توجه به مسئله محیط زیست کم خرج، اما اثرگذار است

به گزارش گروه جامعه به نقل از روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو-ایران، نشست جشنواره ملی آموزش محیط زیست به همت کرسی یونسکو در حوزه آموزش محیط زیست، یکشنبه ۶ بهمن در سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور برگزار شد.

حجت الله ایوبی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو- ایران در این مراسم بیان کرد: برای من باعث خوشحالی است که در این جمع حضور دارم. امروز جلسه خوبی برگزار شده و امیدوار کننده است. من فکر می‌کنم مردم ایران می‌توانند این فرهنگ چندین هزار ساله را در قالب حفظ محیط زیست به نمایش بگذارند، چون فرهنگ غنی ما نشان داده که مردمان این سرزمین جزو پاک‌ترین مردم هستند بنابراین می‌توانیم زندگی خوبی داشته باشیم. ما حتی در مباحث مذهبی آلوده ساختن آب‌ها را حرام می‌دانیم حتی همین موضوع می‌تواند چهره متمدنانه‌ای از ایران به نمایش بگذارد.

وی یادآور شد: امروز مسأله محیط زیست یک مسأله مهم است. توجه به محیط زیست می‌تواند کم خرج، اما اثرگذار باشد و چهره خوبی از ایران و ایرانی به نمایش بگذارد. البته دانشگاه پیام نور پیشگام در عرصه‌های مختلف است. اینکه دولت و دولتمردان کار‌هایی را در این زمینه انجام می‌دهند، خوب است، اما احترام به محیط زیست باید در باور و جان مردم رسوخ پیدا کند. وقتی مردم یک کشور باور کنند که آب و محیط زیست سرمایه است، آنگاه ما قدم بزرگی برداشته ایم.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران تاکید کرد: ما به بچه هایمان نیاموخته ایم که آب یک سرمایه است در حالی که احترامی که گذشتگان ما به آب و نان می‌گذاشتند، قابل تحسین است. از همین رو رعایت اخلاق آب و نان جزو حرف‌های یونسکو است. ما باید بدانیم درخت و جنگل یک سرمایه است. اگر خانواده‌های ما این را درک کنند و تبدیل به یک باور عمومی شود، کشور ما می‌تواند الگو باشد آنگاه دنیا به ما نگاه می‌کند.

ایوبی تصریح کرد: یکی از کار‌های یونسکو همین است که به همین ثروت‌هایی که توجه نمی‌شود، توجه و نظر‌ها را به آن جلب کند یکی از نمونه‌های آن جنگل‌های هیرکانی است. وقتی این جنگل‌ها ثبت جهانی شد افکار عمومی به آن حساس شد به طوری که بار‌ها از سوی دانشگاهیان و هنرمندان به من پیام ارسال می‌شد و آن‌ها می‌گفتند که این جنگل‌ها دستخوش تغییر قرار گرفته اند. می‌خواهم بگویم این سرمایه از ابتدا وجود داشت، ولی وقتی به آن‌ها توجه شد، افکار عمومی نسبت به آن حساس شد.

دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو-ایران توضیح داد: ما وظیفه ملی خود می‌دانیم که این چهره متمدنانه مردم ایران را در عرصه حفظ محیط زیست برجسته کنیم. وقتی این باور در ذهن مردم ساخته شود دولتمردان نمی‌توانند بر خلاف آن عمل کنند؛ بنابراین بیاید کار را از همین دانشگاه شروع کنیم و برنامه‌های خوبی داشته باشیم.

پیام وزیر علوم

در ابتدای این برنامه پیام منصور غلامی وزیر علوم قرائت شد که در متن این پیام آمده بود: «مهمترین هدف تشکیل کرسی‌های یونسکو برقراری ارتباط بین دانشگاهیان، جوامع محلی و مدنی، تصمیم گیران و پژوهشگران برای ایجاد روش‌های ابداعانه و خلاقانه آموزش، اشتراک اطلاعات و دانش، تحقیقات و توسعه همکاری بین دانشگاهی و به اشتراک گذاری دانش به منظور همبستگی فکری و علمی است سهم ایران ۱۷ کرسی در زمینه‌های مختلف است. باعث خوشحالی است که کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور به عنوان چهارمین کرسی به ثبت رسیده است. اختصاص کرسی آموزش محیط زیست یونسکو به این دانشگاه ظرفیت مطلوبی را برای نقش آفرینی در عرصه آموزش محیط زیست کشور فراهم کرده و دانشگاه پیام نور با توجه به ماهیت و رسالت اصلی آن در گسترش آموزش‌های مجازی کشور می‌تواند نقشی کلیدی را در پیشبرد مدیریت سبز دانشگاهی و توسعه آموزش‌های محیط زیست رسمی و غیررسمی داشته باشد و الگویی جدید را به آموزش عالی کشور ارایه نماید.

