گسترش عدل راهبرد فعالانه دستگاه قضاست؛ برای احیای حقوق مردم، منتظر رسیدن دادخواست وشکایت نمانید/ انحصارگری و عدم شفافیت از موانع حقوق عامه است و باید در جای خودش دنبال شود
آیت الله رییسی در ابتدای این جلسه با عرض تبریک سال جدید و اعیاد شعبانیه و ولادت حضرت ولیعصر (عج)، شب نیمه شعبان را با توجه به اعمال آن، شبی مهم برای ورود به ضیافت الهی و لیله القدر دانست و اظهار کرد: بدون تردید برکات امشب، برکات بی نظیری است که خداوند به ما و ملت بزرگ ما و بشریت مرحمت کرده و خواهد کرد.
وی تصریح کرد: در این بلیه‌ای که وارد شده و ویروس منحوس کرونا، قطعا در کنار اقدامات بسیار ارزشمند مجاهدان عرصه سلامت، دعا و نیایش به درگاه حضرت حق به ویژه در امشب و فردا شب و این لیالی و ایام بسیار مغتنم خواهد بود.
رییس قوه قضاییه ابراز امیدواری کرد که همگان مشمول عطایای الهی در شب نیمه شعبان شوند و از مهمترین آن‌ها را غفران، توفیق برای گره گشایی از کار مردم و انجام وظیفه عنوان کرد.
آیت الله رییسی با تقدیر صمیمانه از اقدامات مجاهدانه همه همکاران در سراسر کشور در سال گذشته و به ویژه در ماه‌های پایانی سال، تصریح کرد: خصوصا نسبت به رسیدگی به پروندههای معوقه و مسن و کثیرالشاکی هم در تهران و هم درمراکز استانها، همت ارزشمندی شد.
رییس قوه قضاییه به روسای کل دادگستریها تاکید کرد که مراتب تشکر وی را به قضات ابلاغ کنند.
وی با اشاره به زحمات مضاعفی که قضات و کارکنان مجموعه قضایی با وجود شیوع ویروس کرونا متحمل شدند، گفت: همکاران ما ضمن اینکه عرصه خدمت را ترک نکردند، تلاش کردند پرونده‌ها را رسیدگی نمایند. بعضا هم ابتلا‌هایی برایشان پیدا شد؛ ولی تلاش کردند که ضمن اینکه وظایف را انجام می‌دهند، پروتکل‌های لازمی که ستاد ملی مقابله با کرونا و ستاد‌های استانی داشتند، رعایت شود.
آیت الله رییسی با تاکید بر اینکه در ادامه راه هم همکاری‌ها با ستاد ملی مقابله با کرونا ضرورت دارد، ادامه داد: باید اجتماعات ایجاد نشود و تا بشود هم دادرسی صورت گیرد و هم چارچوب‌ها و پروتکل‌های لازم در این رابطه رعایت گردد.
رییس قوه قضاییه با اشاره به اینکه کرونا محدودیت ایجاد می‌کند؛ اما به هیچ عنوان در مسیر تحول نمی‌تواند مانعی باشد، با تایید محدودیت‌های که این ویروس ایجاد کرده است، اظهار کرد: اینگونه حوادث و مسائل نباید هیچ مانعی برای مسیر تحول در دستگاه قضایی ایجاد کند.
وی در ادامه با اشاره به فرصت‌هایی که کرونا می‌تواند برای قوه قضاییه ایجاد کند، در این زمینه به توسعه دادرسی الکترونیک اشاره کرد و گفت: در این زمینه روندی تاکنون وجود داشته که باید تسریع شود و همه در این زمینه مشارکت کنند و دنبال شکل گیری یک دستگاه قضایی هوشمند باشند.
رییس قوه قضاییه استفاده از ظرفیت‌های قانونی برای دادرسی‌های غیرحضوری و فرهنگسازی در مورد آن را به عنوان فرصت دیگر مورد اشاره قرار داد و بیان داشت: در این زمینه دستورالعملی ظرف چند روز آینده ابلاغ خواهد شد که معاون اول قوه قضاییه زحمت تهیه آن را متقبل شده و جمع بندی آن در ستاد قوه قضاییه صورت گرفته است.
