بیانیه ۷۶ ساله امام (ره)؛ از ظرافت سیاسی تا شناخت زمانه

- امام خمینی(ره) ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۳ شمسی برابر با ۱۱ جمادی‌الاول ۱۳۶۳ در سن ۴۲ سالگی اولین بیانیه سیاسی خود را صادر کردند. این بیانیه حاوی نکات بسیار مهمی است. نکاتی که امروز نیز می‌بایست عناصر فرهنگی و دلسوزان عرصه فرهنگ، به آن توجه بسیار زیادی داشته باشند.

ابتدای این بیانیه با آیه‌ای از قرآن کریم آغاز می‌شود. آیه‌ معروف: قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى(آيه ۴۶ سوره سبأ). مرحوم امام خمینی (ره) پس از تبیین عظمت خداوند، قیام پیامبران را در ابتدای بیانیه خود متذکر می‌شود. قیامی که موسی کلیم با یک عصا توانست بر فرعونیان چیره گردد و تمام تاج و تخت آن‌ها را از بین ببرد و قیام پیامبر اسلام (ص) که یک‌تنه توانست عادات و عقاید جاهلیت را از بین ببرد و بت‌ها را از خانه خدا دور کند و این‌گونه کلمه توحید را در سرتاسر عالم برفروزد.

امام خمینی (ره) در ادامه دو نوع قیام را متذکر می‌شود. قیام برای خدا و قیام برای منافع شخصی و مردم را به قیام برای خدا دعوت می‌کند. صدور این بیانیه مصادف است با سال‌های ابتدایی روی کار آمدن محمد رضاشاه. شاهی که در ابتدای ورود خویش با شعار‌هایی بسیار جذاب با محوریت قیام برای ایرانی آبادتر و آزادی بیشتر مردم را فریفته بود.

این‌ که در فضای آن روز جامعه که هر شخصی دم از قیام به بهانه‌های مختلف و با شعار‌های زیبا و خوب مانند آزادی و تحول و حرکت به سمت پیشرفت می‌زد و اینگونه شعار‌ها مدام در رسانه‌های مختلف پخش می‌شد، زمینه را برای جولان شهوت‌پرستان و غرب‌زدگان در عرصه سیاست و گفتمان‌سازی فراهم کرده بود. این متذکر شدن امام خمینی (ره) حاکی از ظرافت ایشان در امر سیاست و دقت نظر ایشان در شناخت زمانه خویش است.

در چنین زمانه‌ای ایشان قیام را به دو نوع تقسیم می‌کنند: قیام برای منافع شخصی و قیام برای الله. قیام برای منافع شخصی را مرحوم امام خمینی (ره) به صورت‌های مختلف مورد مذمت قرار می‌دهد و آن را در بیانیه خویش عامل از بین رفتن روح وحدت و برادری مسلمانان و متفرق شدن ده‌ها میلیون جمعیت شیعه و چیره شدن شهوت پرستان و بوالهوسان بر فضای جامعه اسلامی می‌داند.

ایشان به کودتای رضاشاه نیز در سال ۱۲۹۹ اشاره می‌کند، کودتایی که توسط آن رضاشاه توانست حکومت قاجار را از بین برده و حکومت پهلوی را در سال ۱۳۰۴ تأسیس کند.

امام خمینی (ره) یکی از مهم‌ترین مصادیق قیام برای نفس را همین قیام رضاشاه و تأسیس سلسله پهلوی ذکر می‌کند. امام بار‌ها و بار‌ها متذکر این نکته شده که رضاشاه در ابتدای تأسیس حکومت پهلوی حتی در مجالس روضه شرکت می‌کرد و با ظاهری مذهبی سعی در فریفتن علما داشت اما به محض قدرت رسیدن با اولین چیزی که مخالفت کرد همین دین و مذهب بود.

 

امام خمینی (ره) در یکی از سخنرانی‌های خویش می‌فرمایند: رضاشاه حتی در ایام عزاداری گِل به سر و سینه‌اش می‌مالید و در مجالس عزا شرکت می‌کرد و همگان او را فردی مذهبی می‌دانستند، اما بعد از تأسیس حکومت پهلوی اولین چیزی که کنار گذاشته شد همین دین و مذهب و با اولین چیزی که مخالفت شد حوزه‌های علمیه و علما بودند.

