بهترین زمان باروری برای خانم ها/همه چیز درباره سنجش ذخیره تخمدان/تعیین جنسیت با IVF صددر صدی است/انواع سرطان رحم و راه های درمان آن

- به صفر رسیدن آمار ناباروری با روش‌های نوینی که در این حوزه به کار گرفته شده روزنه امیدی بود که بار‌ها و بار‌ها در صحبت‌های فوق تخصص نازایی به گوش می‌رسید که به نظر حقیقت داشته و دیگر کسی نباید نگران خاموش بودن اجاقش باشد.

نازایی که در چند سال اخیر تعریف دیگری به خود گرفته به زوجینی اطلاق می‌شود که یک سال پس از ازدواج بدون جلوگیری باردار نشده باشند با این اوصاف شاید دامنه این نوع اختلال در دنیا بیشتر شده باشد.

مشکلات عدیده زنان از بیماری‌های مختلف گرفته تا علل و درمان ناباروری در گفت وگویی متفاوت خبرنگار گروه جامعه با فروغ فرقانی متخصص زنان و زایمان فلوشیپ فوق تخصصی نازایی و‌ای وی اف را در ذیل می‌خوانید:

میزان: اطلاق نابارور چه زمانی به زوجین صورت می‌گیرد؟

دکتر فرقانی: به صورت عادی در دنیا انتظار داریم که ۹۶ درصد مردم در یکسال ابتدای زندگی مشترک خود اگر مشکلی نداشته باشند حاملگی را تجربه کنند اگر در این زمان بارداری رخ ندهد بعد از یکسال باید پیگیری‌ها صورت گرفته تا علت مشخص شود.

البته این روند در مورد زوجین سالم طی می‌شود اگر در طی بررسی‌های اولیه متوجه مشکلی در یکی از زوجین شویم به طور حتم روش‌ها تفاوت خواهد کرد.

میزان: چه عواملی در باروری افراد موثر است؟

دکتر فرقانی:سن مهم‌ترین مولفه در باروری زوجین است، سابقه بیماری‌های زنان یا مردان نیز از دیگر مولفه‌های مورد توجه برای بررسی علل ناباروری است.

سن در تلاش برای رفع مشکل ناباروری زوجین نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا اگر سن خانم بالای ۳۵ سال باشد باید اقدامات درمانی برای بارداری خیلی سریع‌تر در دستور کار قرار بگیرد، زیرا ذخیره‌های تخمدانی رو به کاهش است.

میزان: غیر از سن چه عاملی منجر به تسریع در اتخاذ روش‌های درمانی برای باروری می‌شود؟

دکتر فرقانی: اگر سابقه‌ای از بیماری‌های اندومتریوز، کیست‌های تخمدان، رادیوتراپی و یا شیمی درمانی در یکی از زوجین وجود داشته باشد باید روش‌های تسریع در باروری در پیش گرفته شود البته در مورد آقایان نیز اگر سابقه نازایی در خانواده وجود داشته یا اعمال جراحی روی آن‌ها صورت گرفته باشد باید با فوریت بررسی‌ها برای رسیدن به باروری صورت بگیرد.

ناباروری در خانم ها بیشتر از آقایان است

میزان: کفه ترازوی ناباروری بیشتر به سمت آقایان است یا خانم ها؟

دکتر فرقانی: در مورد نازایی و علت آن باید گفت مربوط به هر دو جنس می‌تواند باشد، اما نازایی در سال‌های اخیر در خانم‌ها درصد بیشتری داشته است.

میزان: علل ناباروری در خانم‌ها و آقایان چیست؟

دکتر فرقانی: علل ناباروری در هر دو جسن متفاوت است، در آقایان باید عملکرد بیضه‌ها و سلامت اسپرم بررسی شود و داشتن واریکوسل یا فتق‌ها می‌توانند به ناباروری در مردان منجر شود البته که مشکلات ژنتیک از علل مهم نازایی در مردان است.

در خانم‌ها طیف وسیع تری از علل و عوامل به ناباروری منجر می‌شود به طور مثال ناباروری در خانم‌ها می‌تواند ناشی از مشکل عملکرد غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز باشد که غدد مهمی بوده که در تولید هورمون‌ها نقش دارند.

از دیگر علل منجر به ناباروری در خانم‌ها می‌تواند به وجود مشکل در رحم، تخمدان، حفره لگن، لوله‌های رحم، و ... اشاره کرد. البته که ذخیره تخمدان نیز عامل بسیار مهم و تاثیر گذاری در باروری خانم‌ها است.