با توجه به اینکه در سطح بین‌المللی ۲۶ ژانویه مصادف با ۶ بهمن به عنوان روز جهانی آموزش محیط زیست گرامی داشته و شناخته شده است تلاش برای معرفی نمادین این روز و پاسداشت آن حائز اهمیت و گام موثری برای نهادینه شدن این رسالت ملی و بین‌المللی است بدین وسیله از بانیان این جشنواره به‌ویژه از رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست، مسئولان دانشگاه پیام نور، سازمان حفظ محیط زیست، کمیسیون ملی یونسکو-ایران، شبکه دانشگاه‌های مجازی جهان اسلام، شهرداری تهران و سایر نهاد‌ها و سازمان‌هایی که در برگزاری این رویداد ملی مشارکت داشته اند، تقدیر و تشکر می‌شود. امید است برگزاری این جشنواره‌ها و نشست‌ها بتواند گامی در راستای نهادینه سازی فرهنگ محیط زیستی در جامعه ایران با توجه به غنای مذهبی و ملی آن داشته و به انجام رسالت اصلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در قبال محیط زیست منجر شود.»

سواد محیط زیستی

سپس محمد شبیری رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور به ایراد سخنرانی خود پرداخت.
وی عنوان کرد: تاثیر زیانبار فعالیت‌های انسان بر محیط زیست، نگرانی‌های عمومی فراوانی به همراه داشته، به طوری که منجر به شکل‌گیری نوع جدیدی از شهروندی تحت عنوان شهروندی محیط زیستی شده است. شهروندی محیط زیستی بر مسئولیت‌پذیری داوطلبانه و متعهدانه شهروندان در ارتباط با محیط زیست بنا شده است و این مهم، رسالت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را در این ارتباط، طلب می‌کند.

رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست تاکید کرد: شهروندی محیط زیستی به معنای داشتن دانش، نگرش و مهارت‌هایی در زمینه محیط‌زیست است، به طوری که این موارد به رفتار طرفدار و سازگار با محیط‌زیست منجر شود و این امر مستلزم دارا بودن سواد محیط‌زیستی و بوم‌شناختی است.

شبیری افزود: بر اساس منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی ایران، شهروندان از حق زندگی شایسته و لوازم آن از جمله شرایط محیط‌زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی برخوردارند.

وی تصریح کرد: حفاظت و بهسازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از آن، حق شهروندان است و دولت باید این حق را در برنامه‌ها، تصمیمات و اقدام‌های توسعه‌ای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... مدنظر قرار داده و با آلودگی و تخریب محیط زیست مقابله کند.

شبیری بیان کرد: بخش عمده‌ای از معضلات محیط‌زیستی موجود، ریشه در فقدان آگاهی‌های لازم در زمینه ارتباط انسان و محیط‌زیست دارد و درواقع نوعی مشکل فرهنگی محسوب می‌شود، لذا نیازمند عزم ملی و بین‌المللی برای تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست در سطح اقشار مختلف جوامع است؛ بنابراین هدف از آموزش محیط‌زیست ایجاد حساسیت، تعهد و مسئولیت در افراد نسبت به حوادث و تغییرات فیزیکی، اقتصادی، زیستی، اجتماعی، سیاسی و تأثیر آن بر زیست‌کره است.

وی اظهار کرد: اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند را وظیفه عمومی می‌داند و تحقق این اصل از وظایف همه ارکان حاکمیت و اقشار جامعه است.

رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست گفت: بی‌شک آشنا ساختن افراد در سطوح و لایه‌های مختلف اجتماعی با اصول حفاظت از محیط‌زیست و ایجاد رغبت و انگیزه‌های داوطلبانه برای حفاظت از آن می‌تواند تا حد زیادی مسائل و معضلات محیط‌زیستی را حل کند. اگر افراد در درون خود وظیفه‌ای اخلاقی و وجدانی برای حفظ محیط‌زیست را احساس کنند، مقدمات اولیه مشارکت و همکاری آن‌ها در برنامه‌های محیط‌زیستی فراهم می‌شود.

شبیری توضیح داد: در این راستا آموزش همگانی محیط‌زیست کلید رویارویی با مشکلات محیط‌زیستی و رویکردی پیشگیرانه و اثربخش محسوب می‌شود و انجام اقداماتی وسیع، همه‌جانبه، مستمر و فراگیر در جهت افزایش سواد محیط‌زیستی جامعه امری ضروری است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، تنوع و پیچیدگی آموزش محیط‌زیست به دلیل تنوع موضوعات، مخاطبان و شیوه‌های آموزشی آن، ضرورت ایجاد انسجام و هماهنگی در برنامه‌های بخشی و فرابخشی را ایجاب می‌کند. جهان فردا را آموزش امروز می‌سازد؛ بنابراین آموزش همگانی می‌تواند یکی از ابزار‌های مهم و کلیدی در مقابل چالش‌های پیش روی محیط زیست باشد. بند دوم از اصل سه قانون اساسی نیز، یکی از وظایف دولت جمهوری اسلامی را ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها اعلام می‌کند. منظور از همگانی بودن آموزش، فرآیند یاددهی و یادگیری است.

رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست گفت: آموزش همگانی محیط‌زیست دارای دو وجه است اولاً همه اقشار، طبقات و صنوف اجتماعی، مخاطب آن هستند و در برنامه‌های آن نمی‌توان گروه یا طبقه‌ای را بی‌نیاز از این آموزش به‌حساب آورد. ثانیاً همه سازمان‌ها و نهاد‌های مسئول آموزش در کشور در حوزه و حدود خود با استناد به اسناد بالادستی و فرادستی ملی و بین‌المللی، قانون اساسی جمهوری اسلامی و مصوبه سال ۱۳۷۴ شورایعالی حفاظت محیط‌زیست در برابر آن مسئول هستند.

وی تاکید کرد: کرسی یونسکو در آموزش محیط‌زیست دانشگاه پیام نور نیز در راستای همین مسئولیت با برگزاری جشنواره ملی آموزش محیط‌زیست مصادف با ۲۶ ژانویه روز جهانی آموزش محیط‌زیست که در بسیاری از کشور‌های جهان با این نام گرامی داشته می‌شود، تلاش کرده است سهم خود را در معرفی نمادین یک روز با این عنوان و پاسداشت آن ایفا کند.

رییس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور مطرح کرد: برای یادآوری تکلیف همگانی برای آموزش محیط‌زیست و یاددهی- یادگیری در این زمینه، نام‌گذاری یک روز اختصاصی به نام روز ملی آموزش محیط‌زیست برای پاسداشت و نهادینه کردن این تکلیف ملی، ضروری به نظر می‌رسد تا بخشی از ذهنیت جامعه و عملکرد حاکمیت را به خود مشغول سازد. در این زمینه این کرسی و شبکه دانشگاه‌های مجازی جهان اسلام پیشنهاد نام گذاری این روز را به شورای فرهنگ عمومی ارایه کرده‌اند و امید دارد با همکاری این شورای محترم، گامی ماندگار در این زمینه در تاریخ کشور به ثبت برسد.

دانشگاه و محیط زیست

در ادامه محمدرضا زمانی رییس دانشگاه پیام نور ضمن ارایه راهکار‌هایی برای حفظ محیط زیست، گفت: دانشگاه تلاش می‌کند روی بحث محیط زیست به طور عام برنامه‌هایی داشته باشد. البته به طور خاص هم برنامه‌هایی وجود دارد. برای مثال علاوه بر بحث علمی، قدم‌های عملی هم برداشته شده است.

رییس دانشگاه پیام نور یادآور شد: در این سال‌ها تلاش کرده حتی تولید کاغذی محتوا کمرنگ و برگزاری آزمون‌ها به صورت الکترونیکی باشد به طوری که ما در هفت ترم سه میلیون آزمون برگزار می‌کنیم و ۲۵ درصد آزمون‌ها به صورت الکترونیکی است که باعث صرفه‌جویی در کاغذ می‌شود. در تولید محتوا هم تلاش کرده ایم این کار را انجام دهیم. بسیاری از محتویات ما به صورت دیجیتال در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد.

