آموزش سالانه بیش از ۳۲ هزار ضابط در جهت ارتقای وضعیت دادرسی / از طراحی و اجرای سامانه نظارت بر صدور دستورات تا انجام بیش از ۹۰۰ مورد بازرسی از مراکز انتظامی

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، یکی از سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در بخش امنیت قضایی، به ارتقاء سطح علمی، شایستگی اخلاقی و توان عملی ضابطان اختصاص دارد و یکی از راهبرد‌های برنامه پنج‌ساله قوه قضائیه در زمینه ارتقای وضعیت دادرسی، ارتقای عملکرد ضابطان در مرحله تحقیق است.

سازمان قضایی نیرو‌های مسلح برای افزایش میزان نظارت بر نحوه عملکرد و افزایش آگاهی و دانش ضابطان برنامه‌های ویژه‌ای را تدارک دیده است. طراحی و اجرای سامانه نظارت بر صدور دستورات، تدوین دستورالعمل استاندارد نظارت بر ضابطان، تدوین جزوات آموزشی مربوط به وظایف ضابطان، برپایی دوره‌های آموزشی ویژه و برگزاری نشست‌های هماهنگی از مهمترین طرح‌های اجرایی در این جهت است.

*افزایش آگاهی و دانش ضابطان

بهبود وضعیت تعاملات و تعلیمات دادسرا جهت انجام کیفی وظایف محوله به ضابطان و بهبود وضعیت کشف جرم، دو هدف مهم در افزایش آگاهی و دانش ضابطان است.

سازمان قضایی نیرو‌های مسلح محور فعالیت‌های خود را در این زمینه بر برگزاری دوره‌های عمومی و دوره «عالی قضایی» متمرکز نموده است.

برای ارتقای سطح آموزش‌ها، به همت گروه پژوهش‌های قضایی سازمان قضایی نیرو‌های مسلح ۵ جزوه آموزشی با عناوین: «آئین دادرسی کیفری»، «ابلاغ اوراق قضایی»، «بررسی جرم توقیف و حبس غیرقانونی»، «بررسی مقررات قانون به‌کارگیری سلاح» و «شرح قانون مجازات جرایم نیرو‌های مسلح» تهیه و تدوین شده است.

*تهیه و تدوین آئین‌نامه اجرایی آموزش ضابطان نظامی

در اجرای ماده ۶۰۴ قانون آئین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ «آئین‌نامه نحوه برگزاری دوره‌های آموزشی حین خدمت ضابطان نظامی» تهیه و تدوین و در آذر ماه سال ۱۳۹۷ به تصویب ریاست قوه قضائیه رسید.

این آئین‌نامه دارای ۲۰ ماده و ۶ تبصره است که توسط سازمان قضایی نیرو‌های مسلح و با هماهنگی ستاد کل نیرو‌های مسلح تهیه شده است.

بر اساس این آئین‌نامه، نیرو‌های مسلح همچنین وزارت اطلاعات موظف‌اند به تعداد کافی برای انجام وظایف مربوط به امور ضابطان نظامی افراد واجد شرایط مورد نیاز را تأمین و برای آموزش به سازمان قضایی نیرو‌های مسلح معرفی کنند و دادستان‌های نظامی نیز موظف‌اند حداکثر هر شش ماه یک‌بار وضعیت ضابطان، کمبود‌ها و نیاز‌های آنان را برای انعکاس به فرماندهان و رؤسای یگان مربوطه و سایر مراجع ذی‌ربط به رئیس سازمان قضایی نیرو‌های مسلح اعلام کنند.

همچنین سازمان قضایی نیرو‌های مسلح مکلف شده است تا دوره‌های آموزش خاص ضابطان نظامی را با لحاظ اهداف زیر طراحی کند:

ارتقاء دانش حقوقی ضابطان نظامی.

توانمندسازی و افزایش مهارت شغلی ضابطان نظامی.

افزایش سرعت و دقت در رسیدگی‌های کیفری

آموزش مهارت‌های رفتاری ویژه ضابطان نظامی.