حبس زدایی و غربالگری زندان‌ها و فعال کردن نهادهایی که در قانون به آن‌ها اشاره شده، نکات دیگری بود که آیت الله رییسی به عنوان فرصت به آن اشاره و بر بازنگری به وضعیت زندان‌ها تاکید کرد.
وی با تاکید بر اینکه حفظ سلامت اصحاب دعوی و ارباب رجوع و همکاران به ویژه در دادسرا‌ها و دادگاه‌های سراسر کشور که خط مقدم برخورد با مسائل هستند، برای ما اهمیت دارد، گفت: حتما پروتکل‌ها و باید و نباید‌هایی که در این رابطه برای دادرسی وجود دارد، کاملا رعایت شود.
مبارزه با فساد و تلاش و همکاری با همه بخش‌ها برای رفع موانع تولید اولویت‌های سال جدید
رییس قوه قضاییه در بخش دیگری از اظهاراتش سه نکته محوری کرامت، مبارزه با فساد و تلاش و همکاری با همه بخش‌ها برای رفع موانع تولید را به عنوان اولویت‌های سال جدید عنوان کرد.
آیت الله رییسی در تبیین موضوع کرامت افزود: رسیدگی، پیگیری و بررسی مسائل با حفظ کرامت نسبت به قضات و همکاران، اصحاب دعوی، ارباب رجوع، متهم و همه کسانی که به نحوی با عدلیه و سازمان‌های وابسته به قوه قضاییه سروکار دارند، یک امر بسیار مهم است.
وی با اشاره به دستورالعمل ابلاغ شده در این زمینه بر تبیین و بکارگیری آن در بخش‌های قوه قضاییه تاکید کرد و افزود: برای اینکه اسمی در رابطه با بخشنامه باشد این کار را انجام ندادیم و دلیل ابلاغ آن این بود که واقعا در تمام بخش‌ها و اجزای قوه قضاییه اجرایی شود.
رییس قوه قضاییه در رابطه با مبارزه با فساد از آن به عنوان نکته‌ای محوری و دارای اولویت در دستگاه قضا یاد کرد و گفت: بر سلامت دستگاه قضایی و سازمان‌های وابسته همواره تاکید شده و تداوم این سلامت و مبارزه بی امان با فساد باز هم مورد تاکید خواهد بود.
آیت الله رییسی با بیان اینکه هم بسترهای فسادزا باید اصلاح شود و هم باید با مفسدین برخورد شود، تاکید کرد که در حوزه نظارت و قضاوت تلاش شود که مبارزه با فساد به عنوان یک نکته محوری در سال جدید مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به تلاش و همکاری با همه بخش‌ها برای رفع موانع تولید به عنوان محور سوم، یادآور شد: اگر موانع تولید رفع شود، تولید رونق و جهش می‌یابد و شعار سال تحقق پیدا می‌کند.
رییس قوه قضاییه از قاچاق، وارادات بی رویه، بروکراسی اداری پیچیده‌ی موجب زحمت کارآفرینان و سرمایه گذاران، فساد اقتصادی و رشوه به عنوان موانع جدی تولید عنوان کرد و گفت: این موارد چوبی لای چرخ تولید است که باید برداشته شود تا تولید رونق و جهش یابد.
آیت الله رییسی با بیان اینکه سیاست ما این است که دستگاه قضایی، دستگاهی فعال باشد و با مسائل به صورت منفعل برخورد نکند، ادامه داد: باید از حوزه منتظر دادخواست شدن مقداری خارج شد و به یک اقدام ایجابی گسترش عدل که قانون اساسی بر آن تاکید دارد، دست زد.
وی با تاکید بر اینکه باید دادخواست محوری به گسترش عدل با اقداماتی که طبیعتا در این رابطه باید قوه قضاییه انجام دهد، تبدیل شود، اظهار کرد: در تحول باید با توجه و نگاه به مردم و مشارکت آن‌ها از یک رویکردهای سنتی به رویکرد فناورانه و آنچه که دادرسی الکترونیک و دستگاه قضایی هوشمند را رقم بزند، حرکت کنیم.
رییس قوه قضاییه ادامه داد: در دستورالعملی که در رابطه با توجه به مردم و نقش دادن به مردم و نهادهای مردمی ابلاغ شد، همه بخش‌ها در دستگاه قضایی تلاش کنند از این موقعیت و ظرفیت در جهت انجام وظایف استفاده کنند.
