جشنواره تئاتر فجر جزو ۲۰ جشنواره مهم دنیا است/برای کنترل قیمت بلیت تئاتر منع قانونی داریم

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، عرصه هنر‌های نمایشی طی سال‌های گذشته با فراز و فرود‌های فراوانی روبرو بوده است، این هنر همواره به عنوان هنری زنده نامیده شده و به واسطه برخورد مستقیم با مخاطب می‌تواند بیشترین تاثیر را در فرهنگ عامه جامعه داشته باشد.

تئاتر طی سال‌های پیش حواشی فراوانی را نیز تجربه کرده است، ظهور و بروز چهره‌های سینمایی و سلبریتی‌ها در تئاتر، استفاده از الفاظ رکیک و هنجارشکنی در این هنر، مسائل و مشکلات تماشاخانه‌های خصوصی، قیمت بلیت و مشکلات عرصه نمایشنامه نویسی از جمله مشکلاتی هستند که تئاتر همچنان با آن‌ها دست به گریبان است.

به همین مناسبت و بنا به واکاوی هر چه بیشتر مشکلات عرصه هنرهای نمایشی و تحقیق پیرامون حل این مسائل خبرنگار گروه فرهنگی با شهرام کرمی رئیس مرکز هنرهای نمایشی به گفت‌وگو نشسته و مهمترین دغدغه های تئاتر همزمان با برگزاری سی و هشتمین جشنواره تئاتر فجر را جویا شده است.

میزان: آیا شما به عنوان رئیس مرکز هنرهای نمایشی فرصت تماشای آثار را پیدا می کنید؟ طی سال گذشته کدام آثار بیشتر از همه نظر شما را جلب کرده است؟ 

کرمی: سال گذشته تماشای برخی آثار به شدت برای من لذتبخش بود، برخی از آثار نیز از لحاظ محتوایی و کیفی مرا آزار داد، در این میان برخی آثار از جهت اجرایی مرا شگفت زده کردند، در این میان آثار جوانان من را به شدت به وجد آورد. اسم بردن آثار شاید جایگاهی که من هستم چندان درست نباشد، اما طی سال گذشته آثار تئاتری‌های جوان برای من بسیار لذتبخش بود.

به عنوان مثال تماشای یک اثر مرا ذوق زده کرد، در این نمایش فردی در یک جزیره افرادی را تحت استعمار خود در آورده بود، بعد این شخص کاراکتر‌ها را شلاق می‌زد و به بازیگر زن گفت بخوان و آن زن بخشی از قرآن کریم را خواند، ببینید که چقدر می‌توان به زیبایی با خواندن قرآن کریم به عنوان نقطه امید در یک اثر وجهه زیبایی شناسانه این کتاب آسمانی را به نمایش بگذاریم.

جالب آنجاست که کارگردان این اثر ۲۵ ساله بود، برای من جالب بود که وی با این سن چگونه توانسته نگاهی معنوی را به نمایش بگذارد، آثاری از این دست که توسط جوانان روی صحنه می‌رود و اکثرا هم از بازیگران جوان استفاده کرده برای شخص من به شدت جذاب و الهام بخش است.

میزان: پس از نظر شما نسل جوان تئاتر می‌تواند ما را به آینده این هنر امیدوار کند؟

کرمی: قطعاً بله، تئاتر تجمیعی از نظرات و سلایق متفاوت و خاص است، گروه‌های جوان بسیار مستعد و خلاءق هستند و من واقعا با دیدن آثار نسل جوان تئاتر به آینده عرصه هنر‌های نمایشی امیدوار می‌شوم، نسل جدید فقط به دنبال آفرینشگری هستند، این نسل فقط به دنبال فرصت برای اجرا هستند و به مزایای دولتی هم اهمیتی نمی‌دهند.

این نکته را فراموش نکنیم که تئاتر ما اگر مورد حمایت نباشد ممکن است از مسیر خود خارج شود، من معتقدم حمایت از اجرا‌های تئاتر خودش بهترین نوع نظارت است، وقتی شما گروهی را از لحاظ هزینه تامین کرده و خیالش را از مخاطب راحت کنید آن گروه با فکر بازتری به کار خود ادامه می‌دهد، اما متاسفانه دست ما در مرکز هنر‌های نمایشی به شدت برای این نوع از حمایت بسته است.