از طریق دوره‌های آموزشی مربوط، ضابطان باید به توانایی‌های لازم از جمله موارد زیر نائل گردند:

توانایی تشخیص نحوه تفکیک جرایم مشهود از غیرمشهود، تشخیص نوع وظایف و اختیارات آنان در جرایم مشهود و غیرمشهود.
توانایی تشخیص مسئولیت‌های کیفری و مدنی ناشی از اعمال زیان‌بار ضابطان.

توانایی و شناخت لازم جهت همکاری و تعاون با سایر مراجع قضایی در امور کیفری.

شناخت ادله اثباتی جرم و آثار آن.

جایگاه دادستان و سایر مقامات و مراجع ذی‌ربط قضایی.

انواع ضابطان و ارزش قانونی گزارش‌های آنان.

*دوره‌های عالی قضایی

این دوره‌ها ویژه ضابطان منتخب یگان‌های نظامی و انتظامی، در قالب دو ترم آموزشی عملی و نظری برگزار می‌شود که دروس نظری شامل؛ حقوق جزای نظامی، پزشکی قانونی، آئین دادرسی مدنی، جرم‌شناسی نظامی، آشنایی با تشکیلات قوه قضائیه و اهم اصول قانون اساسی، اخلاق حرفه‌ای ضابطان قضایی و ضوابط و مقررات هیئت‌های رسیدگی به تخلفات انضباطی نیرو‌های مسلح، ادله اثبات دعوی، آئین نگارش حقوقی، قانون به‌کارگیری سلاح، نحوه تشکیل پرونده‌های قضایی، آئین دادرسی کیفری و اصول بازجویی و تحقیقات مقدماتی است. مراحل آموزش عملی دانشجویان نیز به‌صورت کارورزی در شعب دادسرا و دادگاه‌های نظامی به مدت دو ماه برگزار می‌شود. در پایان هر دوره نیز اساتید و دانشجویان برتر معرفی و از آنان تقدیر به عمل می‌آید و گواهی پایان دوره به دانشجویان اعطاء می‌شود.

از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۷ مجموعاً ۱۳ دوره عالی قضایی (دوره‌های بیست و دوم تا سی و چهارم) برگزار شده است.

*نظارت بر عملکرد ضابطان نظامی

در اجرای ماده ۶۰۷ قانون آئین دادرسی کیفری، نظارت مؤثر و کارآمد بر ضابطان نظامی در دستور کار سازمان‌های قضایی نیرو‌های مسلح سراسر کشور قرار گرفته است.

بر همین اساس طی ۱۰ ساله ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۷ مجموعا به طور متوسط سالانه ۹۱۹ بازدید و بازرسی از مراکز مختلف نظامی و انتظامی توسط دادستان‌های نظامی و روسای سازمان‌ها و نواحی صورت گرفته است.

بیشترین بازرسی‌ها به مراکز انتظامی با ۵۲۸ بازدید سالانه به طور متوسط تعلق دارد و بعد از آن یگان‌های سپاه با ۳۱۲ بازدید، یگان‌های ارتش با ۲۵۵ بازدید و مراکز مختلف وزارت دفاع با ۵۵ بازدید قرار دارند.

در سال ۱۳۹۷ نیز سازمان قضایی نیرو‌های مسلح ۳۵۹ ستاد و پلیس‌های تخصصی، ۱۴۷ کلانتری، پاسگاه و گلوگاه و ۱۵ پاسگاه مرزی، ۹۷ یگان ارتش، ۲۰۲ واحد ستادی سپاه، ۴۱ پایگاه بسیج و ۱۸ مرکز وابسته به وزارت دفاع را به میزان ۱۵۰۵ نفرساعت مورد بازرسی قرار داده است.

*نظارت بر ضابطان نظامی در استان تهران

در سال‌های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ طرحی با عنوان «نظارت بر ضابطان نظامی استان تهران» به مرحله اجرا درآمد.

افزایش میزان آگاهی و دانش حقوقی و قضایی، ارتقاء سطح رعایت حقوق شهروندی و افزایش کارآمدی ضابطان نظامی از مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح بوده است.