انحصارگری و عدم شفافیت از موانع حقوق عامه است
آیت الله رییسی در ادامه، احیای حقوق عامه را به عنوان ماموریت قوه قضاییه مورد اشاره قرار داد و گفت: در رابطه با حقوق عامه بخش‌های مختلفی مسئولیت دارند و مطابق قانون اساسی احیای حقوق عامه با قوه قضاییه است.
وی با بیان اینکه موارد روشن از حقوق عامه باید مورد پیگیری قرار گیرد، تصریح کرد: انحصارگری و عدم شفافیت از موانع حقوق عامه است و باید در جای خودش دنبال شود و مسئولیت آن هم با دادستانی کل کشور، سازمان بازرسی، معاونت پیشگیری از وقوع جرم و دادستان‌ها در سراسر کشور است.
رییس قوه قضاییه با اشاره به جنبه سلبی و ایجابی احیای حقوق عامه مطابق با اصل گسترش عدل و آزادی‌های مشروع ادامه داد: برخورد با کسی که مانع آزادی‌های مشروع مردم می‌شود، در حوزه سلبی و از سوی دیگر جنبه ایجابی قضیه، نکاتی است که مورد توجه است و بخش‌های پژوهشی و اجرایی در این رابطه کار کنند و در این زمینه چارچوب‌هایی هست که در قانون اساسی و فرمایشات مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.
آیت الله رییسی ادامه داد: حتی حقوقی از مردم که امروز استکبار جهانی به صورت ظالمانه ضایع می‌کند، باید ازسوی بخش بین الملل قوه قضاییه پیگیری و به دنبال احیای این حقوق مردم باشیم.
وی به موضوع نظارت و تقویت آن اشاره کرد و افزود: تقویت نظارت درون قوه‌ای و برون قوه‌ای مورد تاکید است. دیوان عالی کشور نظارت پیشگیرانه در جهت اتقان آرا داشته باشد و باید در سال جاری در این جهت یک گام به جلو برداشته شود.
رییس قوه قضاییه افزود: نظارت بیشتر و دقیق تر بر عملکرد درون دستگاه بوسیله متولیان و در بیرون دستگاه هم بوسیله سازمان بازرسی صورت گیرد و باید نظارت پیشگیرانه تقویت شود؛ چراکه می‌تواند جلوی بسیاری از تخلفات را بگیرد.
وی با تاکید بر فعال شدن دبیرخانه شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم برای دنبال کردن مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگیِ پساکرونا گفت: اگر به این موضوع توجه نشود، تبدیل به آسیب اجتماعی و در نهایت جرم می‌شود. لذا همه ابعاد پساکرونا باید به صورت پیشگیرانه مورد بحث قرار گیرد و برخورد با این قضیه نباید منفعلانه باشد.
رییس قوه قضاییه با بیان اینکه یکی از وظایف قوه قضاییه که در قانون اساسی به آن اشاره شده، کشف جرم است، تصریح کرد: این موضوع ایجاب می‌کند یک حرکت برتر و فعال در این رابطه صورت گیرد؛ به نحوی که دادستان‌ها نقش هدایتگری در رابطه با ضابطین داشته باشند و درگیر مسائل غیر مهم نشوند. در این رابطه برخط کردن سامانه‌هایی که کشف جرم را تسهیل می‌کنند و راهنمایی و هدایت ضابطین باید به صورت محوری مورد توجه قرار گیرد.
آیت الله رییسی با تاکید بر موضوع رسیدگی‌های قضایی اظهار کرد: نهادهایی همچون شوراهای حل اختلاف، میانجیگری و داوری که در قانون تاسیس شده است، باید فعال شوند. این موضوع منجر به کاهش ورودی پروندههای می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: سامانه انتشار آرای قضایی به اتقان آرا و رسیدگی عادلانه کمک می‌کند. ان شاءالله این سامانه فعال تر شود.