میزان: حمایت مورد نظر شما چگونه تحقق پیدا می کند؟ چه عاملی دست مرکز هنرهای نمایشی را برای حمایت از تئاتر بسته است؟

کرمی: اعتبار کل تولید تئاتر در سراسر ایران ۴ میلیارد تومان است، بودجه تئاتر نسبت به سینما یک دهم است و این باعث شده تا حمایت ما از تئاتر دریغ شود، وقتی شما حمایتی از تئاتر نداشته باشید طبیعتا نمی‌توانید نظارت درستی هم بر این هنر داشته باشید.

حمایت از تئاتر و گروه‌ها باعث می‌شود تا تئاتر تجاری بر عرصه هنر‌های نمایشی قالب نشود، البته من تئاتر تجاری را ضرورت می‌دانم اما تا جایی که به بدنه تئاتر ضربه نزند، در این میان تئاتر‌های تجاری خوب هم داریم که فروش میلیاردی داشته اند و این‌ها برای نمایش ضرورت هستند، اما هیچگاه نباید تئاتر تجاری را دچار انحراف کنیم.

میزان: تماشاخانه‌های خصوصی طی سالهای گذشته عمده فعالیت تئاتر را از آن خود کرده‌اند، شما فعالیت این اماکن را چطور می‌بینید؟ 

کرمی: من تاسیس و گسترش سالن‌های خصوصی تئاتر در کشور را اتفاقی مبارک می‌دانم، زیرا به توسعه تئاتر ما کمک شایانی کرد، اما تئاتر‌های خصوصی تحت عنوان موسسات تک منظوره مجوز خود را دریافت می‌کنند، ما متاسفانه برای نظارت بر فعالیت تماشاخانه‌های خصوصی دچار یک خلاء و آیین نامه هستیم، ما به دنبال تببین و تدوین آیین نامه‌ای هستیم که کل فعالیت سالن‌های خصوصی مشخص شود.

بدون شک در این آیین نامه باید حقوق صنفی تماشاخانه دار، حقوق بخش خصوصی، دولت و استقلال سالن خصوصی و جنبه حقوقی باید رعایت شود، متاسفانه تدوین این آیین نامه طولانی شده، اما ما این خلاء را احساس کرده و در جهت رفع آن هستیم، اتفاقا هم هنرمندان و هم تماشاخانه‌های خصوصی از تدوین این آیین نامه استقبال کرده اند.

میزان: متاسفانه بعد از سالها همچنان با مشکلی به نام قیمت بلیت تئاتر روبرو هستیم، چرا در این زمینه نرخی واحد و براساس کیفیت آثار یا تماشاخانه ها وجود ندارد؟

کرمی: متاسفانه مرکز هنر‌های نمایشی نمی‌تواند نرخ بلیت تئاتر را تعیین کند، حتی سالن‌های دولتی آیین نامه و مقرراتی مشخصی برای تعیین بهای بلیت ندارند و همه چیز براساس سلیقه تدوین شده است، تئاتر نیز همچون سینما نیازمند تشکیل انجمن‌های صنفی است، وجود انجمن صنفی می‌تواند چارچوب فعالیت تماشاخانه‌های خصوصی را تعیین کرده و از حقوق آن‌ها دفاع کند.

از طرفی انجمن صنفی می‌تواند سالن‌ها را از لحاظ کیفی درجه بندی کند، از طرفی این انجمن در صورت تشکیل شدن می‌تواند در تعیین قیمت بلیت تاثیرگذار و تعیین کننده باشد، این اتفاق در سینما رخ داده، اما هنوز در تئاتر رخ نداده است.

در حال حاضر قیمت‌ها به صورت سلیقه‌ای تعیین می‌شود و ما هم بدون آیین نامه نمی‌توانیم در نرخ بلیت تماشاخانه‌های خصوصی دخل تصرف داشته باشیم، این نکته را یادآور شوم در این مورد ما خلاء قانونی داریم، زیرا این موسساتی که تشکیل شده برای کاهش تصدی گری بخش دولتی بوده و از لحاظ حقوقی امکان ورود را به ما نمی‌دهد، اما در تعامل با تماشاخانه‌های خصوصی در صدد تدوین آیین نامه‌ای در این رابطه هستیم.

میزان: آیا استقلال بیش از حد تماشاخانه‌های خصوصی باعث افت شدید فعالیت تماشاخانه‌های دولتی همچون تئاتر شهر نشده است؟ آیا همچنان تئاترشهر به نوعی مرکزیت تئاتر ایران است؟

کرمی: تئاتر طی سال‌های گذشته توسعه پیدا کرده و ما شاهد فعالیت سالن‌های جدید بوده ایم، یک زمانی تئاترشهر پایگاه اصلی و به نوعی تنها پایگاه تئاتر در کشور بود، البته من همچنان معتقدم که تئاترشهر جایگاه و نقش خود در تئاتر را حفظ کرده است، اما با تاسیس سالن‌های خصوصی با ظرفیت و کیفیت بیشتر فعالیت تئاترشهر نادخودآگاه تحت الشعاع قرار گرفت.