 ذخیره تخمدان  در خانم ها روند رو به کاهشی دارد

میزان: توضیحی در مورد ذخیره تخمدان بدهید.

دکتر فرقانی: خانم‌ها بر خلاف آقایان که از دوران تولد خود اسپرم داشته و تا دم مرگ می‌توانند بچه دار شوند ظرفیت خاصی برای باروری دارند.

خانم‌ها در دوران جنینی ۷ میلیون تخمک دارند که بعد تولد به ۲ میلیون کاهش می‌یابد البته این روند در سال‌های بعدی زندگی فرد نیز ادامه داشته و روند کاهشی ادامه می‌یابد به گونه‌ای که این فرد وقتی به بلوغ می‌رسد فقط ۴۰۰ الی ۵۰۰ هزار تخمک داشته که از این تعداد فقط ۵۰۰ تخمک توان تخمک گذاری و در نتیجه باروری را دارد.

۲۵ سالگی بهترین زمان برای باروری خانم ها است

میزان: بهترین زمان باروری برای یک خانم در چه سال‌هایی از حیاتش است؟

دکتر فرقانی: ۱۵ تا ۴۵ سال بهترین زمان برای باروری خانم‌ها بوده و هر چه افزایش سن رخ دهد تخمک‌هایی که توانمندی خانم‌ها در باروری است رو به کاهش خواهد رفت.

البته که خانم در سن ۲۰ تا ۳۰ سال و به عبارتی ۲۵ سالگی بهترین تخمک‌ها را در بدن داشته به نوعی بهترین زمان برای باروری است که پس از آن ظرفیت تخمدان رو به کاهش می‌رود.

میزان: اندازه گیری ظرفیت تخمدانی به چه شکل است؟

دکتر فرقانی: اندازه گیری ظرفیت تخمدانی در خانم‌ها به واسطه برخی آزمایش‌ها و همچنین انجام سونوگرفی صورت می‌گیرد.

با سونوگرفی می‌توان ظرفیت تخمدان‌ها را سنجید در این حالت اندازه و حجم تخمدان‌ها و همچنین تعداد فولیکول‌ها نیز بررسی می‌شود که اگر تعداد فولیکول بیش از ۵ باشد قابل قبول خواهد بود.

اگر خانمی با سن کمتر از ۴۰ سال ظرفیت تخمدان کمی داشته باشد دچار یائسگی زودرس شده که ۵ درصد خانم‌ها این مشکل را دارند، اما باید بدانیم که در شرایط طبیعی افراد در سنین بین ۴۵ تا ۵۰ سال تخمدان‌های خود را از دست داده و فرد دچار یائسگی می‌شود.

روند یائسگی زمینه ژنتیکی دارد کسانی که خیلی زود قاعدگی را تجربه می‌کنند شانس تجربه دوران یائسگی زودتری را نیز دارند البته که در این مورد مولفه‌های ارثی و ژنتیکی بسیار تاثیر گذار است.

آزمایش هورمون محرک‌فولیکول تحت عنوان FSH و همچنین LH می‌توانند میزان ذخیره تخمدان بدن یک خانم را نشان داده که این آزمایش‌ها در روز اول تا سوم قاعدگی انجام می‌شود.

این دو فاکتور ذکر شده هورمون‌هایی هستند که از هیپوفیز ترشح شده و تخمدان را تحریک به تولید استروژن و پروژسترون می‌کنند اگر این هورمون‌ها سطح بالای داشته باشند نشان می‌دهد که تخمدان کار نمی‌کند که سطح آن‌ها بالا رفته چرا که کمبود هورمون استروژن و پروژسترون را در خون متوجه شده و به ترشح بیشتر مشغول می‌شوند و این ترشح بیشتر نشان دهنده کمبود در تخمدان است.

اندازه نرمال ذخیره تخمدانی چند است؟

پس از آزمایشاتی که روی هیپوفیز انجام می‌شود می‌توانیم ظرفیت تخمدان را متوجه شویم، به طور مثال در یک خانم جوان FSH روز یک تا سه قاعدگی بین ۵ تا ۱۰ واحد است، ولی خانمی که دچار یائسگی می‌شود و در حال کاهش ذخیره تخمدانی است این عدد به یک باره به بیش از ۴۰ می‌رسد.

یکی از آزمایش‌هایی که خیلی مهم بوده و ذخیره تخمدان را نشان می‌دهد و در عین حال وابسته به تغییرات سیکل نیست آزمایش آنتی مولرین با علامت اختصاری AMH است. این هورمون را تخمک‌ها و فولیکول‌ها می‌سازند و هر زمانی که میزان این هورمون بیشتر باشد نشان می‌دهند که ظرفیت تخمدان‌ها بیشتر است.