مسئله اصلاح مجرمان باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد
رییس قوه قضاییه ادامه داد: مسئله اصلاح مجرمان باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد. زندانیان بخشی از مجرمین هستند و اینکه این موضوع به صورت اداره کل در گوشه سازمان زندان‌ها باشد، کافی نیست. موضوع اصلاح مجرمان در قانون اساسی به عنوان یکی از وظایف قوه قضاییه آمده است؛ لذا باید سازوکارهایی در رابطه با اصلاح کسانی که مجرم هستند، ایجاد کنیم. مسئله کاهش جرم و جنایت و همچنین جامعه سالم مبتنی بر این است که جرم و جنایت در جامعه در حداقل ممکن باشد؛ بنابراین اصلاح مجرمان نه فقط در گوشه‌ای در سازمان زندان‌ها بلکه این مسئله باید احیا شود و این در حالی است که آیین نامه و سازوکاری تاکنون برای آن نداشته‌ایم.
در این نشست روسای کل دادگستریها و دادستان‌های استان‌های کرمان، آذربایجان شرقی، اصفهان، همدان، خراسان جنوبی، گیلان، اردبیل، خراسان رضوی، البرز، قم، فارس، کرمانشاه، خوزستان، خراسان شمالی، گلستان، مرکزی، لرستان، آذربایجان غربی، کهکیلویه و بویراحمد و سمنان به ارائه گزارش عملکرد خود و طرح مسائل مهم قضایی استان خود پرداختند.
آیت الله ریسی در ادامه با بیان اینکه علاج کرونا نیازمند اقدامات بهداشتی و درمانی است، گفت: در مورد کسانی که مبتلا به کرونای اخلاقی و اجتماعی می‌شوند، باید کادر آشنا و متخصص، این افراد را درمان کنند. این کادر باید علت کرونا (علت جرم، علت فساد اقتصادی و رشوه) را بشناسد و درمان کند و بر دوره نقاهت نظارت داشته باشد. کروناهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی باید درمان شود؛ چون ممکن است جامعه مبتلا به فساد و آلودگی شود؛ لذا دادستان‌ها، قضات و روسای دادگستریها همواره باید این موضوع را رصد کنند تا جامعه مبتلا به اینگونه کرونا نشود.
وی افزود: اگر احکامی صادر و به هر دلیلی اجرا نشده، باید لیست آن مشخص و اعلام شود تا علل آن بررسی گردد. همچنین در مورد بازداشتی‌هایی که قرار بازداشت آن‌ها طولانی شده، باید بررسی و پیگیری صورت گیرد و همچنین غربالگری زندان نیز مورد توجه باشد.
رییس قوه قضاییه با اشاره به تکالیفی که در قوانین بر عهده قوه قضاییه گداشته شده است، گفت: در ماده 21 و 22 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و همچنین در برنامه توسعه ششم احکامی برای قوه قضاییه در نظر گرفته شده است که معاونت راهبردی قوه قضاییه این موضوع را دنبال کرده است؛ بنابراین باید با همه ظرفیت تلاش کنیم که این تکالیف و احکام را اجرایی نماییم تا حجتی علیه ما نباشد مبنی بر اینکه قانون ما را موظف به امری کرده و انجام نداده‌ایم.
معاون اول قوه قضاییه همچنین با اشاره به تدابیر و اقداماتی که در اعطای مرخصی به بیش از یکصد هزار زندانی و حفظ بهداشت زندان‌ها صورت گرفته، متذکر شد که با این اقدامات اصولی و بهموقع، امروز زندان‌ها از شرایط مناسبی برخوردارند.
حجت‌الاسلام و المسلمین اژه‌ای در ادامه از نهایی شدن دستورالعمل ۲۲ بندی برای نحوه فعالیت بخش‌های ستادی و صف دستگاه قضایی متناسب با تصمیمات ستاد ملّی مقابله با کرونا خبر داد و با بیان اینکه این شیوهنامه پس از تأیید رئیس قوه قضاییه ابلاغ می‌شود، به تشریح برخی موارد مهم آن پرداخت.«دورکاری یکسوم نیروها»، «اجرای طرح فاصلهگذاری برای آندسته از همکارانی که حضورشان در ادارات الزامی است»، «استفاده از ابزار‌های نوین ارتباطی در تمامی فرایند‌های قضایی» و «تعیین نحوه حضور طرفین دعوا در دادسرا‌ها و دادگاهها» از جمله بند‌های مندرج در این دستورالعمل است.