امروزه با برخی هنرمندان که صحبت می‌کنم می‌گویند که ترجیحشان برای اجرا در تماشاخانه‌های خصوصی است، زیرا به عنوان مثال در سالن چارسو با تعداد محدود اجرا و مخاطب روبرو هستیم، اما در یک تماشاخانه خصوصی با سیصد نفر صندلی می‌توانم بدون محدودیت زمانی اجرا روم.

تماشاخانه‌های خصوصی ظرفیت جدیدی را به تئاتر اضافه کردند، اما ما به تناسب این تماشاخانه‌ها نتوانستیم سالن‌های دولتی را گسترش دهیم، متاسفانه طی این سال‌ها هیچ توجهی به زیرساخت‌های سالن‌های دولتی نمایشی نشد، شاید اگر کاری هم شده در محل و زمان مناسبی رخ نداده و سالنی در محلی نامناسب ساخته شده که علناً به هدر رفتن بودجه انجامیده است.

میزان: با این وضع می‌توان گفت که تماشاخانه‌های دولتی قافیه را به بخش خصوصی باخته‌اند، اینطور نیست؟

کرمی: ما همچنان سالن‌های محدود دولتی را داریم در حالی که هر روز بر تعداد سالن‌های خصوصی افزوده می‌شود، این اتفاق بدون شک تاثیر سالن‌های خصوصی را کم خواهد کرد، ما تا سه ماه پیش ۱۰۱ سالن داشتیم که ۴۹ تا از آن‌ها خصوصی بود، به تازگی یک سالن دیگر هم به سالن‌های خصوصی اضافه شده و این روند همچنان ادامه دارد.

از نظر من به درستی به زیرساخت‌های سالن‌های نمایشی دولتی نگاه نکرده ایم، این نگاه یا کم بوده و یا اینکه به درستی شکل نگرفته است. افزایش تعداد سالن‌های خصوصی یک فرصت است، اما نباید فراموش کنیم که در کنار این افزایش ما نباید ارتقا و رشد سالن‌های دولتی را به فراموشی بسپاریم، در این میدان اگر نتوانیم هم قدم با رشد تماشاخانه‌های خصوصی پیش برویم علناً نقش نظارتی و کیفی تئاتر دولتی در جریان اصلی تئاتر را از دست خواهیم داد. این اتفاق در طولانی مدت به سلطه کامل تئاتر تجاری خواهد انجامید.

ما همواره در جهت حمایت از گروه‌های نمایشی و بدنه تئاتر قدم برداشته ایم، اما اگر بخواهیم واقع بینانه نگاه کنیم با وجود افزایش چشمگیر هنرمندان این عرصه و رشد سریع تماشاخانه‌ها حمایت ما به شدت محدود بوده است، بهتر بگویم نسبت به این افزایش آمار هنرمندان تئاتر ما نتوانستیم، تئاتر را همواره به عنوان مادر هنر‌ها می‌نامند، اما متاسفانه حمایت کافی از این هنر بنیادین وجود ندارد.

میزان: آیا شعار «تئاتر برای همه» طی سالهای اخیر رخ داده است؟ قیمت های نسبتاً بالای تئاتر امکان تماشای این هنر را برای همه فراهم می کند؟ 

کرمی: من اعتقاد دارم که تئاتر هنر بسیار والایی بوده و به هیچ عنوان کم ارزش نیست، تئاتر نسبت به بسیاری از کالا‌ها و فعالیت‌های فرهنگی ارزان قیمت‌تر است، به نظر من باید از ظرفیت تئاتر استفاده کرد، اما این ظرفیت نباید به نجوی استفاده شود که بخشی از اهالی تئاتر از تماشای آن محروم شوند. تئاتر نباید مختص به عده‌ای خاص باشد و این اتفاق آفت تئاتر است.

به نظر من تماشاگران ثابت تئاتر، دانشجویان باید با تخفیف بسیار ویژه تئاتر ببینند و همچنین قشر متوسط و ضعیف علاقمند به تئاتر باید راحت‌تر به تماشای آثار بنشینند. این اتفاق نیازمند یک برنامه ریزی درست است منتها برای اینکه افراد بیشتری تئاتر ببینند نباید ارزش آن را پایین آورده یا قیمت بلیت را خیلی پایین بیاوریم. افزایش یا کاهش شدید قیمت بلیت تئاتر در هر دو حالت در جذب مخاطب تاثیر منفی خواهد داشت.