تا زمانی که فولیکول وجود دارد تولید هورمون مذکور نیز در بدن رخ می‌دهد و زمانی که فولیکول‌ها رو به کاهش است ما با روند کاهشی این هورمون مواجه خواهیم بود و اگر این آزمایش در یک خانم نتیجه زیر یک را نشان دهد از ظرفیت تخمدان رو به کاهش حکایت دارد.

میزان: آزمایش ذخیره تخمدان چه میزان نرمال است؟

دکتر فرقانی: این آزمایش از ۱.۵ به بالا قابل قبول بوده و کمتر از آن نشان از ظرفیت رو به کاهش و حتی عدم وجود ذخیره تخمدانی است البته کسانی که تخمدان پلی کیستیک دارند گاهی ذخیره تخمدانی بیش از ۱۰ را هم نشان می‌دهند. البته که با افزایش سن تخمدان‌ها کوچک‌تر شده و ذخیره تخمدانی نیز رو به کاهش می‌رود.

روش های درمان کمک باروری

میزان: اقدامات درمانی برای پایان ناباروری چیست؟

دکتر فرقانی: برای پایان ناباروری اقدامات مختلفی انجام می‌شود که IUI و IVF نمونه‌ای از آن‌ها است، البته در درمان‌های نازایی به سبب اینکه زن یا مرد نازا باشد اقدامات درمانی آغاز خواهد شد.

خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم روش‌های درمان ناباروری با تنوع بیشتری همراه شده و زوجین پس از مراجعه به پزشک در عرض کمتر از دوماه با بررسی همه عوامل در خصوص علل ناباروری و راه درمان آن تعیین تکلیف می‌شوند. به طور مثال اگرمرد دچار نازایی باشد از درمان دارویی تا عمل جراحی برای فرد در نظر گرفته می‌شود و در مورد خانم‌ها نیز ممکن است فقط مشاوره ساده یا تغییر سبک زندگی، گاهی درمان دارویی، تحریک تخمک گذاری یا عمل جراحی توصیه شود.

در مورد درمان نازایی چه در مورد خانم‌ها چه آقایان برنامه از درمان دارویی تا جراحی در پیش گرفته می‌شود و اگر با روش‌های معمول جواب مدنظر حاصل نشود به طور حتم از روش‌های کمک باروری استفاده خواهد شد.

میزان: آیا تفاوتی در روش‌های کمک باروری وجود دارد؟

دکتر فرقانی: بله هر روش مسیر جداگانه‌ای را طی می‌کند به طور مثال در روش IVF افراد مستعد باید در روز سوم قاعدگی با انجام سونوگرافی و احصا مشکلات روند درمان خود را در پیش بگیرند که در صورت مناسب بودن همه شرایط روز تخمک کشی و لقاح آن با اسپرم همسر مشخص می‌شود البته که در ابتدا IUI به زوجین توصیه می‌شود.

با همه این راه‌ها برای درمان ناباروری باز هم دیده شده که بارداری رخ نداده به این موضوع ناباروری به دلیل ناشناخته اطلاق می‌شود که ۱۰ الی ۱۵ درصد مردم درگیر آن هستند.

میزان: ضریب شانس هر کدام از دو روش باروری به چه شکل است؟

دکتر فرقانی: ضریب شانس در این‌ها متفاوت است، IVF در افراد جوان ۴۰ تا ۵۰ درصد شانس موفقیت دارد، اما اگر سن خانم بالا بوده یا بیماری‌های ژنتیک خاصی داشته باشند به طور حتم شانس افراد برای موفقیت کاهش می‌یابد.

موضوعی که می‌تواند شانس باروری را در این روش‌های کمک باروری کاهش دهد بحث تعیین جنسیت است البته که پیش بینی اینکه چقدر روش‌های کمک ناباروری موفقیت آمیز بوده ممکن نیست، زیرا فاکتور‌های مختلفی در این حوزه دخیل است.

در این زمینه باید بگویم که بسیاری از نتایج حاصله در درمان نازایی برای تیم پزشکان نیز غیرقابل پیش بینی و ناشناخته است به همین دلیل نمی‌توان در خصوص نتایج آن با اطمینان اظهارنظر کرد.

میزان: انجام دوباره IVF یا IUI بلافاصله ممکن است؟

دکتر فرقانی: خیر، در این روش ها، چون دارو‌های کمک باروری با دوز بالا برای تحریک تخمک به بیمار داده می‌شود می‌تواند تاثیر دراز مدت داشته باشد از این رو باید برای بار دوم فاصله زمانی در نظر گرفته شود.