• بیشتر بخوانید:
• مردم تعدی به حقوق عامه را به دستگاه قضایی یا ضابطان، اطلاع رسانی کنند/ لزوم بستن منافذی که باعث تضییع حقوق عامه می‌شود

در اولین گام برای اجرای این طرح و در راستای اجرای وظایف نظارتی و آموزشی دادستان نظامی درباره ضابطان نظامی، شیوه‌نامه «نحوه نظارت بر عملکرد ضابطان نظامی استان تهران» در ۵ فصل، ۲۱ ماده و ۳ تبصره تدوین و به تصویب رسید.

در دومین مرحله، طرح نظارت بر ضابطان نیروی انتظامی با مشارکت فعال بازرسی‌های فرماندهی انتظامی تهران بزرگ و شرق و غرب استان تهران و پلیس‌های تخصصی فتا، آگاهی، پیشگیری، مواد مخدر، راهور و یگان ویژه با نظارت معاون قضایی دادستان نظامی استان تهران و تشکیل و اعزام هیئتی مرکب از قضات مجرب، در تعطیلات نوروزی به مرحله اجرا درآمد.

در نوروز ۱۳۹۶ این هیئت از ۶۵ کلانتری، چادر موقت و کانکس‌های پلیس و گشت‌های راهور مستقر در سطح شهر‌های استان و جاده‌های خارج از شهر‌ها به مدت ۱۶ روز بازدید به عمل آورد.

در نوروز ۱۳۹۷ نیز از ۶۳ کلانتری و پاسگاه، ۸ پایگاه پلیس آگاهی، ۶ پایگاه پلیس اطلاعات و امنیت، ۵ پایگاه پلیس مبارزه با مواد مخدر، ۴ سرکلانتری و چندین ایستگاه پلیس راهور و چادر‌های موقت انتظامی بازدید به‌عمل‌آمده است.

وضعیت رعایت حقوق شاکی و متهم، نحوه اجرای دستورات قضایی و مقررات شکلی، وضعیت عمومی مراکز انتظامی و تحت نظرگاه‌ها و حفاظت از اموال مکشوفه از مهم‌ترین مسائل مورد بررسی توسط هیئت بازرسی قضایی در مراکز انتظامی بوده است.

رعایت استاندارد‌های قابل‌قبول بهداشتی، تفکیک محل نگهداری متهمان نوجوان و جرایم مالی از متهمان جرایم خشن، فعال بودن دوربین‌های مداربسته مراکز انتظامی و کلانتری‌ها و اهتمام لازم در حفظ و مراقبت از اموال توقیفی و مکشوفه از شاخص‌های مهم این بازدید‌ها است.

در بررسی‌های صورت گرفته آمار شکایات مردمی درباره عدم رعایت حقوق متهمان و شکات در مراکز انتظامی سطح شهر تهران در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ کاهش‌یافته است.

*رفع خلأ‌های قانونی درباره تعریف و احصاء ضابطان نظامی

تا سال ۱۳۹۴ در قوانین موضوعه تعریفی از ضابطان نظامی صورت نگرفته بود و پس از نسخ قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب ۱۳۱۸، ضابطان نظامی در قوانین احصاء نشده بودند لذا سازمان قضایی نیرو‌های مسلح با خلأ قانونی در این زمینه مواجه بود.

به‌منظور رفع خلأ‌های مذکور، در مواد ۶۰۲ و ۶۰۳ قانون آئین دادرسی کیفری جدید و بخش الحاقی قانون آئین دادرسی نیرو‌های مسلح، ضابطان نظامی تعریف و احصاء شدند.

بر اساس تبصره یک ماده ۶۰۳، رؤسا، معاونان و مأموران زندان‌ها و بازداشتگاه‌های نظامی در امور مربوط به زندانیان نظامی همچنین مأموران حفاظت اطلاعات وزارت اطلاعات نسبت به جرایم کارکنان وزارت مزبور که در صلاحیت رسیدگی سازمان قضایی است ضابط نظامی محسوب می‌شوند.

*دستاورد‌های آگاه سازی ضابطان

آموزش سالانه بیش از ۳۲ هزار ضابط به‌طور متوسط، ارائه سالانه بیش از ۱۲۲ هزار نفرساعت آموزش به ضابطان و افزایش ۲.۳ برابری تعداد ضابطان آموزش دیده در مقایسه با دهه قبل از مهمترین دستاوردهای آگاه سازی ضابطان بوده است.