میزان: مرکز هنرهای نمایشی تا چه حد بر قیمت بلیت تئاتر نظارت و یا دخالت دارد؟ 

کرمی: قیمت بلیت تئاتر در تماشاخانه‌ها کاملاً به صورت تعاملی به یک نوع از تعادل رسیده است، البته همواره این تعامل شکل نمی‌گیرد، اما ما تمام تلاشمان در عرضه مناسب و معقول بلیت تئاتر به مخاطبان است. اما این را هم بگویم که اگر یک تماشاخانه بگوید که به دلیل حضور یک چهره سینمایی بلیت چهارصد هزار تومانی به فروش خواهد رسید ما برای پیگیری و نظارت بر آن خلاءء قانونی خواهیم داشت، همانطور که سال گذشته هم شاهد این اتفاق بودیم.

برای رفع مشکلات بلیت فروشی در تئاتر در حال پیگیری برای تشکیل نظامنامه صنفی هستیم، هنوز شورای صنفی مشخصی برای این مورد وجود ندارد، اما به طور جدی در حال تلاش برای رفع این مشکلات هستیم.

میزان: این روزها سی و هشتمین جشنواره تئاتر فجر را پشت سر می گذاریم، آیا این جشنواره توانسته تاثیر خوبی بر بدنه تئاتر کشور داشته باشد؟

کرمی: جشنواره تئاتر فجر نگین پرافتخار تئاتر کشور است، به صراحت می‌گویم که جشنواره تئاتر فجر جزو ۲۰ جشنواره مهم دنیا است، طی سال‌های گذشته بسیاری از چهره‌های بزرگ و صاحب نام تئاتر جهان در این رویداد هنری و نمایشی حضور پیدا کرده اند که این امر نشان دهنده اعتبار والای این فستیوال در جهان است.

البته تاثیر بیشتر بخش بین المللی جشنواره تئاتر فجر نیازمند برقراری روباط مستحکم فرهنگی با سایر کشورها است، ارتباطی که خوشبختانه طی دو دهه اخیر بسیار پررنگ‌تر از شده است. اما این را بگویم که در گسترش بخش بین المللی جشنواره تئاتر فجر به شدت با محدودیت اعتباری روبرو هستیم.

میزان: چه موانعی برای حضور گروه‌های خارجی در جشنواره تئاتر فجر وجود دارد؟ 

کرمی: یک کمپانی معروف تئاتر در جهان معمولاً برای پنج سال خود برنامه ریزی می کند، به عنوان مثال من اگر بخواهم یک گروه معروف را برای دو سال آینده دعوت کنم باید از امروز وارد مذاکره شوم منتها تغییرات مکرر مدیریتی در جشنواره تئاتر فجر از این امر جلوگیری می کند. 

برخی از گروه های بین المللی هزینه های بسیار بالایی را برای حضور در جشنواره تئاتر فجر طلب می کنند که این اتفاق هم خارج از محدوده اعتبار ما است، از طرفی محدودیت های فرهنگی درباره برخی آثار باعث عدم حضورشان در جشنواره تئاتر فجر شده است. اجرای آثار این گروه ها با فرهنگ ما قابل تطابق نبوده و از طرفی اصلاحات ما را برای حضور در جشنواره تئاتر فجر قبول نمی کنند. 

از طرفی این نکته را فراموش نکنیم که هجمه سازی شدیدی در کل دنیا علیه کشور ایران وجود دارد که این عامل خود در سخت تر شدن رشد و توسعه بخش بین الملل جشنواره تئاتر فجر بی تاثیر نیست. در صورتی که یکی از مهمترین اهداف جشنواره تئاتر فجر تعامل فرهنگی با سایر کشورها و نشان دادن چهره واقعی کشور است. 

میزان: با وجود تمام مشکلات جشنواره تئاتر فجر همچنان مرکز توجه اهالی این رشته است. آیا این جشنواره به خواسته خود طی سالهای گذشته رسیده است؟ 

کرمی: از نظر من این اتفاق افتاده است. تمام تلاش ما برگزاری هرچه با شکوه‌تر جشنواره تئاتر فجر در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی ایران است، جشنواره تئاتر فجر برایند یک ساله تئاتر کشور از میان نسل‌های مختلف است، این جشنواره ویترینی از ژانرها و گونه های مختلف تئاتری از سراسر کشور است.