در خصوص IVF تنها ۶ دوره مصرف دارو ممکن است و اگرفرد در این دوره‌ها جواب نگیرد روند مصرف دارو برای تحریک تخمدان متوقف خواهد شد و اگر جنین داشته باشند از همان استفاده می‌کنیم.

تعیین جنسیت با IVF صددر صدی است

میزان: تعیین جنسیت در کدام روش کمک باروی بیشتر رایج است؟

دکتر فرقانی: تعیین جنسیت در IUI با احتمال کمی صورت می‌گیرد در حالی که در IVF نتیجه تقریبا مشخص و صد در صدی است.

در خصوص تعیین جنسیت باید بگوییم که برای برخی بیماری‌های ژنتیک صورت می‌گیرد تا اگر در جنسی بیماری خاصی وجود داشت نسبت به استفاده از آن برای بیمار صرف نظر کنیم.

سندوم تخمدان پلی کیستیک مجموعه ای از مشکلات را در فردایجاد می کند

میزان: آیا ارتباطی میان مصرف دارو برای کاهش عوارض تخمدان پلی کیستیک و احتمال بروز کیست‌های پستانی وجود دارد؟

دکتر فرقانی: خیر، تخمدان پلی کیستیک یک سندوم بوده و سندروم یعنی مجموعه‌ای از مشکلات در این راستا کسی که به این بیماری دچار است مولفه‌های بسیاری را به صورت زنجیره وار در خود می‌بیند یعنی خانم‌هایی که به صورت ژنتیکی این بیماری را دارند ترشح هورمون مردانه بیشتری داشته، مستعد ابتلا به دیابت، فشار خون، ضایعات پوستی، اختلال قاعدگی، اختلال نازایی، چاقی و ... هستند.

در خانم‌های مبتلا به سندوم تخمدان پلی کیستیک اختلال نازایی نیز به نسبت شایع‌تر است؛ این افراد، چون قاعدگی منظم ندارند و هورمون‌های استرژن با حجم زیاد تولید شده و هورمون پروژسترون کم است معمولا تخمک گذاری نداشته که این خود علاوه بر بروز نازایی می‌تواند بر پستان‌ها نیز تاثیر داشته و ضایعات فیبروکیستیکی را در آن‌ها ایجاد کند.

در خصوص مصرف دارو برای کاهش عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک و بروز کیست در پستان‌ها باید بگوییم که در این باره همزمانی رخ می‌دهد و درمان دارویی می‌تواند از رشد کیست‌های پستان نیز جلوگیری کند.

میزان: روش تشخیص کیست‌های پستان به چه شکل بوده و آیا امکان تبدیل به تومور‌های سرطانی نیز وجود دارد؟

دکتر فرقانی: سونوی پستان بهترین راه تشخیص این نوع کیست‌ها است و در مورد تبدیل آن‌ها به سرطان نیز باید بگوییم بله این امکان نیز وجود دارد از این رو باید با چکاب‌های دوره‌ای و قرار گرفتن تحت نظر پزشک متخصص از این احتمال جلوگیری کرد.

میزان: توضیحی در خصوص دارو‌های ضدبارداری بفرمایید.

دکتر فرقانی: درباره دارو‌های ضدبارداری باید گفته شود که مصرف این نوع دارو‌ها باید با تجویز پزشک باشد، اما افراد قبل از مصرف باید به مشاوره‌هایی توجه کرده و بر حسب سن، تعداد فرزندان و همچنین بیماری‌های احتمالی نسبت به استفاده از آن‌ها اقدام کنند.

در خصوص عوارض احتمالی این نوع دارو‌ها نیز باید گفت اگر خانم مصرف کننده این نوع دارو‌ها جوان بوده و مشکل فشار خون نداشته باشند مصرف ان‌ها مشکلی برای فرد ایجاد نخواهد کرد.

سخن پایانی

دکتر فرقانی: توصیه من به زوجین ادامه زندگی شاد است و باید بدانند که فرزند همیشه آخرین حرف زندگی نیست و خوشبختانه اکنون نیز خواهان داشتن فرزند باشد به روش‌های مختلفی بارور خواهد شد.
توصیه دیگر به خانم‌های جوان تحصیل کرده و بعضا شاغل دارم که اگر قصد بارداری برای چند سال آینده را ندارند حتما تحت نظر پزشک باشند، زیرا به تاخیر انداختن بارداری بدون مشاوره‌های تخصصی می‌تواند به نازایی و یا تاخیر در بارداری منجر شود.