آیت‌الله جوادی‌آملی: چهارشنبه سوری را ابطال کنید و به جوان‌ها بگویید این کار نه معقول است نه مقبول
در کتاب مفاتیح الحیات آمده است که آتش، در ایران قدیم، مقدس و همپایه فرزند اهورا مزدا شمرده می‌شد، از این‌رو پیش از نوروز به آتشکده‌ها می‌رفتند و آتش برمی‌افروختند و چون طبق برخی نقل‌ها در ایران هفته نبود، این مراسم در سیصد و شصتمین روز سال (روز بیست و ششم اسفند ماه) برگزار می‌شد و معتقد بودند در این روز فَرْوَرهای (ارواح) نیاکان به زمین فرود می‌آیند و این آتش برای راهنمایی آن‌هاست [۱]؛ ولی آتش افروختن و جستن از آن و شادی کردن در کنار آن، ترقّه زدن و منفجر کردن مواد منفجره در چهارشنبه آخر سال، نه برهان عقلی دارد نه دلیل نقلی و نه منفعت ملی و جز خرافه و در مواردی زیانباری غیر قابل جبران چیز دیگری نیست.
در هیچ‌یک از متون باقی‌مانده پیش از اسلام اشاره‌ای به جشن چهارشنبه سوری نشده است. در اوستا، کتیبه‌های عیلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی و نیز در متون پهلوی و حتی در روایت‌های مورخان یونانی درباره ایران نیز درباره جشن چهارشنبه سوری مستند و سخنی در دست نیست.
متون دوران پس از اسلام نیز در این باره تقریباً ساکت بوده‌اند، حتی در آثار محقق دقیقی همچون ابوریحان بیرونی نیز درباره آن توضیحی داده نشده است. نخستین و کهن‌ترین کتابی که در آن به آتش افروزی در جشن چهارشنبه سوری اشاره شده است کتاب تاریخ بخارا، اثر ابوبکر محمد بن جعفر نَرشَخی (۲۸۶ ـ ۳۵۸ ق) است. در این کتاب که به نام مزارات بخارا نیز شناخته می‌شود آمده است که وقتی امیر منصور بن نوح سامانی در ماه شوال سیصد و پنجاه قمری به ملک نشست، دستور داد که هنوز سال تمام نشده، در شب چهارشنبه چنانکه عادت قدیم است، آتش عظیم افروختند.
آیت الله جوادی آملی، چهارشنبه سوری را سنّت سیئه‌ای قلمداد کرد که نه تنها مبنای عقلی و نقلی ندارد، بلکه بر خلاف نظم و امنیت و آسایش افراد است و در این زمینه بیان داشت: این کار سنّت سیئه و ظلم به فرهنگ مردم بزرگ ایران است و نه تنها مبنای عقلی و نقلی ندارد، بلکه بر خلاف نظم و امنیت و آسایش افراد و همنوعان است و آزادی آنان را سلب می‌کند و آسیب‌ها و تلفات فراوان در پی دارد. برای نوجوانان و جوانان یک جامعه عیب است که پدران و مادران برای رشد و سلامت آنان از جان و سلامت خود مایه بگذارند؛ ولی آنان بر اثر جهل علمی یا جهالت عملی، خود را بسوزانند و جامعه را نیز در اضطراب فرو ببرند! بلکه زیبنده کشور اسلامی این است که از این سنت زشت دست بردارد و سنت.های الهی مانند عید فطر، عید قربان، نماز جمعه و... را زنده کند.
امام رضا (سلام الله علیه) فرمود: «خدا رحمت کند کسی را که امر (سنت) ما را زنده کند» و در ادامه افزودند: «اگر مردم زیبایی‌های سخن ما را بدانند از ما پیروی خواهند کرد». [۲]معظم له همواره در جلسات درس خود نیز، توصیه‌هایی را راجع به این امر به جوانان دارد و اظهار می‌کند: چهارشنبه سوری حرکتی بر خلاف عقل و شرع است و اگر افراد در آتش‌بازی و ترقه‌بازی چهارشنبه سوری، جایی را بسوزانند، ضامن هستند.
وی بیان داشت: چهارشنبه سوری را ابطال کنید وبه سایر جوان‌ها بگویید این کار نه معقول است نه مقبول، کاری است بر خلاف عقل، بر خلاف نقل، جز ضرر و زیان چیز دیگری ندارد، این همه سنن الهی در عالَم هست، این درختکاری‌ها هست، این صله رحم‌ها هست این دید و بازدید‌ها هست این نشاط‌های معقول و مقبول هست. چرا انسان دست به خطری بزند که مسئولیت دینی و قانونی دارد، خسارت دنیایی و اخروی دارد؟ بی‌خردی یعنی همین، بی‌عقلی یعنی همین!
لذا یک عده‌ای از جوان‌ها عمداً خودشان را به هدر می‌دهند، این برای آن است که سامعه نیست، باصره نیست، ناطقه نیست و انسان حرف حق را نمی‌شنود، وقتی حرف حق را نشنید، عمداً خودش را به هدر می‌دهد و هیچ منفعتی هم در این کار نیست.
پاورقی:
[۱]. فرهنگ اساطیر، محمدجعفر یاحقی، واژه چهارشنبه سوری.
[۲]. رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا قُلْتُ: کَیفَ یحْیی أَمْرَکُمْ؟ قَالَ: یتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یعَلِّمُهَا النَّاسَ، فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلامِنَا لاتَّبَعُونَا (عیون اخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۳۰۷).ش
منابع: کتاب گرانسنگ مفاتیح الحیات تالیف آیت الله جوادی آملی و آرشیو جلسات سخنرانی و درس اخلاق معظم له