زمانی اظهار کرد: ما برای اولین‌بار کاغذ مصنوعی را برای جلد کتاب‌های پیام نور استفاده کردیم که باعث صرفه‌جویی در مصرف کاغذ می‌شود. ضمن اینکه بسیاری از فرآیند‌های دانشگاه در بستر اداری باید با کاغذ انجام شود، اما ما در سال‌های اخیر تلاش کرده‌ایم این فرآیند‌ها به صورت الکترونیکی انجام شود بنابراین دانشگاه ضمن بحث آموزش، روی مباحث مختلف تلاش می‌کند. امیدواریم بخش کوچکی از محیط زیست که به دانشگاه مربوط می‌شود انجام و از تخریب محیط زیست جلوگیری شود و همه به این باور برسیم که زندگی شاد به کیفیت محیط زیست و همه عناصر آن بستگی دارد.

سپس شبیری هم عنوان کرد: امیدوارم ما بتوانیم دانشنامه تخصصی را به صورت جامع رونمایی کنیم کنیم و تمام ارکان‌های ذی‌ربط ما را یاری کنند. البته امیدوارم دانش نامه‌ای در حوزه‌های مختلف ایجاد و راهگشایی برای مشکلات محیط زیستی باشد.

سپس انصاری مدیر کل توسعه محیط زیست در شهرداری عنوان کرد: همین ابتدا باید بگویم ما مشکلات عدیده در حوزه محیط زیست داریم و جزو ده کشور تولید کننده گاز‌های گلخانه‌ای هستیم، یکی از کشور‌های پرمصرف در زمینه انرژی در جهان هستیم، سرانه تولید پسماند روزانه ما هفتصد تا هشتصد گرم است که دوبرابر نُرم جهانی است، از منظر آلودگی هوا هم یکی از شهر‌های بزرگ آلوده هستیم.

وی ادامه داد: بنابراین با این آمار و ارقام از منظر محیط زیست در وضعیت شکننده‌ای قرار داریم و باید مسایل آموزشی در این حوزه را پیگیری کنیم البته از پایه یازدهم در نظام رسمی درس انسان و محیط زیست را داریم که این حرکت قابل تقدیر است، ولی آموزش را باید از سنین پایین‌تر شروع کنیم تا مهارت‌های زیستن با طبیعت در نسل آینده نهادینه شود. نقش آموزش محیط زیست در زندگی ما پر رنگ است، سیاست‌های ابلاغی رهبری هم بسیار مهم است باید همه ارکان جامعه و دستگاه‌های اجرایی در حوزه آموزش محیط زیست پای کار بیایند. در شهرداری هم با توجه به شعار محوری شهرداری مهمترین بحث ما بحث مشارکت مردم و استفاده از تمام امکانات با نگاه محله محور است.

مدیرکل توسعه محیط زیست در شهرداری تاکید کرد: اگر بتوانیم از ظرفیت محلات در ارتقای محیط زیست استفاده کنیم این موضوع باعث بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شود. شهرداری تهران دو حوزه اصلی را پیگیری می‌کند که یکی آموزش شهروندی در محیط زیست و محور دوم آموزش مدیران و پیمانکاران شهرداری است. یا توجه به گروه‌های هدف و ضرورت آموزش ویژه، آموزش‌های مستقیم و غیر مستقیم در نظر گرفته شده و سعی بر این داریم که بتوانیم شهرنشین‌ها را به شهروندانی فعال تبدیل کنیم. در همین جا از زحمات دبیرخانه این همایش، کرسی یونسکو در آموزش و ... تشکر می‌کنم. باید بگویم ما حاضریم با تمام امکانات در بحث آموزش همکاری کنیم تا رفتار‌های شهروندان را تغییر دهیم و شهروندانی مشارکت جو باشیم.

در ادامه این مراسم با حضور مسوولان از نماد ملی آموزش محیط زیست به میزبانی کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست مستقر در دانشگاه پیام نور در جشنواره روز ملی آموزش محیط زیست، رونمایی شد.