امام(ره) مصادیق زیادی را برای این قیام نفسانی ذکر می‌کند و آن را مهم‌ترین مشکل روز جامعه اسلامی می‌داند. این‌که اشخاص بر حسب نفسانیات خویش، اما با ظاهری مذهبی اقدام به قیام با شعار‌های متنوع کرده‌اند از جمله مسائلی است که امام خمینی (ره) نسبت به آن بسیار حساس است. در زمانه ما نیز این شرایط وجود دارد. شرایطی که افرادی از احزاب مختلف با شعار‌های به‌ظاهر مذهبی، اما تحت لوای نفسانیات خویش مردم را دعوت به جریان‌های مختلف می‌کنند.

 

امام خمینی (ره) یکی از مهم‌ترین مصادیق قیام نفسانی را توهین یکی از اساتید دانشگاه تهران نسبت به دین و مذهب می‌داند. ایشان در بیانیه خویش این شخص را بی‌سر و پای تبریزی می‌نامد. منظور از این فرد بی‌سروپا احمد کسروی است.
سید احمد حکم آبادی معروف به احمد کسروی یکی از اساتید ملی‌گرای رشته حقوق در دانشگاه تهران بود. کسروی بسیار با حوزه و روحانیت مشکل داشت و نقد‌هایی مفصل را نسبت به نهاد دینی در آثار و تألیفاتش ارائه می‌کرد. یکی از مهم‌ترین اتهامات کسروی سوزاندن قرآن و توهین به بسیاری از مقدسات و اصول دینی بوده است. این توهین کسروی به نهاد حوزه و روحانیت موجب شد که بسیاری از افراد برآشفته شوند.

امام خمینی(ره) در بیانیه‌ای خویش نسبت به توهین‌های کسروی می‌فرمایند: امروز شما‌ها در پیشگاه خدای عالم چه عذری دارید؟ هم دیدید کتاب‌های یک نفر تبریزی بی‌سروپا را که تمام آیین شما‌ها را دست‌خوش ناسزا کرد و در مرکز تشیع به امام صادق(ع)  و امام قائم روحی له الفدا آن‌هم جسارت‌ها کرد و هیچ کلمه از شما صادر نشد.

 

پس از این بیانیه تاریخی امام‌خمینی (ره)، گروه فدائیان اسلام اقدام به تأدیب این هتاک نسبت به دین و مذهب کردند و سرانجام احمد کسروی در ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ در اتاق بازرسی ساختمان کاخ دادگستری تهران به سزای عملش شد.

اولین بیانیه مرحوم امام خمینی (ره) شاید نسبت به دیگر بیانیه‌های ایشان از متن حجیمی برخوردار نباشد، اما همین بیانیه کوتاه حاوی نکات بسیار ارزنده‌ای بود، نکاتی درباره قیام‌های نفسانی و روشن‌فکر نما‌ها که در قالب‌های متنوع اقدام به توهین به نماد‌های دینی و مذهبی می‌کنند.

این‌گونه افراد امروزه نیز وجود دارند. امروز نیز هستند کسانی که به اسم روشن‌فکری و در کسوت اساتید دانشگاه حضور می‌یابند و مهم‌ترین هدف و مأموریت آن‌ها تیشه به ریشه مبانی دینی زدن است. اولین بیانیه تاریخی امام خمینی (ره) دعوت به قیام بود. قیام برای خدا و در مقابل کسانی که قیام برای نفس می‌کنند. قیام برای نابودی هتاکان نسبت به دین و مذهب و از بین بردن زمینه ترویج هتاکی.

مسلماً این قیام و دعوت به آن می‌بایست سرلوحه انقلابی‌گری ما نیز قرار گیرد. نباید ساکت باشیم. باید حساس باشیم، نسبت به حدود و مرز‌های اسلام می‌بایست حساس بوده و غیرت داشته باشیم تا کسروی‌ها در این زمانه جرئت توهین و زیر پا گذاشتن مبانی دین اسلام را نداشته باشند. همیشه به یاد داشته باشیم قیام در راه احقاق حق، مهم‌ترین فریضه در دین مبین اسلام است.

 

* دکتر محمدرضا محمودی

کارشناس مسائل دینی