولد و مرگ
این ماما تاکید دارد که زندگیش در این سال‌ها با خاطرات تلخ و شیرین همراه بوده است، اما شاید شادترین آن‌ها به زمانی مربوط باشد که مادری بعد از چند سقط جنین مکرر صاحب فرزند شده است و در عین حال مواردی را هم داشته‌اند که کودک در هنگام تولد با ناهنجاری مواجه شده و این لحظه تلخی برای من و همه همکاران است. جالب اینجاست که ایشان با همه سختی و شیرینی‌ها معقتد است که اگر بازهم به دوران دانشجویی خود برگردند بازهم همین راه را انتخاب می‌کند و در انتخاب خود شکی به دل راه نمی‌دهد.
نگاهش به مرگ و تولد برایم جالب است چراکه اعتقاد دارد مرگ و زندگی هر کدام مرحله‌های جدایی از زندگی ما هستند که کرونا به ما ثابت کرده که خداوند در هر لحظه می‌تواند دنیا را متحول کند و ویروس کرونا قدرت خداوند را مجددا به ما نشان داد چراکه پس از این هیچ کجا را در دنیا امن نمی‌بینیم.
به اعتقاد او تولد مانند زندگی و حیاتی است که در هر فصل بهار تجربه‌اش می‌کنیم و شاید هر مادر با تولد فرزندش با آن روبه‌رو می‌شود؛ این موضوعی است که از ابتدای خلقت انسان وجود داشته است و همچنان ادامه‌دار خواهد بود. شاید بشریت نیاز به این تکان داشت، ولی زندگی با همه سختی‌هایش ادامه دارد و فکر می‌کنم باید با همه وجود از خداوند سپاسگذار باشیم و در این شرایط که فقیر و غنی باهم هیچ فرقی ندارند آرزو کنیم این بحران هرچه زودتر تمام شود.
مادران باردار و نکاتی در تقویت سیستم ایمنی باید به آن توجه کنند
در پایان گویی باز هم از فکر و نگرانی مادران باردار رها نمی‌شود و تاکید دارد که مادران باردار در این شرایط کرونایی به سلامت خودشان اهمیت زیادی بدهند و معتقد است که این مساله با مواد قابل دسترسی انجام پذیر است. سبزیجات و میوه‌جات آناناس، کلم بروکلی و آلوورا را از جمله مواد غذایی می‌داند که برای مادران باردار مناسب است و در عین هر فرد باید به شرایط خود برای مصرف این مواد توجه کند برای مثال مادران دیابتی باید آناناس کمتر بخورند.
در نکته آخر تاکید دارد که ما باید آموزش‌های بارداری و زایمان را باید در دل خانواده‌ها از طریق رسانه‌ها و رسانه ملی همگانی کنیم و این مساله منجر به کاهش عوارض در زایمان‌ها و حتی کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان با یک برنامه ریزی دقیق خواهد شد.