سه پدیده خطرناک برای جهان

در پایان کیومرث کلانتری معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان محیط زیست اظهار کرد: موضوع محیط زیست دیگر مثل قدیم تنها با یک کلمه ساده عنوان نمی‌شود. محیط زیست امروز وزن دیگری پیدا کرده و برابر است با سلامتی و ایمنی. امروز در سطح دنیا اهمیت آن بیشتر شده است. رشد جمعیت، تخریب منابع طبیعی، سیل، طوفان و ... ارزش محیط زیست را چند برابر می‌کند. امروز جهان از سه پدیده در عذاب است که اتفاقا ساخته دست بشر است، این سه پدیده عبارتند از: تولید گاز‌های گلخانه‌ای، تغییرات آب و هوایی و نابودی تنوع زیستی. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست.

رییس سازمان محیط زیست تاکید کرد: کشور ما بر خلاف تنوع اکوسیستمی، آسیب‌پذیر و از نظر آب و جنگل فقیر است. سرانه جنگل ما یک سوم متوسط جهانی است، بنابراین راهی نداریم جز اینکه منابع کشور را مدیریت کنیم، چون منابع کشور محدود است.

وی گفت: در دنیا ۲ اصل وجود دارد؛ نیاز نامحدود و منابع محدود. منابع ما هم محدود است بنابراین باید الگو‌های مصرفی را تغییر داد. کشور ما نیازمند توسعه است و قطعا توسعه بر محیط زیست اثر می‌گذارد. رشد جمعیت نیازمند سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال، بهره برداری از منابع و ... است.

کلانتری یادآور شد: تعادلی باید برقرار شود بین آنچه از دست می‌دهیم و آنچه به دست می‌آوریم بنابراین باید تعادل محیط زیستی را رعایت کنیم. رویکرد کنترل و رویکرد مدیریت مشارکتی در حوزه محیط زیست مطرح می‌شود. رویکرد کنترلی این گونه است که انسان‌ها را مزاحم محیط زیست می‌دانند و پلیس مردم را کنترل می‌کند، اما در رویکرد مشارکتی مردم یک فرصت قلمداد می‌شوند، اما همین مردم نیازمند آموزش و آگاهی هستند تا در جریان وضعیت محیط زیست قرار بگیرند.

وی توضیح داد: محیط زیست تفکری است آن را باید فهمید و فهماند. خوشبختانه ما در سازمان محیط زیست اقدامات خوبی در حوزه آموزش انجام داده ایم. با این وجود بخش عمده تخریب محیط زیست ناشی از عدم آموزش است، اما امروز این سازمان هم اداره کل آموزش و هم اداره کل مشارکت مردمی دارد و هم بسته‌های آموزشی را تولید کرده که کودکان از مهد کودک می‌توانند از آن بهره ببرند.

رییس سازمان محیط زیست توضیح داد: کتابی تحت عنوان «انسان و محیط زیست» برای مدت دو ساعت در هفته تدارک دیده شده و از سال ۹۶ به طور رسمی آموزش محیط زیست در نظام آموزشی کشور راه یافته است. دو ساعت درس تحت عنوان «شناخت محیط زیست» در دانشگاه‌ها لحاظ شده، اما این کار کافی نیست چراکه این دو واحد به صورت اختیاری است و به نظرم باید اجباری شود.

کلانتری گفت: ما در سازمان حفاظت محیط زیست برای مشارکت مردم و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و ... برنامه‌های خوبی داریم و امیدوارم همه بخش‌ها کمک کنند، چون حفظ محیط زیست یک مسئولیت ملی است و نباید فکر کنیم فقط یک سازمان می‌تواند به تنهایی محیط زیست را حفظ کند و آحاد مردم مسئولیت دارند.

گفتنی است در حاشیه این رویداد پنجمین نمایشگاه تخصصی دستاورد‌های آموزش محیط زیست با حضور ۳۱ سازمان مردم نهاد فعال از سراسر کشور با هدف ارتباط بین بخشی میان سازمان‌های مردم نهاد و به اشتراک گذرای دست آورده‌ها برگزار شد.

در اختتامیه مراسم هم مسابقه ارائه سه دقیقه‌ای پایان نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان فارغ التحصیل حوزه آموزش محیط زیست با هدف بیان نتایج و روش‌های به کار رفته در پژوهش‌ها صورت پذیرفت.