در این دستورالعمل همچنین «شیوه محاکمه متهمانی که بازداشت موقت هستند» تعیین شده و «ایجاد پیشخوان قضایی برای اطلاعرسانی به طرفین دعوا وهمچنین راهنمایی مراجعان در جهت رعایت ضوابط بهداشتی» و «استفاده از ظرفیت‌های قانونی همچون تعیین مجازات جایگزین و تعلیق و تعویق مجازات و اجرای احکام برای کاهش جعیت کیفری» نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
جهانگیر افزود: در پی دستوری که رییس قوه قضاییه در اسفند ماه صادر کردند اقدامات عملیاتی مهم و خوبی صورت گرفت. همچنین در پی دستور العمل معاون اول قوه قضاییه در رابطه با نحوه رسیدگی به پرونده ها ، کاهش جمعیت کیفری و کمتر شدن مجازات حبس، در اسفند ماه حدود 50 درصد از ورودی به زندان‌ها کاهش پیدا کرد، تقاضا داریم از مجازات‌های جایگزین حبس با توجه به این دستورالعمل بیشتر استفاده شود.
وی با بیان اینکه اقدامات خوبی با تعامل با وزارت بهداشت انجام شده است گفت: فعالیت‌های اجتماع محور از زمان شیوع بیماری در زندان‌ها متوقف شده و مراکز آموزشی ، ورزشی و نمازخانه‌ها تعطیل شده است. بنابر این قضات می‌توانند برای تحقیق از متهمین با رعایت پروتکل های بهداشتی در زندان حضور پیدا کنند. چرا که اعزام زندانیان می‌تواند در شیوع بیماری مشکلاتی را ایجاد کند.
جهانگیر در پایان گفت: زندانیان و خانواده‌های نیازمند شناسایی شدند همچنین بحث آگاه سازی و توجیه زندانیان را در از ابتدای اسفند ماه در دستور کار قرار دادیم.
وی افزود: امسال بزرگداشت روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی منحصر به تهران نیست و همه کشور سهیم هستند و با مبنا قرار دادن دستورالعمل‌ها و استخراج شاخص‌های کرامت انسانی، مسئولین قضایی هر استان همکاری کنند تا برترین همکار قضایی و اداری قوه قضاییه در استانها انتخاب و به او جایزه کرامت انسانی اهدا شود.
باقری کنی خاطرنشان کرد: چارچوب و ساز و کار انتخاب پس از تایید نهایی رییس قوه قضاییه طی ده روز آینده اعلام خواهد شد.
وی با اشاره به وجود بیش از 300 هزار پرونده معوقه در شوراهای حل اختلاف، از روسای کل دادگستریها خواست تدبیری اتخاذ کنند که با توجه به شرایط امروز کشور، مصالحه‌ها مورد غفلت قرار نگیرد.
حسین فروزان مهر معاون مالی و پشتیبانی دستگاه قضا نیز به بیان اظهاراتی در رابطه با بودجه و اعتبارات در سال جدید پرداخت.
حجت الاسلام و المسلمین منتظری دادستان کل کشور هم در این نشست، با اشاره به مسئله پساکرونا، افزود: استانها با توجه به شرایط حوزه‌های قضایی اگر در ارتباط با دوران پساکرونا پیشنهادی دارند ظرف مدت ده روز به دادستانی کل کشور ارسال کنند.
زارع‌پور رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، اظهار کرد: امکانات بسیار خوبی در سامانه‌ها استفاده شده که دادگستریها باید این موارد را مورد توجه قرار دهند تا مراجعه حضوری کمتر شود.
وی افزود: برنامه‌هایی برای توسعه دادرسی الکترونیکی در نظر گرفته شده و بحث دسترسی راه دور به برخی از سامانه‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در خصوص بخشنامه‌ها جهشی عمل کردیم گفت: لایحه‌ای در رابطه با پاره‌ای از قوانین دادگستری در حال تدوین است که اگر انجام شود، بنده فکر می‌کنم همه مشکلات تقنینی برطرف خواهد شد.
در ادامه مرتضوی مقدم رییس دیوان عالی کشور با تاکید بر لزوم فهرست بندی و نظم در پرونده ها گفت: تقاضا داریم پرونده را شفاف ارسال کنند و اوراق زائد را حذف کنند.